Đãi cát tìm vàng

Vấn đề xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ cho một tổ chức có một ý nghĩa và vai trò quan trọng cho tương lai của tổ chức. Tổ chức càng phát triển, càng đi vào chiều sâu và đòi hỏi trình độ công việc cao, điều này lại càng đòi hỏi phải có một tầm nhìn dài hạn về con người.

Một vấn đề lớn hiện nay đối với những tổ chức có tính chất như kiểu này tại Việt Nam, đó là sự hạn chế của môi trường đào tạo và môi trường kinh tế-xã hội đang định hình ra một lớp trẻ có những năng lực, tư duy và giá trị chưa phù hợp, đặt ra những thách thức rất lớn cho việc tuyển dụng, đào tạo và phát triển nguồn cán bộ trẻ.

Một môi trường kinh tế đặt nặng vào những giá trị hình thức, vào những phương thức kinh doanh không đặt nặng và dựa trên tài năng thông qua việc sử dụng tri thức và đòi hỏi con người có chất lượng, mà đặt nặng vào các quan hệ, mánh lới và những hình thức mang tính đầu cơ, chụp giật, ngắn hạn, cơ hội... đã định hình nên một môi trường mà ở đó “sự thành công” được chuẩn hóa bởi những thước đo có tính lệch lạc. Cuộc khủng hoảng kinh tế hiện tại và sắp tới, hi vọng sẽ tạo nên những lớp sóng trào, phần nào quét bớt những “sự hời hợt” này, định hình được những giá trị thực chất và đòi hỏi con người phải có chất lượng hơn.

Một môi trường giáo dục vẫn nặng về hình thức, từ chương và thành tích, trong khi đó tính hướng nghiệp yếu, khả năng thực tiễn từ đào tạo hạn chế cũng để lại một hệ quả nghiêm trọng. Những thế hệ sinh viên tích cực, chủ yếu tự rèn luyện thực tiễn và khả năng cho mình lại không đến từ những hoạt động học tập trực tiếp, mà từ việc tham gia các hoạt động phong trào, tham gia các hoạt động làm thêm ở ngoài. Điều này lại càng làm đẩy xa khoảng cái giữa cái được “học” và cái “hành”. Lớp trẻ, vốn còn hạn chế về năng lực tiếp nhận, tri nhận và hiểu biết cuộc sống, do vậy cũng dễ dàng bị những hoạt động hình thức bề nổi cuốn hút, mà theo đó, các ước mơ, cơ hội được hình tượng ra... cũng chỉ bị giới hạn theo đó. Điều này cũng do vậy, đặt ra một thách thức lớn cho những ngành nghề đòi hỏi chất lượng và trình độ cao, nhưng không “show-off” khó có được sự cuốn hút các bạn trẻ.

Để đất nước phát triển chuyển từ mô hình chiều rộng sang chiều sâu, vấn đề nhân sự và đặc biệt là đào tạo cán bộ trẻ làm nguồn phát triển cũng phải có một sự chuyển biến mạnh mẽ, từ tập trung vào các ngành nghề theo chiều rộng, sang các ngành nghề “mang tính chiều sâu”. Hiện tại, cũng có một số hiểu lầm, về ngành nghề có tính chất chiều sâu khi có một số lượng lớn các bạn trẻ tham gia vào các lĩnh công nghệ. Cứ làm trong lĩnh vực như CNTT chẳng hạn thì tự dưng là “có chất lượng cao” trong khi thực tiễn đa phần vẫn chỉ là một hình thức “công nhân may mặc” cấp độ cao hơn mà thôi. Lao động có trình độ cao là lao động có khả năng tư duy và tư duy sáng tạo ở trình độ cao. Đa số lao động ở Việt Nam mới chỉ đạt kỹ năng lao động nghề nghiệp và lao động nghề nghiệp có kỹ năng cao chứ còn đúng là “lao động tri thức” thì hết sức hạn chế. Sự tự phong, ảo tưởng và make-up lẫn nhau phổ biến, cùng với tính chất của môi trường kinh tế cũng chính là một mảnh đất màu mỡ giúp cho những hình thái này phát triển mạnh mẽ, kiếm được tiền và do vậy tự coi đó là “chất lượng cao” nhờ đo bằng “tiền”.

Năng lực phát triển nội sinh của Việt Nam rất hạn chế. Nguyên nhân chính của điều này có thể kết luận lại là do chất lượng nhân lực (cả từ hệ quả chiến tranh để lại, đến một thời khốn khó, rồi giai đoạn chuyển đổi với sự hỗn loạn, và giờ là một giai đoạn ảo tưởng phát triển). Chúng ta chưa thực sự có một giai đoạn phát triển nào có chất lượng con người cao cả. Chúng ta mới chỉ giỏi trong việc tìm cách thích ứng với cuộc sống để “ngoi lên” rồi “làm giàu” và phát triển theo cách mạnh ai làm được gì thì cố làm nấy, chụp được gì thì chụp được nấy. Thẳng thắn nhìn nhận rằng, sự phát triển của chúng ta thiếu tầm nhìn chiến lược, do thiếu những con người có năng lực chiến lược thực sự tham gia vào tiến trình hoạch định này. Và giờ, những hệ quả của hàng thập kỷ trước đó sai lầm về vấn đề phát triển con người cũng đang tiếp tục để lại những hệ quả ngày càng nghiêm trọng hơn cho hiện tại và sẽ còn là một đoạn dài trong tương lai.

Với hiện trạng vậy, đãi cát tìm vàng là cách duy nhất để nỗ lực xây dựng nguồn cán bộ trẻ có chất lượng cao cho tương lai.