Đã đến lúc Fed có thể hạ lãi suất

Chủ tịch Fed Jerome Powell từ lâu đã cân nhắc giữa hai rủi ro, một là cắt giảm lãi suất quá sớm và hai là đợi quá lâu mới hạ lãi suất...

Chủ tịch Fed Jerome Powell - Ảnh: Bloomberg.

Trong cuộc họp chính sách tiền tệ kết thúc vào ngày 31/7/2024, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) giữ nguyên lãi suất ở mức cao nhất 23 năm. Tuy nhiên, lần họp này của Fed được coi là cuộc họp quan trọng nhất trong một thời gian trở lại đây, vì ngân hàng trung ương này đang tiến gần hơn bao giờ hết tới chỗ bắt đầu cắt giảm lãi suất.

Trong tất cả bốn cuộc họp của Fed từ đầu năm đến nay tính đến trước lần họp này, vấn đề cắt giảm lãi suất luôn là một câu chuyện “để sau rồi tính”. Nhưng tại cuộc họp này, những diễn biến mới về lạm phát và thị trường việc làm đã cho phép giới chức Fed phát tín hiệu rằng việc giảm lãi suất rất có thể sẽ được khởi động trong cuộc họp tiếp theo, diễn ra vào tháng 9/2024.

Chủ tịch Fed Jerome Powell từ lâu đã cân nhắc giữa hai rủi ro, một là cắt giảm lãi suất quá sớm và hai là đợi quá lâu mới hạ lãi suất. Cuối cùng, dường như ông đã chọn hạ lãi suất sớm hơn thay vì đợi thêm một thời gian nữa. Lý do Fed không hạ lãi suất ngay trong cuộc họp vừa rồi (dù điều kiện để hành động được cho là đã thuận lợi) là bởi đây sẽ là đợt giảm lãi suất đầu tiên trong một chuỗi đợt giảm nhằm đưa lãi suất xuống thang từ mức cao nhất kể từ năm 2001. Giới chức Fed từng bị lạm phát làm cho bất ngờ trước đây và họ muốn có thêm bằng chứng để tin rằng lạm phát thực sự đang giảm về mức cho phép họ hạ lãi suất.

Tuy nhiên, giới chức Fed cũng đang ngày càng lo ngại về việc họ có thể chậm trễ trong việc hạ lãi suất và khiến nền kinh tế mất đi cơ hội hạ cánh mềm. Giảm lạm phát về mục tiêu 2% trong khi vẫn duy trì một thị trường lao động lành mạnh “là vấn đề quan trọng nhất khiến tôi mất ngủ hàng đêm”, ông Powell phát biểu tại cuộc điều trần trước Quốc hội Mỹ hồi tháng 7/2024.

“Nếu lạm phát giảm thêm, ít nhiều phù hợp với kỳ vọng, tăng trưởng kinh tế vẫn tương đối mạnh và thị trường việc làm vẫn nhất quán với điều kiện hiện tại, tôi cho rằng có thể cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tháng 9”, ông Powell nói tại họp báo ngày 31/7/2024.

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn gần đây, Chủ tịch Fed Chi nhánh New York, ông John Williams nói rằng nhà chức trách sẽ “rút ra được nhiều điều trong thời gian từ tháng 7 tới tháng 9/2024”, đồng thời đề cập đến sự vững vàng của các hoạt động kinh tế trong thời gian gần đây. Nhưng ông cũng nói thêm rằng “sẽ đến lúc chúng tôi phải ra quyết định” về việc “làm thế nào để hạ lãi suất sao cho giảm bớt mức độ thắt chặt hiện nay của chính sách”.

Việc Fed trở nên sẵn sàng hạ lãi suất phản ánh ba yếu tố: (i) dữ liệu về lạm phát tốt lên; (ii) những dấu hiệu cho thấy thị trường lao động đang giảm nhiệt; (iii) toan tính thay đổi về cân nhắc giữa hai rủi ro gồm để cho lạm phát cao dai dẳng và gây ra sự giảm tốc kinh tế không cần thiết.

TIẾN TRÌNH GIẢM LẠM PHÁT ĐƯỢC NỐI LẠI

Chỉ số giá tiêu dùng (PCE) lõi, thước đo lạm phát được Fed ưa chuộng và không bao gồm hai nhóm hàng hóa có nhiều biến động về giá là thực phẩm và năng lượng, đã giảm về mức 2,6% trong tháng 6 từ mức 4,3% cùng kỳ năm ngoái và mức đỉnh 5,6% cách đây 2 năm. Ông Williams nói rằng giảm lạm phát đang diễn ra trên diện rộng, đồng thời bác bỏ mối lo ngại rằng chặng cuối của tiến trình đưa lạm phát về mục tiêu 2% của Fed sẽ cực kỳ khó khăn.

“Đây không thực sự là một câu chuyện về ‘chặng cuối’ hay một phần nào đó đặc biệt khó khăn của con đường giảm lạm phát. Các thước đo lạm phát khác đều đang đi theo đúng hướng, một cách khá nhất quán”, ông Williams cho biết.

Lạm phát trong nền kinh tế Mỹ đã giảm trong năm 2023 ngay cả khi nền kinh tế giữ nhịp tăng trưởng vững, nhờ những nút thắt cổ chai trên thị trường lao động và hàng hóa được giải tỏa. Ông Powell đã liên tục cảnh báo rằng các thước đo giá cả có độ trễ so với những thay đổi trong điều kiện kinh tế, nên việc đợi cho tới khi lạm phát giảm về đúng 2% mới hạ lãi suất có nghĩa là “chúng ta có thể đã trì hoãn quá lâu”.

THỊ TRƯỜNG VIỆC LÀM BỚT THẮT CHẶT

Tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ đã tăng lên mức 4,1% vào tháng 6/2024 từ mức 3,7% vào cuối năm 2023, chủ yếu bởi hoạt động tuyển dụng đã chậm lại và người tìm việc phải mất nhiều thời gian hơn để có được công việc. Điều này hạn chế khả năng của người lao động trong việc đòi tăng lương, mà tiền lương tăng có thể khiến lạm phát duy trì ở mức cao.

Việc ông Powell gần đây nhận định rằng thị trường lao động “không còn là một nguồn áp lực lạm phát trên diện rộng” cho thấy một mối bận tâm lớn về tiềm năng lạm phát bùng trở lại đã giảm bớt.

Cách đây 2 năm, giới chức Fed lập luận rằng thị trường lao động đang cân bằng tới mức các công ty có thể phản ứng với lãi suất cao và sự suy yếu của nhu cầu bằng cách giảm bớt số công việc cần tuyển dụng thay vì sa thải nhân viên. Cho tới hiện tại, nhận định đó của các nhà hoạch định chính sách tiền tệ là đúng. “Thị trường lao động hiện nay đang trong tình trạng rất hợp lý. Chúng tôi cần giữ được thị trường lao động ở trạng thái này”, Thống đốc Fed Christopher Waller phát biểu mới đây.

Tuy nhiên, giới chức Fed cũng dự báo rằng sự giảm nhiệt của thị trường lao động chỉ không trở thành một vấn đề nếu tiếp tục giữ ở mức độ như hiện tại. Sự đánh đổi truyền thống giữa nhu cầu lao động suy yếu và tỷ lệ thất nghiệp cao hơn sẽ quay trở lại ở một thời điểm nào đó.

“Nếu bạn đã bay xa đến như vậy theo một hướng bay rất táo bạo và nằm ngoài sự đồng thuận, thì giờ là lúc bạn muốn hạ cánh”, ông Richard Clarida, cựu Phó chủ tịch Fed, nhận định.

Tuyên bố ngày 31/7/2024 của Fed nhận định nền kinh tế “tiếp tục tăng trưởng với tốc độ vững”, “tăng trưởng việc làm đã yếu đi” và tỷ lệ thất nghiệp “còn thấp”. Tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ đang tăng lên và các nhà hoạch định chính sách đang dịch chuyển trọng tâm sang chống sự gia tăng của thất nghiệp - điều thường xảy ra khi lãi suất cao và lạm phát giảm.

THAY ĐỔI TRONG TOAN TÍNH QUẢN TRỊ RỦI RO

Với tiến trình giảm lạm phát được nối lại và thị trường lao động bớt nóng, giới chức Fed đối mặt với một sự dịch chuyển trong phép đánh đổi mà họ thường gọi là quản trị rủi ro. Trong phép đánh đổi này, họ phải cân nhắc xem lạm phát tăng cao hay tỷ lệ thất nghiệp tăng cao là vấn đề khó giải quyết hơn.

Cách đây 2 năm, Fed đã chậm trễ trong việc hạ lãi suất, một phần vì đánh giá sai lầm rằng lạm phát sẽ giảm nhanh. Fed có khả năng để sửa chữa sai lầm đó, nhưng phải nâng lãi suất từ mức 0-0,25% vào năm 2022 lên khoảng 5,25-5,5% vào tháng 7/2023 và duy trì cho tới nay. Một bài học là: “Khi quá tự tin rằng mình đúng, bạn dễ phạm sai lầm”, Chủ tịch Fed Chi nhánh San Francisco, bà Mary Daly, phát biểu.

Fed không cho rằng nhu cầu hay hoạt động tuyển dụng lao động trong nền kinh tế Mỹ sẽ suy yếu đi nhiều trong những tháng sắp tới. Nhưng nếu Fed sai, Fed khó có thể hạ lãi suất đủ nhanh để chặn đứng một cuộc suy thoái. “Nếu chậm giảm lãi suất khi thị trường việc làm bắt đầu suy yếu, sẽ rất khó để đi đúng hướng trở lại. Việc này cũng giống như việc Fed chậm giảm lãi suất cách đây 2 năm”, bà Daly nhận định.

Một số quan chức Fed đã hé lộ trước những luận điểm mà họ có thể đưa ra để thuyết phục các đồng nghiệp khác rằng đã đến lúc hạ lãi suất. “Chúng ta đưa ra mức lãi suất này khi lạm phát ở mức hơn 4%. Bây giờ, lạm phát là 2,5%. Như vậy, chính sách tiền tệ đã trở nên thắt chặt nhiều kể từ khi chúng ta duy trì mức lãi suất hiện tại. Mức độ thắt chặt như vậy chỉ hợp lý khi bắt buộc phải thế và tôi thấy là nền kinh tế hiện nay không hề quá nóng”, Chủ tịch Fed Chi nhánh Chicago Austan Goolsbee trả lời phỏng vấn.

Trong khi đó, một số lượng lớn hơn các quan chức Fed, bao gồm bà Daly, phát tín hiệu rằng họ sẵn sàng chờ thêm trước khi giảm lãi suất, thay vì giảm luôn vào cuộc họp vừa rồi. Sự kiên nhẫn này là dấu hiệu cho thấy họ đang cố gắng giữ thế cân bằng mong manh. Tại một hội thảo trong tháng 7/2024, bà Daly cho biết dù dữ liệu lạm phát gần đây đã tốt lên, “chúng ta vẫn chưa có được sự ổn định giá cả” và “hành động phủ đầu hoặc hành động khẩn cấp là chưa cần thiết vào lúc này”.