Covid-19, lỗ, phá sản và trợ giúp

Doanh nghiệp ngừng hoạt động do bệnh dịch kêu các khoản lỗ khủng. Tuy nhiên, có trường hợp lỗ rất lớn vẫn cứ hoạt động bình thường. Có trường hợp lỗ ít hoặc chưa lỗ lại có nhiều nguy cơ phá sản. Trợ giúp của chính phủ có hiệu quả hay không lại phụ thuộc vào việc rót tiền vào đúng chỗ. Có trường hợp tưởng vô lý mà lại tác dụng lớn hơn.

Doanh nghiệp không hoạt động thì không thể khấu hao các tài sản đã đầu tư. Ví dụ, EVN khấu hao một tháng hơn 6 nghìn tỷ đồng. Dừng sản xuất một tháng sẽ lỗ chừng ấy. Thế nhưng khoản lỗ này chỉ là tiền chưa thu hồi được chứ không phải là tiền bỏ ra. Chính vì thế EVN mỗi năm lãi cũng chỉ hơn 6 nghìn tỷ đồng mà vẫn có thể tuyên bố giảm giá 11 nghìn tỷ đồng trợ giúp covid. Có lỗ cũng chẳng ảnh hưởng mấy đến dòng tiền.

Doanh nghiệp không hoạt động vẫn phải trả một số chi phí như chi phí nhân công. Không trả ngừng việc thì nhiều doanh nghiệp không giữ chân được người lao động. Đây là khoản tác động ngay vào dòng tiền của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp không còn tiền kêu cứu đề nghị trợ giúp từ chính phủ là thế. Có ngân hàng cứu doanh nghiệp bằng cách tiếp tục cho vay.

Doanh nghiệp không hoạt động vẫn phải trả các khoản nợ gốc và lãi vay. Lãi vay tính vào chi phí nên khi không có doanh thu thì không có gì để cân đối. Các khoản nợ gốc trông chờ nguồn trả từ khấu hao nếu không có doanh thu cũng không có nguồn trả. Trường hợp EVN vay ~13 tỷ USD, khấu hao một năm hơn 2 tỷ USD, đấy là nguồn trả gốc. Trường hợp VietnamAirlines nợ gốc thuê tài chính cũng phải trả hơn 3 nghìn tỷ đồng một năm. Kêu cứu chính phủ hoặc ngân hàng khi không có dòng tiền là thế, nhưng không phải một lúc cần chừng ấy tiền.

Doanh nghiệp hoạt động trở lại không còn khách hàng là lo ngại nhất. Một lượng lớn hàng tồn có thể không bán được nữa. Tiền bỏ ra mua vật tư có thể mất không. Nếu nợ tiền mua vật tư thì có thể không trả được cho người bán. Trường hợp này có thể là một chuỗi nợ xấu và khâu cuối cùng có thể là ngân hàng. Thời khủng hoảng hay ảnh hưởng domino như thế. Ví dụ, A vay ngân hàng nhập vật tư bán cho B, B gia công bán cho C, C xuất khẩu nhưng không còn khách hàng. Trường hợp này C cầu cứu chính phủ để có tiền trả B, B trả A, A trả ngân hàng thế là ổn cả chuỗi nợ.

Tóm lại, doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động có thể lỗ, nhưng lỗ doanh nghiệp vẫn có thể chẳng làm sao. Ví dụ, EVN khấu hao ~75 nghìn tỷ đồng một năm, mà chỉ phải trả nợ từ khấu hao 40 nghìn tỷ đồng thì lỗ 35 nghìn tỷ đồng cũng chẳng làm dòng tiền âm. Chỉ khi doanh nghiệp không còn tiền để chi trả nợ đến hạn mới lo phá sản. Các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi covid cần giúp là các doanh nghiệp rơi vào trạng thái hết tiền chứ chưa phải là các doanh nghiệp lỗ nhiều. Chính phủ rót tiền vào đúng chỗ có khi giải quyết được cả chuỗi nợ của một loạt doanh nghiệp.

Trong đợt dịch bệnh toàn cầu này có nước phát tiền đều cho toàn dân. Nghe thấy vô lý. Nhiều người hoàn toàn chẳng cần khoản trợ cấp này. Thế nhưng chi phí để xác định ai cần trợ giúp lại tốn kém và mất thời gian, mất tính kịp thời. Người khó khăn có khi lại để dành dụm. Người không cần giúp lại mới mang tiêu xông xênh hoặc mang tiền ấy đi mua làm từ thiện. Đồng tiền trợ giúp của chính phủ được mang chi tiêu sôi động lúc kinh tế trì trệ mới thực sự đúng mục đích.