Chuyển hồ sơ sang Bộ Công an vụ việc có dấu hiệu 'lợi ích nhóm' tại Bộ GD&ĐT

Thanh tra Chính phủ xác định Bộ GD&ĐT và Nhà xuất bản Giáo dục có dấu hiệu lợi ích nhóm trong in, phát hành sách bài tập, do đó kiến nghị chuyển sang Bộ Công an xem xét xử lý.

Thanh tra Chính phủ thông báo kết luận thanh tra chuyên đề công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo trong giai đoạn từ 1/1/2014 đến ngày 31/12/2018.

Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển hai vụ việc sang Bộ Công an xem xét, xử lý. Một là, nội dung hướng dẫn sử dụng sách bài tập, sách tham khảo có dấu hiệu "lợi ích nhóm" giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, là cơ quan quản lý nhà nước, với NXB Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.

Hai là, việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB Giáo dục Việt Nam có nhiều dấu hiệu bất thường, chưa đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm với Bộ trưởng và lãnh đạo Bộ GD&ĐT được phân công phụ trách theo từng thời kỳ.

Lãng phí tạm tính là hơn 2.374 tỷ đồng

Thanh tra Chính phủ chỉ ra, khi biên soạn sách giáo khoa, Bộ GD&ĐT đã thiết kế một số bảng số liệu để trống nên học sinh có thể viết vào sách. Bộ sau đó mới ban hành được 3 văn bản hướng dẫn việc giữ gìn sách.

Từ năm 2014 đến hết tháng 8/2019, 73/193 cuốn sách giáo khoa học sinh có thể viết vào đã được in, phát hành và bán được tổng số hơn 303 triệu bản. Trường hợp tính 65% sách giáo khoa có các trang sách học sinh có thể viết vào không dùng lại được, gây lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội thì giá trị lãng phí tạm tính là hơn 2.374 tỷ đồng.

Thanh tra cũng xác định, việc Bộ GD&DT ban hành văn bản số 2372/BGDĐT-GDTrH ngày 11/4/2013 về việc sử dụng sách, tài liệu tham khảo trong trường phổ thông, có nội dung hướng dẫn: Sách bài tập do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXB) tổ chức biên soạn dựa theo sách giáo khoa, được Bộ GD&ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành.

Thực tế, việc tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại sách bài tập, sách tham khảo thuộc chức năng, nhiệm vụ của NXB (là đơn vị thống lĩnh thị trường, độc quyền tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in và phát hành sách bài tập). Việc nêu sách bài tập được Bộ GD&ĐT thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành là không đúng chức năng, nhiệm vụ của Bộ GD&ĐT.

Mặc dù Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư số 21/2014/TT-BGDĐT ngày 7/7/2014 quy định về quản lí và sử dụng xuất bản phẩm tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên nhưng chưa kịp thời ban hành văn bản về việc dừng sử dụng văn bản số 2372. Do đó gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh học sinh và xã hội hiểu rằng sách bài tập được NXB xuất bản cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo sách giáo khoa.

Điều này dẫn đến thực tiễn hầu hết gia đình học sinh khi mua sách giáo khoa đều mua sách bài tập kèm theo do NXB phát hành, có dấu hiệu "lợi ích nhóm" giữa Bộ GD&ĐT là cơ quan quản lý nhà nước với NXB trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.

Ngoài ra, quá trình điều chỉnh tăng giá sách lần 3, Bộ GD&ĐT chưa có giải pháp kiểm soát chặt chẽ để yêu cầu NXB phải thực hiện đầy đủ chỉ đạo, nhưng NXB đã điều chỉnh tăng giá bán sách giáo khoa 16,9%; công tác phê duyệt, giao kế hoạch sản xuất kinh doanh sách giáo khoa hàng năm cho NXB cũng bị chậm.

Nhu cầu sản xuất không sát thực tế

Thanh tra Chính phủ cho biết, việc xác định nhu cầu sản xuất của NXB không sát thực tế nên lượng hàng tồn kho lớn (chủ yếu là giấy in), làm tăng chi phí lãi vay dự phòng, giảm giá hàng tồn kho dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng vốn.

Từ trước ngày 22/8/2017, NXB chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu in sách giáo khoa, cung cấp vật tư, giấy in... để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp bảo đảm mục tiêu công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

NXB cũng chưa bổ sung đăng ký kinh doanh nhập khẩu giấy in hoặc tổ chức thực hiện việc ủy thác nhập khẩu giấy in để giảm bớt chi phí trung gian, tiết kiệm chi phí, giảm giá thành sách giáo khoa.

Sử dụng giấy in định lượng thấp, thấp hơn định lượng giấy in sách thường theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8694:2011.

Ngoài ra, từ trước năm 2014 và trong giai đoạn từ 2014 đến 2019, NXB chỉ thu thập báo giá của một số ít nhà thầu cung cấp giấy in, chỉ có 2 - 3 đơn vị được NXB lựa chọn cung cấp giấy in sách giáo khoa trong 1 năm, lặp đi lặp lại trong nhiều năm. Trong giai đoạn 2014 - 2019, CTCP Giấy Phùng Vĩnh Hưng được lựa chọn cung cấp chiếm 83,1% số lượng giấy của NXB (tương ứng hơn 1.890 tỷ đồng).

Kiểm tra xác xuất một số hợp đồng cung cấp giấy in của CTCP giấy Phùng Vĩnh Hưng cho NXB (1/3 tổng lượng giấy in đã cung cấp, tương ứng hơn 528 tỷ đồng) cho thấy, giá giấy in công ty bán cho NXB cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy công ty nhập khẩu trực tiếp (tương ứng số tiền chênh lệch khoảng 210 tỷ đồng).

Những điều trên cho thấy, việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.