Cơ hội từ thỏa thuận thương mại tự do ASEAN-Australia-New Zealand

Sau 10 năm được ký kết, Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN-Australia-New Zealand (AANZFTA)đã đạt được những kết quả gì và có thể rút ra những bài học nào cho các thỏa thuận thương mại khác?

Tạp chí Diễn đàn Đông Tây vừa đăng tải bài bình luận về Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN-Australia-New Zealand (AANZFTA) của tác giả Melissa Conley Tyler, phụ trách đối ngoại của Chương trình Asialink thuộc Đại học Melbourne. Dưới đây là nội dung bài viết:

Cuối tháng 4/2019, các quan chức Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã đến Melbourne để thảo luận những kết quả đạt được từ AANZFTA sau 10 năm được ký kết. AANZFTA đã đạt được những kết quả gì và có thể rút ra những bài học nào cho các thỏa thuận thương mại khác như Thỏa thuận Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP)?

AANZFTA đã được tuyên truyền rộng rãi sau khi hình thành. Đây là hiệp định thương mại tự do đầu tiên của ASEAN với các nước trong khu vực, đánh dấu lần đầu tiên ASEAN đàm phán toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, và là hiệp định thương mại tự do đa quốc gia đầu tiên của Australia. Đây cũng là hiệp định thương mại đầu tiên mà Australia và New Zealand cùng tham gia đàm phán chung.

Các bộ trưởng kinh tế ASEAN, Australia và New Zealand tuyên bố hiệp định sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho doanh nghiệp trong khu vực. AANZFTA được cho là tạo ra một khu vực thương mại tự do với hơn 600 triệu dân và GDP toàn khối đạt 2.300 tỷ USD. Hiệp định này được mô tả là “một dấu mốc” và là “thỏa thuận thương mại nhiều tham vọng nhất của Australia cho đến ngày nay”.

Thỏa thuận nhằm tạo ra sự minh bạch và đảm bảo hơn cho các công ty hoạt động kinh doanh trong khu vực. Nó cũng bao gồm một chương về hợp tác kinh tế, tạo khuôn khổ cho các hợp tác liên quan đến thương mại và đầu tư.

Tháng 5/2019, nhà kinh tế trưởng của ERIA Fukunari Kimura trình bày một bản báo cáo đáng khích lệ về những kết quả đã đạt được của AANZFTA. Số lượng các công ty tận dụng cơ hội đến từ hiệp định này là khá cao, và tỷ lệ sử dụng tăng theo thời gian.

Tuy nhiên, các hiệp định thương mại tự do song phương, bao gồm Hiệp định Tự do Thương mại Singapore - Australia, Thái Lan - Australia và Malaysia - Australia lại gặp những vấn đề phức tạp. Các thỏa thuận này có xu hướng ưu tiên cho các mối thương mại song phương. Nhưng đối với chuỗi cung ứng của các công ty xuyên biên giới trong khu vực thì AANZFTA là lựa chọn tốt nhất.

Một cuộc điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Australia, được hỗ trợ bởi Hội đồng Australia - ASEAN, cho thấy 3/4 số người được hỏi coi ASEAN là một khu vực ưu tiên cho công ty của họ.

Trong số những người được hỏi, 80% bị thu hút bởi những yếu tố như tầng lớp trung lưu đang gia tăng, cơ sở hạ tầng cải thiện và lực lượng lao động có kỹ năng. Ông Greg Earl, cựu nhà báo của tờ Financial Review (Australia) đồng thời là một nhà quan sát lâu năm của khu vực, đã mô tả AANZFTA như một “hiệp định bất ngờ” đối với các doanh nghiệp Australia.

Thỏa thuận AANZFTA được đánh giá cao nhờ nghị sự hợp tác kinh tế, vốn là một sự đổi mới trong thời điểm đó. Thay vì lựa chọn một thỏa thuận phương Tây tiêu chuẩn - thường tập trung vào việc giảm thuế quan một lần trong các lĩnh vực cụ thể, AANZFTA đưa ra một quá trình liên tục để khuyến khích tương tác kinh tế lớn hơn thông qua một loạt chương trình nghị sự, các dự án hợp tác kinh tế và hoạt động kinh doanh mở rộng.

Nó còn bao gồm khoản kinh phí 30 triệu AUD (khoảng 20,4 triệu USD) của Australia và New Zealand dành cho các chương trình hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực khác nhau, để giúp các nước trong khu vực thực hiện AANZFTA.

AANZFTA đã được bổ sung Nghị định thư thứ nhất để đơn giản hóa các quy trình chứng nhận cho việc di chuyển hàng hóa, đánh giá thường xuyên các biện pháp phi thuế quan và đánh giá tổng quát. Hiệp định đã trở thành một “mỏ neo” cho hợp tác kinh tế của Australia và New Zealand với ASEAN.

AANZFTA cũng được xem là một mô hình thành công để các cuộc đàm phán RCEF hiện nay tham khảo, đặc biệt là trong việc thúc đẩy hội nhập kinh tế. AANZFTA đã hoạt động và đem lại kết quả kể từ trước khi các cuộc đàm phán RCEP bắt đầu. Những người ủng hộ RCEP đang muốn khẩn trương đạt được thỏa thuận này trong năm nay.

Nhà nghiên cứu Peter Drysdale của Đại học Quốc gia Australia cho rằng việc thúc đẩy ký kết RCEP là cách tốt nhất để ASEAN và các đối tác ứng phó với những động thái chống thương mại tự do đang diễn ra ở những khu vực khác.

Khi mới thành lập, AANZFTA được mong đợi sẽ là chất xúc tác chính thúc đẩy hội nhập khu vực nhanh chóng. Tại thời điểm hàng loạt mối đe dọa đang bủa vây hệ thống thương mại toàn cầu, AANZFTA chính là một bài học giá trị cần ghi nhớ./.