Có nên miễn kiểm định lần đầu với ô tô đăng ký mới?

Cục Cảnh sát giao thông (CSGT - Bộ Công an) vừa có văn bản đề nghị Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ GTVT) nghiên cứu để người dân, tổ chức tại các huyện đảo được phép miễn kiểm định lần đầu trước khi thực hiện đăng ký hoặc miễn kiểm định với xe sản xuất mới.

Có nên miễn kiểm tra an toàn kỹ thuật lần đầu?

Cục CSGT đề nghị Cục Đăng kiểm Việt Nam áp dụng biện pháp này với lý do, các phương tiện nhập khẩu, sản xuất, lắp ráp trong nước đã được kiểm tra an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường trước khi bán ra thị trường, nên cần xem xét để miễn kiểm tra an toàn kỹ thuật lần đầu đối với các phương tiện cơ giới đường bộ mới xuất xưởng, còn thời hạn bảo hành của nhà sản xuất. Đồng thời, Cục CSGT cũng đề nghị đa dạng hóa các hình thức kiểm định, thay vì chỉ giao cho các trung tâm đăng kiểm, thì cũng nghiên cứu giao việc kiểm định cho các cơ sở bảo dưỡng, bảo hành chính hãng đủ điều kiện theo quy định.

Bên cạnh đó, theo đề nghị của Cục CSGT, Cục Đăng kiểm Việt Nam sớm triển khai thực hiện quy định trách nhiệm của chủ phương tiện trong bảo dưỡng, sửa chữa phương tiện của mình, tránh tình trạng nhiều phương tiện bị trục trặc kỹ thuật khi lưu thông, dẫn đến tai nạn hoặc chết máy gây cản trở và ùn tắc giao thông, làm thiệt hại về thời gian, nhiên liệu cho các phương tiện khác; phối hợp với lực lượng công an trong đấu tranh ngăn chặn tận gốc các cơ sở sửa chữa, độ chế, cơi nới thành thùng xe quá khổ, quá tải, gây mất an ninh trật tự.

Theo Thông tư số 16/2021/BGTVT của Bộ GTVT, xe ô tô kiểm định lần đầu để tham gia giao thông được thực hiện tại trung tâm đăng kiểm xe cơ giới trong cả nước. Khi đưa xe đến, chủ xe hoặc người đến làm thủ tục xuất trình, nộp một số giấy tờ để lập hồ sơ phương tiện xuất trình giấy đăng ký (hoặc giấy biên nhận giữ bản chính) hoặc giấy hẹn cấp đăng ký xe; nộp bản sao phiếu kiểm tra chất lượng xuất xưởng đối với xe cơ giới sản xuất, lắp ráp trong nước (trừ xe cơ giới thanh lý); nộp bản chính giấy chứng nhận chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường xe cơ giới cải tạo đối với trường hợp xe cơ giới mới cải tạo. Xe mới, có thời gian sản xuất 2 năm trở lại, khi đăng kiểm lần đầu được miễn kiểm tra khí thải.

Cần cân nhắc

Trước đề nghị trên, các chuyên gia giao thông cho rằng, việc kiểm định lần đầu đối với xe ô tô mới không đơn thuần chỉ là kiểm tra kỹ thuật phương tiện, mà còn có vai trò "cấp phép" cho phương tiện lưu thông an toàn, do đó, trong quá trình nghiên cứu, tham mưu các cơ quan chức năng triển khai, chỉ nên giảm một số hạng mục kiểm tra, không nên miễn kiểm định hoàn toàn lần đầu.

Đại diện các gara, đại lý bán xe ô tô mới cũng cho hay, chỉ nên giảm hạng mục kiểm tra, không nên miễn thủ tục đăng kiểm lần đầu, vì quy trình đăng kiểm xe cơ giới đường bộ hiện nay đối với xe mới đăng ký lần đầu tại cơ quan công an phải lập hồ sơ quản lý (thông tin phương tiện, chủ xe) và nộp phí bảo trì đường bộ. Thêm vào đó, xe ô tô để tham gia giao thông còn phải lập hồ sơ để quản lý quá trình sử dụng, tồn tại, số khung, số máy của phương tiện... phục vụ các cơ quan thuế, công an, ngân hàng... Trong khi, xe ô tô mới có thời gian từ khi xuất xưởng đến khi đăng ký, đăng kiểm lần đầu kéo dài 2 - 2,5 năm, nếu không kiểm định lần đầu có thể có rủi ro kỹ thuật, nhất là đối với xe nhập khẩu.

Theo TS Khương Kim Tạo, nguyên Phó chánh Văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia, việc miễn hoàn toàn kiểm định lần đầu dễ gây ra "lỗ hổng" quản lý an toàn chất lượng xe khi tham gia giao thông. Xe ô tô mới phải được cấp, gắn biển số đăng ký và dán tem đăng kiểm mới được chạy trên đường. Biển số xe có thời hạn lâu dài, còn tem đăng kiểm (và giấy chứng nhận đăng kiểm) chỉ có thời hạn nhất định.

Tem đăng kiểm xe ô tô mới nhằm xác nhận số khung, số máy phương tiện và thời hạn xe phải kiểm định lại, là căn cứ để cơ quan chức năng kiểm tra, kiểm soát đối với chất lượng phương tiện trong quá trình tham gia giao thông. Việc miễn kiểm định lần đầu sẽ không có căn cứ để quản lý thời hạn kiểm tra lại chất lượng xe khi tham gia giao thông lần tiếp theo... Do đó, chỉ nên giảm một số hạng mục kiểm định kỹ thuật lần đầu như đèn chiếu sáng, dây đai an toàn...

Qua tìm hiểu, hầu hết chủ xe ở các huyện đảo, vùng sâu, cách xa trung tâm đô thị, sau khi mua xe đều thuê đại lý bán xe đăng kiểm lần đầu ở khu vực mua xe, sau đó đưa xe về địa phương sử dụng, lưu hành. Song, thực tế, các trung tâm đăng kiểm xe cơ giới hiện nay đều đã phủ kín các địa phương cơ sở, nên việc kiểm định lần đầu với xe ô tô mới khá thuận tiện. Xe mới khi kiểm định lần đầu còn được giảm kiểm tra khí thải so với xe đang lưu hành. Nếu bỏ đăng kiểm lần đầu sẽ gây khó khăn cho quản lý trong quá trình xe lưu thông, trong đó có việc xác định trách nhiệm khi xảy ra tai nạn, sự cố kỹ thuật hoặc liên quan đến các vi phạm pháp luật khác.

Riêng với đề xuất giao cho cơ sở gara bảo hành chính hãng đủ điều kiện theo quy định kiêm chức năng kiểm định, theo các chuyên gia, đại diện các trung tâm đăng kiểm là không cần thiết, vì thực tế các trung tâm đăng kiểm hiện nay trên toàn quốc đều đã tập trung đầy đủ nguồn lực để kiểm định. Nếu để các cơ sở bảo hành chính hãng kiểm định sẽ khó kiểm soát về phương tiện, chất lượng an toàn kỹ thuật xe ô tô, nhất là việc cạnh tranh không lành mạnh với các trung tâm đăng kiểm.

Theo Nghị định 139/2018/CP, dịch vụ kiểm định gắn liền với phục vụ quản lý Nhà nước về phương tiện như thu phí đường bộ, hỗ trợ kiểm soát xe vi phạm giao thông, xe liên quan đến vi phạm pháp luật… chứ không đơn giản chỉ làm dịch vụ kiểm định.