Cựu bộ trưởng bị 'lợi dụng' để bán một triệu USD kit test Việt Á thế nào

Khi Capitaland chi một triệu USD mua kit test Việt Á tặng Việt Nam chống dịch với điều kiện "có người của Chính phủ" tới nhận, bị cáo Thanh Thủy gọi cho Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long.

Chiều 4/1, bà Nguyễn Thị Thanh Thuỷ, 57 tuổi, cựu chuyên viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, là người cuối cùng bị TAND Hà Nội xét hỏi trong 38 bị cáo.

Bị cáo Nguyễn Thị Thanh Thuỷ. Ảnh: Ngọc Thành

Theo cáo buộc của VKS, biết Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á được cấp số đăng ký lưu hành tạm thời kit test, tháng 3/2020, bà Thủy dẫn bạn là Nguyễn Bạch Thùy Linh, Giám đốc Công ty SNB, đến gặp Tổng giám đốc Việt Á Phan Quốc Việt bàn việc làm đại lý xuất khẩu kit test cho Việt Á.

Bị cáo Việt chấp nhận chi hoa hồng 40% cho bà Thủy với đánh giá bà "có mối quan hệ cá nhân với lãnh đạo cấp cao trong Chính phủ, có thể can thiệp, tác động" giúp Việt Á được cấp số đăng ký lưu hành chính thức và các chứng chỉ, điều kiện xuất khẩu khác, cáo trạng nêu.

Cơ hội bán hàng đến vào cuối tháng 3/2020, khi bà Thủy được em họ, làm trong Công ty Capitaland (Singapore) nói Capitaland muốn tặng vật tư chống dịch cho Việt Nam, giá trị một triệu USD. Bà Thủy khi này gợi ý nên mua kit test của Việt Á và được lãnh đạo Capitaland đồng ý.

Song Capitaland đưa điều kiện "phải có Thư cảm ơn của Chính phủ Việt Nam hoặc đại diện Chính phủ Việt Nam phải có mặt tại buổi lễ tiếp nhận ủng hộ, nhằm tăng uy tín cho công ty trên thị trường Việt Nam", cáo trạng thể hiện.

Chủ tịch Việt Á không có khả năng đáp ứng điều kiện này nhưng bà Thủy thì có. Bà bị cáo buộc "có mối quan hệ cá nhân với lãnh đạo cấp cao trong Chính phủ", nên có thể "can thiệp, tác động đến lãnh đạo các bộ ngành" để thực hiện yêu cầu của Capitaland: có thư cảm ơn, hoặc có sự hiện diện của đại diện Chính phủ tại buổi trao quà tặng.

Bị cáo Nguyễn Huỳnh, cựu thư ký của ông Long. Ảnh: Ngọc Thành

Tại phiên tòa hôm nay, bà Thủy khai quen ông Long và thư ký của ông Long, Nguyễn Huỳnh, do trong thời gian dài ở trên Tuyên Quang từng dạy ở trường trung cấp y tế nên "hay về Bộ Y tế để tập huấn các chương trình".

Phân trần "nghĩ việc trao tặng quà đơn giản" nên khi Capitaland nêu yêu cầu này, bà nhờ thư ký Huỳnh "hỏi hộ" và bản thân cũng chủ động gọi điện cho ông Long (khi này vẫn là thứ trưởng Y tế) để đề cập việc này.

"Rồi ông Long trả lời sao?", chủ tọa hỏi. Bà Thủy vò hay tay trước ngực, nói giọng lí nhí: "Anh Long nói cái này theo quy định".

"Bị cáo nói to rõ ràng lên", chủ tọa nhắc. Bà Thủy nhắc lại: "Anh Long nói cái này theo quy định, tất cả việc nhận quà tặng chống dịch đều qua Mặt trận Tổ quốc, rồi anh cúp máy".

Cựu bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long, sáng 4/1. Ảnh: Ngọc Thành

Cáo trạng xác định, ngày 2/4/2020, Việt Á ký hợp đồng bán 40.000 kit cho Capitaland, giá trị 23,58 tỷ đồng (một triệu USD). Bốn ngày sau, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức lễ tiếp nhận kit test Capitaland ủng hộ Chính phủ Việt Nam. "Theo đúng yêu cầu của Công ty Capitaland, tham dự buổi lễ có Lãnh đạo Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Nguyễn Thanh Long, khi đó là Thứ trưởng Thường trực Y tế", cáo trạng nêu.

Bà Thủy hôm nay nói nhờ xong, không rõ ông Long có đi không nên trước ngày trao tặng đã gọi điện cho thư ký Huỳnh nhờ xem hộ lịch trình ngày mai của thứ trưởng. Huỳnh trả lời "để em xem lại", sau đó báo cho bà Thủy "có lịch thầy Long đi nhận quà".

Đúng cam kết, sau khi được Capitaland thanh toán hợp đồng một triệu USD, Phan Quốc Việt gọi điện thoại cho bà Thủy báo chuyển tiền phần trăm. Bà được chia 2 tỷ đồng nhưng cho biết đã trả lại.

"Sao bị cáo lại trả lại?", chủ tọa hỏi. Bà run giọng, trả lời lí nhí và tiếp tục bị nhắc "nói to lên". Bà Thủy ngập ngừng rồi đáp: "Bị cáo thấy áy náy việc này. Nghĩ về việc mua bán này, bị cáo không hiểu nên thấy sợ, nghĩ phải trả lại".

Chủ tọa hỏi "sợ mà nhận tiền từ tháng 4/2020, mãi đến tháng 9/2022 mới trả lại?", bà Thủy cúi đầu đáp "do chưa có cơ hội".

Chiều hôm qua, khi bị hỏi về việc bị "mượn danh" để bà Thủy giúp Việt Á bán hàng, ông Long đáp "được chị Thủy nhờ đến, nên tôi đến" và trong buổi trao tặng này, có nhiều đơn vị khác, không chỉ riêng Việt Á.

Trước câu hỏi, ngoài bà Thủy "có ai nhờ vả tác động thế này nữa không?", cựu bộ trưởng Y tế đáp: "Tôi cũng không nhớ, nhưng chắc chắn là có Thủy nhờ. Thực ra, lúc đó bất kỳ đơn vị nào trao tặng quà chống dịch cho Chính phủ Việt Nam, tôi đều có mặt, không riêng cuộc này".

Bị cáo Phan Quốc Việt bị áp giải rời tòa án lúc gần 18h ngày 4/1. Ảnh: Ngọc Thành

Trong vụ án, bị cáo Thủy cùng Thùy Linh đều bị truy tố tội danh Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi.

Linh khai kinh doanh xuất khẩu nhiều lĩnh vực, khi đó nhiều đơn vị nước ngoài muốn mua kit test, nghe nói nhiều về Việt Á nhưng không quen biết ai. Linh sau đó được bạn thân, là bà Thủy, nói có quen Phan Quốc Việt và "dắt" đến gặp, bàn bạc việc cùng cộng tác bán kit test.

Bị cáo cho biết, khi Capitaland ra điều kiện như trên, nhận ra "chỉ có chị Thủy mới giúp được việc này", do Thủy có nhiều "quan hệ cấp cao". Linh nói không biết việc Thủy nhờ ông Long thế nào, chỉ biết tới ngày tặng quà, "anh Long có mặt", "sau đó mọi việc diễn ra tốt đẹp". Tòa ghi nhận, Linh đã nộp 6,5 tỷ đồng khắc phục hậu quả, thừa 500 triệu đồng song không có nhu cầu nhận lại.

Ngày mai, phiên tòa bước sang ngày làm việc thứ 3.