Đề xuất Nhà nước không quản lý trực tiếp doanh nghiệp vốn Nhà nước

Thay vì quản lý doanh nghiệp vốn Nhà nước theo pháp nhân, dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp đề xuất Nhà nước chỉ quản lý theo dòng vốn đầu tư.

Ngày 12/7, Bộ Tài chính, Cục Tài chính doanh nghiệp đã phối hợp với Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp tổ chức Hội thảo lấy ý kiến về “Dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp”.

Theo cơ quan soạn thảo, Luật số 69/2014/QH13 hiện quy định theo hướng Nhà nước quản lý theo pháp nhân doanh nghiệp có vốn Nhà nước, từ đó dẫn đến các quy định về sử dụng vốn, can thiệp hành chính vào quá trình hoạt động của doanh nghiệp.

Nhà nước chỉ quản lý vốn, không quản lý doanh nghiệp

Tuy vậy, Nghị quyết số 12-NQ/TW đã xác định Nhà nước thực hiện đầy đủ trách nhiệm của chủ sở hữu đối với doanh nghiệp Nhà nước, cổ phần, vốn góp của Nhà nước tại doanh nghiệp; thực sự đóng vai trò là nhà đầu tư, chủ sở hữu, bình đẳng về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm với các nhà đầu tư khác trong doanh nghiệp.

Do đó, cơ quan soạn thảo cho rằng cần xây dựng chính sách về chủ sở hữu vốn do Nhà nước đầu tư và được quản lý theo dòng vốn đầu tư, không quản lý pháp nhân của doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp có vốn Nhà nước hoạt động bình đẳng theo Luật Doanh nghiệp và vốn Nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp phải được quản lý, giám sát.

Với nguyên tắc này, Nhà nước được xác định là một nhà đầu tư vốn, không can thiệp hành chính trực tiếp vào hoạt động và quản trị của doanh nghiệp mà được thực hiện thông qua cơ quan, người đại diện chủ sở hữu vốn để đảm bảo các quyền lợi.

Cơ quan đại diện sở hữu vốn sẽ chịu trách nhiệm quản lý vốn đối với doanh nghiệp có vốn Nhà nước đầu tư trực tiếp (doanh nghiệp F1) mà không quản lý các doanh nghiệp có vốn Nhà nước đầu tư khác là doanh nghiệp được doanh nghiệp F1 đầu tư (doanh nghiệp F2). Trong khi doanh nghiệp F1 sẽ chịu trách nhiệm quản lý vốn đối với doanh nghiệp F2.

Các chuyên gia, đại diện doanh nghiệp cho rằng các nguyên tắc, nội dung tại dự thảo Luật đã thể hiện tính “đổi mới”, “cởi trói”, trao nhiều quyền hơn cho doanh nghiệp.

TS Võ Trí Thành, Nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), đánh giá dự thảo Luật là “cuộc cách mạng” trong quản lý, đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Tuy nhiên, để sửa Luật sẽ là một quá trình rất phức tạp, gian nan.

Vị chuyên gia đánh giá cách tiếp cận, tinh thần của Luật có rất nhiều điểm tích cực. Đầu tiên là làm rõ vai trò của Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp, là một nhà đầu tư chuyên nghiệp trong thị trường cạnh tranh, Nhà nước không còn quản lý, can thiệp trực tiếp vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. “Nói theo cách khác là quản lý doanh nghiệp theo dòng vốn đầu tư, không quản lý theo pháp nhân”, TS Võ Trí Thành nói.

Thứ hai, theo ông Thành, các quy định trong dự thảo Luật đã tăng tính minh bạch, quyền hạn, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.

Thứ ba, dự thảo Luật thể hiện sự linh hoạt, thích ứng với thị trường, trong quá trình sắp xếp, chuyển đổi lại vốn Nhà nước.

“Điểm mới nữa trong cách tiếp cận là cố gắng xử lý các ách tắc hiện nay của doanh nghiệp như vấn đề quản trị, quản lý doanh nghiệp F1, F2, đầu tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo…”, vị chuyên gia nhấn mạnh.

Cần làm rõ đối tượng điều chỉnh của Luật

Là một trong những doanh nghiệp Nhà nước chịu tác động trực tiếp của chính sách, ông Nguyễn Văn Mậu, Thành viên HĐTV Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), đánh giá dự thảo Luật với các quan điểm, nguyên tắc khá đổi mới. Trong đó xác định Nhà nước không quản lý pháp nhân doanh nghiệp mà chỉ quản lý theo dòng vốn.

Vốn Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp là tài sản pháp nhân của doanh nghiệp, không hạn chế quyền kinh doanh của doanh nghiệp, tách bạch cơ quan quản lý Nhà nước và cơ quan giám sát chủ sở hữu, đánh giá doanh nghiệp được thực hiện theo mục tiêu, nhiệm vụ, kết quả tổng hợp…

Tuy vậy, ông Mậu đề xuất dự thảo Luật cần xác định lại đối tượng thuộc diện điều chỉnh, làm rõ khái niệm về vốn Nhà nước tại doanh nghiệp còn nhiều cách hiểu, phương án trích lập quỹ Đầu tư phát triển để tại doanh nghiệp từ lợi nhuận sau thuế; quản lý doanh nghiệp F1, F2; thẩm quyền đầu tư vốn…

Thứ trưởng Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết việc ban hành Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp nhằm cụ thể hóa chủ trương, đường lối chính sách của Đảng cũng như các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết về quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, chính sách mới được kỳ vọng giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi Luật số 69/2014/QH13. Đồng thời hoàn thiện thể chế, ổn định môi trường pháp lý, nâng cao vai trò và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước tương xứng với nguồn vốn Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp, đảm bảo doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, giữ vị trí then chốt trong nền kinh tế.