Để người nuôi cá tra hết... “lên bờ xuống ruộng”!

Cá tra nguyên liệu trên thị trường nội địa rớt giá mạnh, giảm gần 50% so với mức giá đỉnh vào năm ngoái. Theo những người trong ngành, giá cả trồi sụt có một phần nguyên nhân từ sự đầu tư tự phát, phát triển vùng nuôi ồ ạt, phá vỡ quy hoạch của ngành.

Lý do khiến giá giảm mạnh

So với mức giá cao nhất vào năm ngoái đạt đến 36.000 đồng/ki lô gam, giá cá tra nguyên liệu hiện nay chỉ còn 19.000-20.000 đồng/ki lô gam. Với mức giá này, người nuôi đang lỗ ít nhất 6.000-7.000 đồng/ki lô gam.

Giải thích việc cá tra rớt giá mạnh, ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho rằng, nguyên nhân lớn nhất là Trung Quốc hiện đã “siết” nhập khẩu biên mậu khiến phần xuất khẩu của doanh nghiệp nhỏ không có vùng nuôi hoặc thương lái của Trung Quốc sang mua trực tiếp bị đình trệ, dẫn đến cá của người dân tự nuôi không bán được. “Cùng bối cảnh đó, tình hình xuất khẩu từ đầu năm đến nay sang các thị trường khác có xu hướng chậm lại, cho nên, doanh nghiệp chủ yếu bắt cá nhà, tức cá doanh nghiệp liên kết nuôi gia công với nông dân, điều này cũng làm giá cá sụt giảm”, ông Hòe nhận xét.

Theo ông Hòe, diễn biến thị trường cá tra không phản ánh chính xác cục diện của toàn ngành. Bởi, sản lượng người dân tự nuôi và tiêu thụ chỉ chiếm khoảng 10-20% tổng sản lượng của toàn ngành (khoảng 1,2-1,3 triệu tấn/năm), trong khi phần doanh nghiệp liên kết nuôi gia công để chế biến xuất khẩu không thể hiện giá, mà như đã nêu, doanh nghiệp tự cân đối xuất khẩu dựa trên giá thành nuôi.

Hạn chế tình trạng nuôi tự phát

Diễn biến giá cá nguyên liệu từ mức 22.000-23.000 đồng/ki lô gam lên mức 27.000-28.000 đồng/ki lô gam rồi đạt đỉnh ở mức 36.000 đồng/ki lô gam như trong hai năm 2017 và 2018 đã kích thích nhiều người dân đầu tư mở rộng ao diện tích ao nuôi. Chẳng hạn ở tỉnh Long An, mặc dù không phải là địa phương nằm trong quy hoạch phát triển nuôi cá tra nhưng đến nay đã có hơn 1.500 héc ta đất lúa đã được chuyển sang nuôi cá tra.

Phó chủ tịch hiệp hội thủy sản của một địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long, đồng thời cũng là một hộ nuôi cá tra đề nghị không nêu tên cho rằng nghị định của Chính phủ về sản xuất, chế biến và xuất khẩu cá tra đã có những quy định về vùng nuôi. Như ở Cần Thơ, quy hoạch nuôi chỉ có ở các địa phương như Ô Môn, Thốt Nốt, Cờ Đỏ, trong khi Thới Lai kế bên không được quy hoạch. Ngành cá tra đã có quy hoạch tỉnh, huyện, khu vực nào được nuôi nhưng việc nuôi tự phát vẫn ồ ạt. Điều này cho thấy việc quản lý chưa tốt. Để giảm tình trạng đầu tư ao nuôi phá vỡ quy hoạch, theo ông, cần phải “đánh” vào mặt kinh tế, cụ thể doanh nghiệp chỉ mua cá nguyên liệu đối với những ao nuôi nằm trong vùng quy hoạch, không mua bên ngoài.

“Khi thị trường sôi động, doanh nghiệp mua nguyên liệu ở bất cứ đâu nên người ta vẫn bán được và cứ đào ao nuôi”, ông nói và đề nghị doanh nghiệp chỉ nên mua cá của nông dân khi được nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP, BAP, ASC... và phải được cấp mã số vùng nuôi, tức nằm trong vùng quy hoạch.

Ông Dương Nghĩa Quốc, Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam (VINAPA), cho biết đa phần doanh nghiệp hiện nay đều có liên kết xây dựng vùng nuôi với nông dân và sản xuất có chứng nhận đàng hoàng. “Nhưng, khi có nhu cầu cao từ khách hàng, tức nhà nhập khẩu đặt hàng nhiều, có lợi nhuận cao, thì họ (doanh nghiệp) mua sạch, trong ngoài vùng gì cũng mua”, ông Quốc nhận xét và cho rằng chính điều này dẫn đến việc bùng phát nuôi ngoài vùng quy hoạch, mất kiểm soát.