Đại sứ Phạm Quang Vinh phân tích về hệ lụy chính trị do bế tắc trong chuyển giao quyền lực tại Washington

Công tác bổ nhiệm thay thể lực lượng cán bộ nòng cốt lên đến 4.000 người của chính quyền mới đang gặp trục trặc do những bế tắc trong quá trình chốt được người chiến thắng cuộc bầu cử năm 2020.

Khác với rất nhiều các cuộc bầu cử khác trong lịch sử nước Mỹ, ngay khi Tổng thống được bầu được xác nhận trên truyền thông và sau khi ngày bầu cử kết thúc, quá trình chuyển giao quyền lực sẽ bắt đầu. Nhân sự của Tổng thống được bầu sẽ được tiếp cận với hệ thống máy tính đặc biệt trong chính quyền, được hỗ trợ để phối hợp với các cơ quan trong chính quyền Mỹ…

Trong bối cảnh cuộc bầu cử năm 2020 có quá nhiều yếu tố chưa từng có tiền lệ, hệ lụy chính trị từ việc quá trình chậm quyền giao quyền lực sẽ không hề nhỏ, theo phân tích của Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, ông Phạm Quang Vinh trong bài viết dưới đây gửi đến BizLIVE.

Nước Mỹ 4 năm 1 lần bầu cử Tổng thống. Chuyện chuyển giao quyền lực cũ-mới, vốn là câu chuyện thông thường, được qui định cụ thể trong một luật từ năm 1963.

QUÁ TRÌNH CHUYỂN GIAO LIÊN QUAN ĐẾN 4.000 NHÂN SỰ

Mỗi dịp như vậy, các nhóm chuyển giao cũ và mới (nếu không phải là đương nhiệm tái đắc cử) gặp gỡ, làm việc và bàn giao. Họ có thể gặp nhau từ trước, nhưng thực sự chính thức kể từ khi một ứng viên được xem là Tổng thống đắc cử (sau bầu cử) cho tới khi chính thức tuyên thệ nhậm chức (vào 20/1 năm kế tiếp).

Cũng mỗi dịp chuyển giao, Tổng thống kế nhiệm thường sẽ bổ nhiệm thay thế số lượng cán bộ nòng cốt lên tới 4.000 (bổ nhiệm chính trị), trong đó có trên 1.000 quan chức cao cấp cần phải có sự phê chuẩn của Quốc hội (Thượng viện).

Để phục vụ cho việc bàn giao này, luật nước Mỹ có một chi tiết quy định rằng Cơ quan phụ trách công sản liên bang (GSA) sẽ phải cung cấp cơ sở vật chất và nguồn lực, phục vụ việc bàn giao này (như văn phòng, máy tính, tiền bạc...). Năm 2020, ngân sách của GSA cấp cho việc này 9,9 triệu USD.

Chuyện chuyển giao quyền lực của năm 2020 tuy nhiên đã không diễn ra theo thông lệ. Vào ngày thứ Bảy (7/11) tức bốn ngày sau bầu cử, ứng viên Joe Biden được truyền thông Mỹ công bố là Tổng thống đắc cử sau khi đạt trên 270 phiếu đại cử tri cần thiết. Đương kim Tổng thống Donald Trump không chấp nhận và cảnh báo sẽ kiện pháp lý.

Chiều cùng ngày, Cơ quan GSA ra thông báo: Chưa thể xác nhận ai là Tổng thống đắc cử nhiệm kỳ tới theo như quy định của luật năm 1963 (với lý do chưa có xác nhận của ủy ban bầu cử của các bang). Vì chưa thể xác nhận như vậy, nên toàn bộ quá trình cung cấp các cơ sở vật chất, dịch vụ hành chính của GSA cho nhóm bàn giao của Joe Biden cũng chưa thể bắt đầu.

Từ câu chuyện nhỏ về hành chính... đã kéo theo một loạt những hệ lụy chính trị không hề nhỏ như sau:

* Thứ nhất, GSA, một cơ quan hành chính nhỏ, nhưng lại là cơ quan công quyền đầu tiên “phán xét”, đến lúc này, chưa thể xác nhận việc Biden là “Tổng thống đắc cử”.

* Thứ hai, nhóm làm việc của ông Joe Biden vì vậy, ngoài việc chưa có các văn phòng hay máy tính tại các bộ ngành, thì điều quan trọng hơn, cũng chưa được tiếp cận với các thông tin, tài liệu mật để nhận bàn giao.

* Thứ ba, họ cũng chưa được nhận các tài khoản email chính phủ có bảo mật, để có thể trao đổi thông tin và thực hiện các giao dịch việc công.

* Thứ tư, đương nhiên, ông Joe Biden cũng chưa thể nhận được tiền từ khoản kính phí 9,9 triệu USD để trả lương cho những người của mình trong đội nhận bàn giao.

* Thứ năm, không kém quan trọng, những người của Biden do đó cũng chưa thể tiếp cận Uỷ ban đạo đức liên bang để có thể trình xét hồ sơ nhân sự dự kiến cho chính quyền sắp tới.

Với một số chi tiết được nêu ra như trên cho thấy chỉ một cơ quan công vụ nhỏ, phụ trách công sản thực ra lại là cơ quan liên bang đầu tiên lên tiếng về kết quả bầu cử, từ một quyết định hành chính công vụ thông thường.

CÂU CHUYỆN CỦA HẬU BẦU CỬ NĂM 2000

Cho đến nay, GSA cũng chưa cho biết khi nào sẽ ký công bố một thư xác nhận như vậy. Và, câu chuyện bàn giao giữa hai bên vẫn sẽ còn bị treo.

Trong lịch sử gần đây, có lẽ chỉ có trường hợp Bush-Al Gore có kịch bản tương tự, vào năm 2000, cách đây 20 năm. Khi đó, do các vụ kiện cáo về kiểm phiếu lại, GSA công bố xác nhận chậm 37 ngày, sau khi tòa án tối cao có quyết định và Al Gore chấp nhận thua cuộc. Điểm khác là ở thời điểm đó cả hai cấp Toà, liên bang và tối cao đều can dự và vụ kiện có ý nghĩa quyết định đến kết cục của cuộc bầu cử.

Còn lại, GSA khi đó chỉ có chức năng giải quyết các công việc hành chính, sự vụ. Năm 2008, Obama thắng John McCain trong cuộc bầu cử ngày 4/11, thì 1.00 sáng đêm đó, Giám đốc GSA đã gọi điện cho Jim Williams, Giám đốc nhóm chuyển giao của Obama. Còn cuộc bầu cử 2016, khi Trump thắng Clinton, GSA đã báo ngay ngày hôm sau của hôm bầu cử (vào 9/11).

Trong cuộc cuộc chuyển giao quyền lực lần này, đằng sau các quyết định của GSA lần này, chính là quyết định chính trị của đương kim Tổng thống Trump do ông chưa chấp nhận kết quả bầu cử. Ngoài việc kiện tụng, thì các cơ quan liên quan, cũng được lệnh chưa cử các đội chuyển giao làm việc với các đội của Biden.

Để câu chuyện này có thế được giải quyết, nhiều khả năng sẽ phải chờ đến các mốc do luật định, cụ thể như mốc ngày 8/12, các bang phải giải quyết xong các khiếu kiện và chỉ định các đại cử tri và 14/12, khi các đại cử tri bỏ phiếu bầu Tổng thống và Phó Tổng thống. Thậm chí có thể phải chờ đến 6/1/2021 khi Quốc hội Mỹ chính thức công bố.