Cuba, nền kinh tế bao cấp “giàu” nhất?

Q. GDP của Cuba hiện tại là bao nhiêu?

- Tổng GDP $107 tỷ [2020].

- GDP đầu người $11,000. Theo IMF và United Nations, 2022.

- Đứng thứ 62 trên thế giới và là nước “Kinh tế bao cấp” thành công nhất.

- Giàu hơn Việt Nam gấp 3 lần, trên giấy.

Q. Tại sao Cuba lại có GDP cao trong khi bị Mỹ cấm vận?

Đây là một trường hợp của ngộ nhận hoặc ngụy thống kê. Vấn đề với Cuba là như sau.

- Họ là một nước chuyên chế sau khi Castro chiếm chính quyền vào năm 1961. Vì không có phe đối lập nên tổ chức điều hành có thể công bố bất cứ số liệu gì mà không cần phải giải thích. Vậy mức độ tin cậy là bao nhiêu?

- Chính quyền Cuba tự thiết lập chế độ quy đổi ngoại hối với tỷ giá 1 USD cho 24 Peso. Bạn không thể tự do đổi theo cung cầu cho nên khó biết được giá trị thật của một đồng tiền. Họ lấy tổng giá trị của nền kinh tế rồi quy ra USD. Đó là vì sao có con số GDP đầu người $11,000.

Q. Giá trị thật của đồng Peso của Cuba là bao nhiêu?

Giá trị thật của bất cứ đồng tiền nào chỉ có thể được quyết định trên thị trường trao đổi tự do. Tiền là trung gian của hàng hóa, khi không có sự quy đổi theo cung cầu thì tỷ giá của chính phủ không có nhiều ý nghĩa.

Lấy ví dụ. 100 USD bằng 2,400 Peso. Nhưng giá trị quy đổi hàng hóa không như nhau.

- 100 USD ở Mỹ [hay ở nước khác] có thể đổi lấy nhiều hàng hóa như gạo, vé xem phim, tai nghe hay tô phở.

- 2,400 Peso ở Cuba không thể quy đổi ra những hàng hóa tương tự vì luôn khan hiếm.

- 1 USD bằng 24 Peso trên giấy, nhưng về giá trị thì không.

Đó là chưa bàn về những thứ như chất lượng sống và tự do ngôn luận. Nếu Cuba thực sự có GDP đầu người $11,000 thì sẽ không có thuyền nhân tỵ nạn.

Q. Giá điện ở Cuba chỉ $0.030, rẻ hơn $0.080 của Việt Nam, và bèo so với $0.180 ở Mỹ. Tại sao lại vậy?

Vì chính quyền bao cấp nền kinh tế nên tự thiết lập giá điện. Rẻ ở đây là khi so với giá toàn cầu. Để so sánh:

- Lương tháng bình quân của người Cuba chỉ $148, mua được 4,900 kwh điện.

- Lương tháng bình quân của người Mỹ là $4000, mua được 22,000 kwh điện.

Giá thấp không có nghĩa là tốt, nó chỉ cho thấy nền kinh tế đang khép kín và sức mua yếu. Đó là chưa nói đến nạn cúp điện và giá trị sử dụng. Một lập trình viên ở New York dùng điện để mang lại thu nhập $200,000/năm, còn một người Cuba tương tự khó mà làm được gì.

Dưới chế độ bao cấp, mọi thứ đều có giá siêu thấp, nhưng tất cả đều thiếu thốn. Việt Nam cũng đã trải qua thời hàng trăm người xếp hàng chờ mua thịt ở cửa hàng mậu dịch vì giá luôn rẻ, nhưng đã bỏ từ năm 1986. Cuba thì chưa.

Q. Vậy GDP của Cuba là giả?

Không phải giả, nó có thể thật. Nhưng vì không có gì để kiểm chứng nên không thể xác minh được. Con số có thể không nói dối, nhưng người sử dụng chưa chắc thành thật. Còn người nào mà tin, chưa chắc thông minh.