Đại lý ngân hàng, quá thận trọng khó có đột phá

NHNN đang hoàn thiện Dự thảo Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt để thay thế Nghị định số 110/2014/NĐ-CP. Một trong những quy định được chờ đợi tại Dự thảo Nghị định là chính sách về đại lý thanh toán, còn gọi là đại lý ngân hàng.

Theo đó sẽ cho phép các ngân hàng (NH) uỷ thác cho bên thứ ba thực hiện một số dịch vụ cơ bản như mở tài khoản, nạp rút tiền mặt, chuyển tiền, thu hộ chi hộ với hạn mức nhỏ. Được biết, nhiều quốc gia trên thế giới đã cho phép hoạt động đại lý NH với mô hình thành công khác nhau. Tại Việt Nam, trong thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng đã triển khai thí điểm 3 mô hình đại lý ngân hàng của MBbank, PGBank và Vietcombank bước đầu tín hiệu tích cực.

Theo cơ quan soạn thảo, hoạt động đại lý NH góp phần tăng cường khả năng tiếp cận, sử dụng các dịch vụ tài chính của người dân không phân biệt thành phần, điều kiện sống và địa lý. Trong khi đó, các NH kỳ vọng chính sách mới sẽ tạo đột phá gia tăng độ phủ NH, đặc biệt hướng đến khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa.

Một lãnh đạo NH cho biết: Hiện nay, các NH gặp nhiều khó khăn trong việc cung cấp dịch vụ tại các địa bàn vùng sâu vùng xa do số lượng khách hàng và giao dịch thấp trong khi chi phí mở chi nhánh, phòng giao dịch khá cao, thủ tục phức tạp, dẫn đến hoạt động kém hiệu quả. Nếu cho phép giao đại lý cho các bên thứ ba, NH sẽ có cơ hội rất lớn để mở rộng thị trường và phục vụ nhiều khách hàng hơn. Thông qua hệ thống đại lý, NH cũng có thể bán chéo sản phẩm, hỗ trợ dịch vụ của các đối tác khác như ví điện tử, bancassurance...

Với quan điểm thận trọng, tại dự thảo, NHNN đã quy định nhiều hạn chế về loại hình này, đặc biệt đối với các đại lý là DN phi ngân hàng (không phải tổ chức tín dụng). Trong khi vẫn giữ yêu cầu 80% số lượng lý loại này phải hoạt động tại địa bàn nông thôn nhưng không cho phép các cá nhân kinh doanh, hộ gia đình hoạt động đại lý, việc này sẽ khiến cho các NH gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm đại lý phù hợp để cung cấp dịch vụ tại khu vực vùng sâu vùng xa…

So sánh với thực tế các nước lân cận, đại diện 1 thành viên Hiệp hội NH cho biết, Trung Quốc đã cho phép các đối tượng là kinh doanh nhỏ như chủ tiệm tạp hoá, quán ăn làm đại lý NH từ 2011, còn tại Ấn Độ, các NH được khuyến khích giao đại lý các viên chức, giáo viên về hưu… Các nước trong khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Indonesia, Philippines cũng đều cho phép các cá nhân tham gia hoạt động đại lý.

Bên cạnh đó, các NH cũng khá băn khoăn về giới hạn cứng 80% số đại lý phải hoạt động tại địa bàn cấp huyện. Chưa rõ tỷ lệ 80% được đưa ra trên căn cứ thực tiễn nào, và đã tính đến thay đổi về đơn vị hành chính tại các địa phương hiện tại hay chưa?. Một ví dụ thực tiễn là các huyện vùng ven như Đông Anh, Thường Tín, hay Nhà Bè, Củ Chi được nâng cấp thành quận thì các NH có phải buộc phải đóng cửa các đại lý đang hoạt động tại đó?.

Tại Dự thảo mới đây cũng đưa ra quy định mỗi NH có số lượng đại lý là tổ chức khác không vượt quá số lượng chi nhánh hiện có. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, điều này sẽ khiến các ngân hàng nhỏ gặp nhiều khó khăn khi mở đại lý, trong khi chính họ mới là đối tượng có nhu cầu đại lý hơn các ngân hàng lớn có sẵn nhiều chi nhánh.

Theo đề xuất của NHNN, các NH nhỏ có thể giao đại lý cho các NH lớn có nhiều chi nhánh, phòng giao dịch để mở rộng phạm vi hoạt động. Tuy nhiên, giới kinh doanh NH cho rằng, điều này rất khó thực hiện: “Không kể đến vấn đề cạnh tranh, nhận diện thương hiệu, về kỹ thuật một ngân hàng không thể sử dụng hệ thống của ngân hàng khác để cung cấp dịch vụ được. Nếu mục tiêu chính sách là mở rộng độ phủ dịch vụ ngân hàng, giúp ngân hàng tìm kiếm khách hàng mới thì đối tượng ưu tiên phải là các đại lý nằm ngoài hệ thống ngân hàng hiện tại”.

Trong khi đó, giới hạn giá trị giao dịch không quá 200 triệu đồng/ngày và mức phí dịch vụ đại lý không cao hơn mức phí NH cũng được cho là sẽ không khuyến khích được mô hình kinh doanh mới. Hiện nay, mức phí của các NH đặt ra đối với các giao dịch nạp rút tiền mặt hay chuyển khoản hạn mức nhỏ rất thấp (trung bình 0.3 – 0.6% giá trị giao dịch). Một số NH thậm chí miễn phí để thu hút tiền gửi. Nếu áp đặt mức phí này đối với đại lý, đồng thời giới hạn cả giá trị giao dịch họ được phép thực hiện, doanh thu từ phí dịch vụ sẽ còn lại không đáng kể. Mặt khác, để hoạt động đại lý đi vào thực tế, phát triển ổn định lâu dài, các ngân hàng cũng không thể trợ giá hay bù lỗ cho đại lý của mình.

Theo gia kinh tế, TS. Trần Đình Thiên, chính sách đại lý ngân hàng, kể cả khi xây dựng theo hướng cởi mở hơn nữa, cũng chỉ là kế thừa kinh nghiệm thực thi cả thập kỷ của các quốc gia khác. Nghị định mới còn thiếu vắng tính định hướng cho sự phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam, trong bối cảnh cách mạng công nghệ và hội nhập quốc tế, đặc biệt là vai trò của ngân hàng số ngày càng được nhiều quốc gia chú ý.

Ông Thiên khẳng định: khi hoạch định chính sách cần đảm bảo độ mở cần thiết để nó đạt được hiệu quả đáp ứng kỳ vọng của người dân. Trong một số giai đoạn quan điểm thận trọng, an toàn là cần thiết. Tuy nhiên, hoàn cảnh đặc biệt hiện nay đòi hỏi phải có những hành động mạnh mẽ và quyết liệt hơn.