Có nên hạn chế mua, bán trái phiếu doanh nghiệp đối với tổ chức tín dụng?

VCCI vừa có văn bản trả lời Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc góp ý Dự thảo Thông tư quy định việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán trái phiếu doanh nghiệp.

Về nguyên tắc, điều kiện mua bán, điều kiện của trái phiếu doanh nghiệp, theo Điều 3 và 4 của Dự thảo quy định về các nguyên tắc, điều kiện để thực hiện việc mua bán, điều kiện của trái phiếu doanh nghiệp với nhiều nội dung mang tính cấm hoặc hạn chế quyền.

VCCI cho rằng quy định “Tổ chức tín dụng không được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành có mục đích để góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác” có thể gây cản trở rất nhiều hoạt động của các tổ chức tín dụng cũng như doanh nghiệp phát hành trái phiếu.

Tuy nhiên, VCCI cho rằng Dự thảo chưa làm rõ hệ quả pháp lý khi việc mua bán không đáp ứng các quy định, điều kiện này. Liệu các giao dịch mua bán không phù hợp với Thông tư này thì có vô hiệu không?

“Ví dụ, Điều 3.9 Dự thảo quy định “Tổ chức tín dụng không được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích để cơ cấu lại các khoản nợ của chính doanh nghiệp phát hành”. Nếu giả sử một tổ chức tín dụng (TCTD) thực hiện giao dịch vi phạm quy định này thì giao dịch đó có bị coi là vi phạm điều cấm của luật dẫn đến vô hiệu theo Điều 123 của Bộ luật Dân sự hay không? Nếu vấn đề này không được làm rõ, sẽ dẫn đến nguy cơ các bên sử dụng lý do không đáp ứng quy định của pháp luật về tổ chức tín dụng khi muốn làm vô hiệu hoá giao dịch”, VCCI đặt vấn đề.

Đồng thời, VCCI cũng đưa ra lưu ý rằng nếu quy định các giao dịch vi phạm quy định của Thông tư này bị coi là vô hiệu thì sẽ gây tác động rất lớn đến xã hội, vì khi đó các bên sẽ phải kiểm tra rất kỹ trước khi giao dịch với đối tác, tạo ra chi phí giao dịch lớn, tốn kém đối với xã hội.

Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định làm rõ yếu tố này, có thể theo hướng giao dịch vẫn có hiệu lực và ràng buộc trách nhiệm của các bên trong giao dịch.

Ngoài ra, Điều 3.10 của Dự thảo quy định “Tổ chức tín dụng không được mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành có mục đích để góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác”. Quy định này có thể gây cản trở rất nhiều hoạt động của các tổ chức tín dụng cũng như doanh nghiệp phát hành trái phiếu.

VCCI nhấn mạnh, trong trường hợp một doanh nghiệp muốn triển khai một dự án kinh doanh, doanh nghiệp đó thường sẽ không trực tiếp đảm nhận dự án mà thành lập công ty con để thực hiện dự án đó. Đây là phương thức thực hiện dự án quen thuộc và hiệu quả, giúp tránh được rủi ro và linh hoạt khi cần điều chỉnh cơ cấu. Trong trường hợp đó, công ty con mới rất khó vay vốn và không đủ điều kiện phát hành trái phiếu, nên công ty mẹ có tín nhiệm cao hơn thường giữ vai trò huy động vốn, gồm cả biện pháp phát hành trái phiếu.

Phản ánh tới VCCI nhiều doanh nghiệp cho biết nếu không cho phép điều này khiến các doanh nghiệp ngần ngại đầu tư vào các lĩnh vực mới, không khuyến khích hình thành các tập đoàn kinh tế đa ngành, không phù hợp với chủ trương tại Nghị quyết 10-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.

Bản thuyết minh của dự thảo cho rằng, việc các tổ chức tín dụng mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành với mục đích góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác sẽ khiến cho tổ chức tín dụng gặp khó khăn trong việc kiểm soát mục đích sử dụng vốn, dòng tiền, tình hình thực hiện dự án.

Theo VCCI, lo ngại này là chính đáng, tuy nhiên hoàn toàn có thể được giải quyết thông qua các biện pháp trong hợp đồng hoặc điều khoản trái phiếu. Theo đó, doanh nghiệp phát hành trái phiếu để góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác phải cam kết trong điều khoản trái phiếu về quyền của người nắm giữ trái phiếu được phép kiểm soát mục đích sử dụng vốn, dòng tiền, tình hình thực hiện dự án tại công ty con.

Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc sửa đổi quy định theo hướng: Trong trường hợp TCTD mua TPDN phát hành có mục đích để góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác thì doanh nghiệp phát hành phải cam kết về quyền của người nắm giữ trái phiếu được kiểm soát sử dụng vốn, dòng tiền, đánh giá tình hình sản xuất kinh doanh của cả doanh nghiệp phát hành và công ty con.