Có nên áp thuế đối với phát hành ESOP?

Theo pháp luật hiện hành, chưa có quy định nào yêu cầu nộp thuế thu nhập cá nhân và thuế thu nhập doanh nghiệp đối với hoạt động phát hành ESOP.

Nhiều doanh nghiệp niêm yết thường xuyên tiến hành phát hành cổ phiếu ESOP.

Để làm rõ hơn "góc tối" trong việc phát hành cổ phiếu ESOP, phóng viên Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp đã có cuộc phỏng vấn với ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích Khối khách hàng cá nhân của CTCK Yuanta Việt Nam.

- Thưa ông, ông đánh giá như thế nào về chương trình phát hành cổ phiếu cho người lao động (ESOP)?

Bản chất của việc phát hành ESOP là doanh nghiệp ưu tiên cho đối tượng ban lãnh đạo chủ chốt, người lao động có thành tích đóng góp rất tốt cho doanh nghiệp. Mục đích phát hành ESOP là giữ lại nhân tài cho chính doanh nghiệp đó, đồng thời mong muốn người lao động gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.

Tuy nhiên trên thực tế, cũng có những doanh nghiệp sau khi phát hành ESOP đánh giá lại thấy hình thức này không thực sự đem lại hiệu quả. Ví dụ như Massan thường xuyên phát hành ESOP với mục đích giữ chân người lao động, tuy nhiên, cách thức phát hành ESOP đang gây ra tình trạng người lao động được hưởng lợi quá nhiều so với cổ đông, thiếu sự cân bằng.

Ông Nguyễn Thế Minh,Giám đốc Phân tích Khối khách hàng cá nhân của CTCK Yuanta Việt Nam.

Về bản chất, các doanh nghiệp lớn phát hành ESOP có tính chất rất cô đặc, không đại trà; bản thân họ không chỉ dành cho ban lãnh đạo doanh nghiệp mà còn dành cho cán bộ công nhân viên- những người sẽ đóng góp trực tiếp vào hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Nhưng xét hiệu quả hay không, còn phụ thuộc rất nhiều vào cách thức phát hành ESOP. Xét một cách tổng quan, việc phát hành ESOP còn mang tính chất “góc tối” nhiều hơn so với “góc sáng”. Về “góc sáng”, tôi đánh giá cao việc phát hành ESOP của Thế Giới Di Động trong thời gian qua và là doanh nghiệp thành công nhất. Còn về “góc tối”, doanh nghiệp sử dụng ESOP để lách thuế cho khoản thu nhập của ban lãnh đạo doanh nghiệp.

- Có quan điểm cho rằng, hiện nay dưới góc độ chuẩn mực kế toán Việt Nam chưa có quy định nào điều chỉnh cho các nghiệp vụ liên quan tới ESOP, theo đó doanh nghiệp không ghi nhận ESOP trên các báo cáo tài chính. Vậy theo ông, liệu đây có phải là hành vi gian lận tài chính không?

Chính xác là như vậy. Như tôi đã nói ở trên, khi mua cổ phiếu ESOP, ban lãnh đạo doanh nghiệp sẽ hưởng lợi lớn nhất vì không phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Bởi ban lãnh đạo doanh nghiệp là đối tượng thường được mua số lượng lớn cổ phiếu ESOP. Còn với doanh nghiệp,các khoản ESOP không được ghi nhận trên báo cáo tài chính, do đó sẽ không có cơ sở kê khai quyết toán thuế tương ứng với số thuế theo tỷ lệ phần trăm hiện hành là 20%. Bởi vì, pháp luật hiện hành chưa có quy địnhnào yêu cầu đóng thuế cho ESOP.

- Theo ông, Việt Nam có nên áp dụng thu thuế đối với phát hành ESOP?

Theo thông lệ quốc tế, ESOP chịu cả 2 mức thuế thu nhập cá nhân và thuế thu nhập doanh nghiệp. Do đó, các cơ quan quản lý cần tính toán, phân định rõ, khi đã phát sinh khoản thu nhập thì người lao động hay lãnh đạo doanh nghiệp, và doanh nghiệp phải chịu phát sinh thuế thu nhập tương ứng.

Đối với cá nhân nhận cổ phiếu ESOP, cơ quan quản lý có thể áp mức thuế thu nhập cá nhân hiện hành là 0,1% cho khoản thu nhập từ cổ phiếu.

Về phía doanh nghiệp, bản thân họ cũng huy động được thêm nguồn vốn cho doanh nghiệp khi phát hành ESOP. Điều đó đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải chịu nghĩa vụ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp.