Dệt may Việt Nam đối mặt với nhiều vấn nạn

Giảm thiểu ô nhiễm và phát triển bền vững là những yếu tố chính để dệt may Việt Nam duy trì lợi thế cạnh tranh tại thị trường châu Âu. Hiện nay, giá trị cốt lõi của ngành dệt may Việt Nam vẫn là gia công được hiểu rộng hơn.

Nguyên liệu phải nhập

Trong hai thập kỷ qua, ngành dệt may Việt Nam đã phát triển nhanh. Với lợi thế lao động giá rẻ và các chính sách ưu đãi trong nước đã đẩy mạnh giá trị xuất khẩu dệt may, đưa Việt Nam đứng vào nhóm năm nước xuất khẩu dệt may hàng đầu trên thế giới.

Nhưng ngành dệt may Việt Nam chưa tự lực nguồn nguyên liệu mà phải mua từ nước ngoài. Hiện có khoảng 70% các nhà sản xuất dệt may Việt Nam dùng nguyên liệu nhập khẩu và vật tư khác từ Trung Quốc. Vì đứt gãy chuỗi cung ứng và khách hàng từ đầu năm đến cuối tháng 7/2020, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam là 16,18 tỷ USD, giảm hơn 12% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tham gia EVFTA, Việt Nam cần phải tự chủ trong sản xuất nguyên liệu, vừa đáp ứng nhu cầu sản xuất trong nước, nhưng quan trọng nhất là thoả mãn nguyên tắc xuất xứ dệt may theo nguyên tắc của EVFTA. "Với sân chơi EVFTA, Việt Nam chắc chắn sẽ đẩy mạnh xuất khẩu hàng may mặc vào thị trường châu Âu. Tuy nhiên, thách thức lớn hiện nay là tìm nguồn nguyên liệu tuân thủ nguyên tắc xuất xứ trong EVFTA ở đâu? Đây là rào cản lớn nhất với các nhà sản xuất Việt Nam", TS. Rajkishore Nayak đặt vấn đề.

Môi trường ô nhiễm vì… hàng thời trang

TS. Rajkishore Nayak, giảng viên cấp cao khoa Quản trị doanh nghiệp thời trang (ĐH RMIT Việt Nam) đánh giá: "Dệt may ở các nước đang phát triển hiện đang chật vật với các vấn đề môi trường ở nhiều cấp độ khác nhau. Việc dùng công nghệ truyền thống để duy trì sản xuất với chi phí thấp đã tác động khủng khiếp lên môi trường, tạo ra khí thải nhà kính, rác thải cũng như nước thải công nghiệp độc hại. Đáng kinh ngạc là 20% ô nhiễm nước đến từ quá trình xử lý hóa chất như nhuộm hay in hoa văn lên vải vóc".

Trong thập kỷ qua, khái niệm "thời trang nhanh" đã làm các nhà sản xuất thời trang tung những mẫu mã mới hằng tuần. "Văn hoá vứt bỏ" cũng từ đó mà thành hình rõ nét. Thời trang bình dân giá rẻ lan tràn khắp nơi cũng như việc ăn nên làm ra của chuỗi các cửa hàng bán lẻ của các nhãn hàng lớn là những liều thuốc kích thích để ngành thời trang và may mặc trở thành những ngành hốt bạc.

Nhiều khảo sát trên thế giới cho rằng, chuyện vứt bỏ quần áo tại các bãi rác ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam đang là vấn nạn lớn với môi trường, để lại những hậu quả vô cùng to lớn như thẩm thấu hoá chất vào đất đai, các vấn đề sức khỏe và ô nhiễm không khí tăng cao. Điều này ảnh hưởng rất lớn lên sức khoẻ con người cũng như các thực thể sống khác.

"Một số nhãn hàng thời trang như H&M, Zara và Marks & Spencer đã có sáng kiến thu nhận quần áo cũ đổi lấy phiếu giảm giá mua hàng, như một nỗ lực giảm lượng rác thải. Nhưng trên thực tế, chôn lấp và đốt vẫn là những cách thường dùng để xử lý rác thải thời trang ở các nước đang phát triển. Nguyên nhân có thể đến từ việc thiếu ý thức của người tiêu dùng, số lượng doanh nghiệp vận dụng tái chế và tái sử dụng còn hạn chế, hệ thống kiểm soát các vấn đề môi trường còn yếu, khung pháp lý chưa đủ mạnh…", TS. Nayak chia sẻ.

Hướng đến sản xuất xanh

Sản xuất xanh trong chuỗi cung ứng thời trang hiện đang được cộng đồng quan tâm. Các thương hiệu thời trang, nhà sản xuất, bán lẻ và người tiêu dùng cần phải thích ứng với phương thức sản xuất mới. "Việc sử dụng những loại sợi vải và các nguyên liệu thô khác có thể tái tạo và phân huỷ sinh học, dùng màu tự nhiên để nhuộm, in hoạ tiết đang được khuyến khích, tái chế hàng thời trang ở cuối dòng đời sản phẩm thành nguyên liệu dệt mới… là những điều vô cùng quan trọng với sản xuất thời trang và dệt may hiện nay. Điều đó sẽ rất khó nhưng là yêu cầu của thời đại", TS. Rajkishore Nayak gợi ý.