Di cư sang Mỹ: Cánh cửa đang khép lại

Hôm 12-8, chính phủ của Tổng thống Donald Trump công bố một quy định mới, siết chặt việc nhập cư vào Mỹ của diện di dân hợp pháp (legal immigrant) - tức những người sang Mỹ định cư nhờ sự bảo lãnh của thân nhân hoặc doanh nghiệp.

Quy định mới, do quyền Giám đốc Sở Di trú Mỹ (USCIS) Kenneth Cuccinelli, công bố tại Nhà Trắng hôm 12-8, và được đăng tải trên Công báo Liên bang (Federal Register), là một văn bản dài 837 trang, quy định chi tiết những điều kiện để xem xét có cấp quy chế thường trú nhân (thường gọi là thẻ xanh) cho người nhập cư hay không. Quy định sẽ có hiệu lực thi hành sau hai tháng nữa, từ ngày 15-10 sắp tới.

Có nguồn gốc từ Luật Di trú năm 1882, quy định mới cho rằng người nhập cư hợp pháp có thể bị từ chối quy chế thường trú nếu sau khi tới Mỹ họ phụ thuộc vào trợ cấp của chính phủ như các chương trình trợ giúp y tế (Medicaid), trợ giúp chỗ ở (Housing Vouchers), trợ cấp thực phẩm (Supplemental Nutrition Assistance) và các hình thức trợ cấp khác. Luật Di trú 1882 đưa ra thuật ngữ “trách nhiệm công” (public charge), hàm ý những người mà cuộc sống phụ thuộc vào sự trợ giúp của chính phủ là một gánh nặng cho xã hội, cần phải bị trục xuất và cấm quay lại nước Mỹ.

Vận dụng khái niệm từ thế kỷ 19 này, luật mới quy định người xin cấp thẻ xanh phải chứng minh cho cơ quan di trú họ sẽ không trở thành một gánh nặng cho xã hội Mỹ, nghĩa là họ phải có tài sản, có trình độ và kỹ năng làm việc đủ để đạt được mức thu nhập cao hơn 250% so với chuẩn nghèo của nước Mỹ.

Một gia đình nhập cư 4 người phải chứng minh có mức thu nhập hàng năm đạt từ 64.000 đô la Mỹ trở lên mới được coi là không trở thành “public charge” và hy vọng có được thẻ xanh; nếu không gia đình đó phải cam kết không yêu cầu sự trợ cấp của chính phủ, theo quy định mới.

Mở rộng ra, hồ sơ của người nước ngoài xin được nhập cư vào Mỹ sẽ được xem xét ở nhiều khía cạnh: tuổi tác của đương đơn, tình trạng sức khỏe, hoàn cảnh gia đình, tài sản, nguồn lực, tình hình tài chính và trình độ học vấn. Từ các khía cạnh đó, viên chức phụ trách di trú sẽ có thẩm quyền rộng rãi trong việc xác định người nhập cư có trở thành gánh nặng xã hội hay không, có thụ hưởng phúc lợi công cộng hay không và quyết định cấp thẻ xanh, từ chối thẻ xanh hoặc trục xuất họ về cố quốc.

Theo ông Cuccunelli, luật mới nhằm khuyến khích tinh thần “tự lực tự cường ở những người muốn sinh sống tại Mỹ”.

“Lợi ích dài hạn của người đóng thuế là bảo đảm hệ thống nhập cư sẽ tiếp nhận làm công dân Mỹ, trước hết là thường trú nhân, những người đứng được trên đôi chân của họ mà không dựa vào hệ thống phúc lợi xã hội, nhất là khi nhà nước phúc lợi hiện đại đã quá mở rộng và quá tốn kém”, ông Cuccinelli nói.

Tuy nhiên, theo những người phản đối, luật mới dựng lên hàng rào ngăn cản những người nhập cư có hoàn cảnh không khá giả hoặc đến từ những quốc gia có thu nhập thấp ở châu Phi, châu Á và Nam Mỹ.

Báo The New York Times rút tít: “Chính sách của ông Trump ưu ái những người nhập cư giàu có”, chỉ ra rằng luật mới chấp nhận những kẻ có điều kiện tài chính mà xua đuổi những người khó khăn. Nhiều ý kiến lo ngại người nhập cư đang sống hợp pháp tại Mỹ sẽ từ bỏ những chương trình trợ cấp về thực phẩm và chăm sóc y tế cho con cái và gia đình họ vì lo ngại thẻ xanh của họ có thể bị hủy bỏ theo luật mới, có khả năng gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo ngay trên đất Mỹ.

Người nhập cư là nhân viên quân đội Mỹ, người tị nạn chính trị, phụ nữ mang thai và trẻ em được miễn trừ khỏi quy định mới này.

Hiện nay, Chính phủ Mỹ vẫn chưa cho biết có bao nhiêu người sẽ bị tác động bởi quy định mới về nhập cư; nhưng trên Công báo Liên bang, Bộ An ninh Nội địa (phụ trách về nhập cư) dự tính mỗi năm có khoảng 328.000 người xin chuyển diện (tức là đang ở Mỹ theo visa tạm thời về du lịch, du học muốn chuyển sang diện thường trú nhân, tức thẻ xanh) sẽ bị xem xét về điều kiện tài chính; khoảng 324.000 hộ gia đình chưa phải là công dân Mỹ sẽ từ bỏ hoặc không tham gia các chương trình trợ giúp về phúc lợi xã hội.

Nhưng các tổ chức tư vấn cho người nhập cư cho rằng con số người bị tác động trong thực tế cao hơn nhiều: khoảng 26 triệu người có thẻ xanh đang sống hợp pháp trên đất Mỹ sẽ phải xem xét lại việc nhận trợ cấp xã hội. Nhiều tổ chức dân sự và nhân quyền cho biết họ sẽ khởi kiện Chính phủ Mỹ để ngăn chặn việc thi hành chính sách mới này.

Cũng nên lưu ý, nước Mỹ có hệ thống nhập cư tương đối thoáng, coi trọng tình cảm gia đình, từ đó trở thành thỏi nam châm thu hút người di cư từ khắp thế giới. Một người nhập cư, sau khi trở thành công dân Mỹ, có thể đứng ra bảo lãnh cho vợ/chồng, con cái, cha mẹ, anh em... vào Mỹ sinh sống; ngay cả những người chưa phải là công dân Mỹ, chỉ mới có thẻ xanh, cũng có thể bảo lãnh vợ/chồng, con cái dưới 21 tuổi sang Mỹ. Nhưng thực tế, chính sách thông thoáng này cũng rất dễ bị lợi dụng.

Sau khi được định cư ở Mỹ, dù thân nhân hay người bảo lãnh có thể rất khá giả, nhiều người nhập cư vẫn tìm đến sự trợ giúp của chính phủ qua các chương trình trợ cấp y tế miễn phí, trợ cấp nhà ở, trợ cấp thực phẩm cho những gia đình thu nhập thấp và có con nhỏ. Vả lại, người nhập cư vào Mỹ khó mà tìm được công việc làm có mức thu nhập mỗi năm 64.000 đô la cho một gia đình 4 người ngay cả với những người có trình độ học vấn, vì bằng cấp chuyên môn của họ hầu như không được thừa nhận ở Mỹ.

Những khoản trợ cấp này, tuy mỗi gia đình nhận được không nhiều, nhưng tính chung toàn xã hội lại là một khoản chi ngân sách khổng lồ, có tài liệu cho rằng chi phí cho chương trình trợ giúp y tế Medicaid hàng năm còn cao hơn ngân sách quốc phòng của nước Mỹ. Khắc phục lỗ hổng luật pháp như thế nào để không gây xáo trộn xã hội là một bài toán không dễ giải quyết.