Đề xuất chi 6.000 tỷ đồng đào tạo lao động thất nghiệp: Mừng và lo

Doanh nghiệp (DN) bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 phải thay đổi cơ cấu, công nghệ sản xuất, dẫn tới cắt giảm số lao động. Đây là lí do Bộ LĐ-TB&XH đưa ra đề xuất trích 6.000 tỷ đồng từ Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) hỗ trợ DN đào tạo lại số LĐ bị cắt giảm. Tuy nhiên, chính sách này nếu ban hành liệu có tới được DN và giám sát ra sao để tránh bị trục lợi?

Chi 6.000 tỷ đồng hỗ trợ 1 triệu lao động

Theo Bộ LĐ-TB&XH, hiện tại, Luật Việc làm đã có quy định Quỹ BHTN hỗ trợ DN đào tạo, chuyển đổi nghề cho người lao động do chuyển đổi công nghệ. Tuy nhiên, các điều kiện đặt ra là DN rất khó tiếp cận được (quy định tại Nghị định 28/2015 của Chính phủ), như: quy mô lao động bị cắt giảm (phải từ 30% lao động trở lên), không đủ kinh phí cho đào tạo lại lao động (thuế xác nhận năm liền trước DN lỗ). Tới nay, chưa DN nào được hỗ trợ theo chính sách trên.

Hiện tại, dịch COVID-19 vẫn ảnh hưởng nặng nề, nhiều DN phải thay đổi công nghệ, cơ cấu lại việc làm, cắt giảm lao động. Do đó, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất hỗ trợ DN đào tạo lại và tiếp tục sử dụng lao động, đảm bảo an sinh xã hội. Để được hỗ trợ, DN cần đáp ứng các điều kiện: Phải thay đổi công nghệ; Có báo cáo tài chính thể hiện giảm doanh thu từ 20% trở lên của quý/hoặc năm 2020 so với cùng kỳ quý/hoặc năm 2019; Đã đóng đủ BHTN cho người lao động; Có phương án đào tạo, bồi dưỡng để duy trì việc làm cho người lao động. DN có nhu cầu gửi hồ sơ về Bộ LĐ-TB&XH xem xét, quyết định. Thời hạn áp dụng hỗ trợ là 1 năm kể từ ngày chính sách được ban hành. Mức hỗ trợ tối đa 1 triệu đồng/LĐ/tháng, hỗ trợ tối đa mỗi người 6 tháng. Tổng kinh phí khoảng 6.000 tỷ đồng, trích từ Quỹ BHTN.

Ông Trần Tuấn Tú, Trưởng phòng BHTN (Cục Việc làm, Bộ LĐ-TB&XH) cho biết, đơn vị đang lấy ý kiến về Dự thảo Quyết định của Thủ tướng về hỗ trợ DN đào tạo, nâng cao trình độ để duy trì việc làm cho người lao động do ảnh hưởng dịch COVID-19. Quyết định này nhằm đơn giản hóa thủ tục hỗ trợ DN từ Quỹ BHTN, trong thẩm quyền quyết định của Thủ tướng.

Theo ông Tú, Luật Việc làm đã quy định hỗ trợ DN đào tạo lao động chuyển đổi nghề từ Quỹ BHTN, quy định rất chặt nên chưa DN nào được hưởng hỗ trợ. “Hiện tại, DN bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 là bất khả kháng, nên tháo gỡ được phần nào để hỗ trợ DN và lao động thì nghiên cứu, đề xuất Chính phủ. Có thể quy định được ban hành khi dịch bệnh đã được kiểm soát. Khi đó không cần tới chính sách này nữa”, ông Tú nói. Đây cũng là lý do Bộ LĐ-TB&XH đề xuất chính sách trên chỉ có hiệu lực trong 1 năm. Về giám sát quá trình hỗ trợ, đảm bảo công khai, minh bạch, ngăn chặn trục lợi, theo đại diện Phòng BHTN, Bộ LĐ-TB&XH sẽ quyết định hỗ trợ qua phương án DN xây dựng; thực hiện kiểm tra, giám sát, hậu kiểm theo phương án đó.

Cơ chế giám sát tiền hỗ trợ ra sao?

Theo số liệu của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, trong năm 2020, cả nước có hơn 1,12 triệu lao động nộp hồ sơ hưởng BHTN (tăng hơn 32% so với năm 2019). Trong đó, đã chi trả trợ cấp thất nghiệp cho hơn 1 triệu người (tăng 30%), với tổng số tiền hơn 19.500 tỷ đồng (cao hơn 1.500 tỷ đồng so với số thu BHTN trong năm). Đáng chú ý, có tới 43% số lao động nộp hồ sơ hưởng BHTN tới từ 5 tỉnh thành có công nghiệp phát triển, gồm: TPHCM, Bình Dương, Hà Nội, Đồng Nai, Long An. Cùng năm, có hơn 26.500 người thất nghiệp được hỗ trợ học nghề. Nghề được lao động chọn học nhiều nhất là lái xe, nấu ăn, pha chế, tin học văn phòng...

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Đoàn Tiến Dũng, Chủ tịch HĐQT Cty CP May Nam Hà cho biết, đơn vị đang sử dụng hơn 500 lao động. Lâu nay, công nghệ sản xuất liên tục thay đổi, DN phải đổi mới theo, nhằm tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm giá thành để cạnh tranh. Mỗi khi có máy móc mới, DN phải đào tạo, hướng dẫn lao động vận hành. “Đào tạo lao động cũ sử dụng công nghệ mới là quá trình liên tục, không phải nhập công nghệ mới là sẽ tuyển người mới và sa thải người cũ. Do đó, dù có hỗ trợ từ Nhà nước hay Quỹ BHTN hay không, DN vẫn phải làm. Còn DN luôn mong được hỗ trợ, nhưng để tiếp cận được chính sách của Nhà nước rất khó, phải qua nhiều thủ tục, tốn thời gian, chi phí. Nên cần cứu mình trước khi chờ người khác cứu”, ông Dũng nói.

Theo vị chủ DN dệt may này, kể cả Bộ LĐ-TB&XH có đề xuất đơn giản hóa thủ tục, điều kiện, thì tiếp cận với DN cũng không hề dễ. Vị này dẫn chứng, để chứng minh được thế nào là đổi mới công nghệ không dễ, trong một dây chuyền có thể có bộ phận được đổi mới, bộ phận không. Chưa kể, việc đào tạo, hướng dẫn lao động sử dụng máy móc mới được thực hiện cùng sản xuất và vẫn tính công theo sản phẩm, vậy có phải là đào tạo lại?...

Nhìn nhận về tính khả thi của dự án, ông Trần Tuấn Tú cho biết, hiện tại, Quỹ BHTN mới hỗ trợ một số lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp có nhu cầu học nghề chuyển đổi việc làm. Tuy nhiên, vị này thừa nhận, hiện tại chưa có thống kê bao nhiêu lao động học xong làm đúng nghề được đào tạo. Đa số người học chuyển đổi nghề là lao động phổ thông, học xong vẫn làm công việc như trước. Do đó, việc học lái xe, nấu ăn, đồ uống... chủ yếu để gia tăng cơ hội việc làm cho lao động thất nghiệp.

Góp ý cho Dự thảo Quyết định của Thủ tướng về hỗ trợ DN đào tạo, nâng cao trình độ để duy trì việc làm cho người lao động do ảnh hưởng dịch COVID-19, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho biết, đến hết năm 2020, Quỹ BHTN kết dư khoảng 88.800 tỷ đồng. Dự kiến kinh phí hỗ trợ khoảng 6.000 tỷ đồng, nên không ảnh hưởng tới cân đối của quỹ này. Tuy nhiên, để đảm bảo việc hỗ trợ gắn với đào tạo việc làm của người lao động, Bộ Tài chính đề nghị cơ quan soạn dự thảo quyết định trên bổ sung quy định bắt buộc người sử dụng lao động phải cam kết sử dụng lao động sau đào tạo lại.