Đại biểu Quốc hội: Cần tăng trách nhiệm của những đơn vị nhận vốn ODA

Cần tăng cường vai trò, trách nhiệm của cơ quan Nhà nước trong việc thiết kế các dự án sử dụng vốn ODA để dành quyền chủ động hơn.

Trao đổi bên hành lang Quốc hội, một số ĐB cho rằng nguyên nhân đội vốn của các dự án là do quá trình khảo sát ban đầu không kỹ dẫn đến quá trình thi công phát sinh những yếu tố phải điều chỉnh. Vì vậy, làm cho nguồn vốn nâng lên và thời gian hoàn thành dự án kéo dài, làm ảnh hưởng đến hiệu quả của các dự án.

Theo ĐB Hoàng Văn Cường (Hà Nội), cần thiết phải huy động vốn ODA bởi hiện nước ta đang thiếu vốn và đầu tư nhiều hạng mục. Tuy nhiên chúng ta cần thay đổi phương thức như: tăng trách nhiệm vai trò của đơn vị nhận được vốn vay.

“Trong quy định hiện nay cần tăng phần tự vay tự trả chứ không phải đơn vị nhận vốn sử dụng sau đó trách nhiệm trả về nhà nước. Như vậy các đơn vị nhận vốn phải có trách nhiệm hơn trong việc thiết kế dự án, thỏa thuận các điều khoản để ít bất lợi nhất cho người sử dụng vốn” - ĐB Cường nói.

Đối với các dự án sử dụng vốn ODA thuộc diện 100% Nhà nước phải tự vay tự trả, ĐB Cường cho rằng “chúng ta cần tăng cường vai trò của cơ quan Nhà nước trong việc thiết kế các dự án, dành quyền chủ động hơn để đưa ra thiết kế chính xác, không sai lệch trong quá trình triển khai”.

Cũng theo ĐB Cường, vốn ODA được kỳ vọng là nguồn vốn giá rẻ song thực tế nhiều dự án có hiệu quả sử dụng chưa tương xứng, đội vốn và có đơn giá vật tư đặc thù quá cao. Trong quá trình xây dựng các dự án thường phụ thuộc quá nhiều vào đối tác cung cấp vốn, hợp đồng, khi thỏa thuận thường để bất lợi cho phía vay vốn, như: giới hạn đơn vị thầu, sử dụng thiết bị kỹ thuật và đội ngũ chuyên gia của nước cho vay với chi phí cao... Vì vậy, mặc dù lãi suất vốn ODA thấp nhưng tổng chi phí trở thành cao.

“Tại nhiều dự án, lương của chuyên gia tư vấn thiết kế nước ngoài từ 20 nghìn đô la Mỹ đến 25 nghìn đô la Mỹ/tháng. Trong khi đó, chuyên gia trong nước trung bình 2 nghìn đô la Mỹ/tháng. Cụ thể, tại dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông, tư vấn giám sát do bên tài trợ vốn chỉ định, do đó phía Việt Nam không thể thay thế” – ĐB Cường nêu dẫn chứng.

Góp ý về việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn ODA, ĐB Phan Viết Lượng, (Bình Phước) cũng đề nghị xem xét lại hoạt động huy động và sử dụng vốn ODA, đặc biệt là với các công trình có quy mô vốn lớn.

Theo ĐB Lượng, phải đặt hiệu quả, tiến độ, kỷ luật kỷ cương lên trên khi thực hiện các dự án vay vốn ODA hơn là huy động vốn bằng mọi giá. Đặc biệt, quá trình thỏa thuận những điều khoản vay vốn chúng ta phải tránh những điều khoản bất lợi. Đồng thời phải xem xét lại việc huy động và sử dụng vốn ODA, đặc biệt tại những công trình có vốn lớn thì càng phải thận trọng hơn.

“Đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành triển khai các dự án phải đảm bảo có chủ đầu tư đủ năng lực và trách nhiệm. Thực hiện quy trình phải đảm bảo quy định của pháp luật, có thẩm định, đánh giá, dự toán thiết kế. Cần phải đặt tiến độ thời gian và gắn trách nhiệm cụ thể trường hợp các hành vi, cá nhân tổ chức nào vi phạm phải tổ chức nghiêm chứ chúng ta không thể huy động ODA bằng mọi giá làm công trình đó” – ĐB Lượng nói.

Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước gửi tới Quốc hội tổng hợp kết quả kiểm toán 2018, trong đó tình hình sử dụng vốn ODA cho thấy, hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA được đánh giá là chưa tương xứng, chất lượng công trình chưa cao, chưa tương xứng với nguồn lực đầu tư. Các định mức, đơn giá vật tư đặc thù quá cao, tổng mức đầu tư thay đổi nhiều lần, giải ngân chậm.

Bên hành lang Quốc hội, các đại biểu cũng cho rằng: cần tăng cường trách nhiệm của đơn vị nhận vốn trong việc thiết kế dự án.

Báo cáo của Kiểm toán chỉ rõ, trong 42 dự án của Bộ Giao thông vận tải có 27 dự án đội vốn, thêm hơn 122 tỷ đồng và hơn 97 triệu Đô la Mỹ. Nhiều dự án điều chỉnh quy mô, giá trị điều chỉnh lớn so với phê duyệt lần đầu như dự án nâng cao an toàn cầu đường sắt trên tuyến Hà Nội - TP HCM điều chỉnh vốn 3 lần, tăng hơn 6 nghìn 800 tỷ đồng (tương đương 275,61%) so với ban đầu....

Thậm chí, có dự án điều chỉnh liên quan đến các tiêu chí quan trọng quốc gia khi chưa báo cáo Thủ tướng để xem xét và chỉ đạo xin chủ trương của Quốc hội, như đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông do Bộ Giao thông vận tải điều chỉnh tổng mức đầu tư tăng hơn 200% từ 8 nghìn 770 tỷ đồng lên 18 nghìn tỷ đồng. Các dự án ODA sử dụng tư vấn quốc tế với chi phí cao gấp 7-10 lần so với trong nước. Dự án tuyến nối đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và Cầu Giẽ - Ninh Bình sử dụng tư vấn quốc tế với chi phí gấp 8,5 lần tư vấn trong nước. Cầu Vĩnh Thịnh trên quốc lộ 2C gấp 7,8 lần, dự án Vramp gấp 7 lần...