Chuyên gia nói gì về việc bỏ quỹ bình ổn giá xăng, dầu?

Một trong những điểm mới của dự thảo Luật Giá sửa đổi đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến đó là đề xuất bỏ các quy định về lập và sử dụng quỹ bình ổn giá.

Một trong những điểm mới của dự thảo Luật Giá sửa đổi đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến đó là đề xuất bỏ các quy định về lập và sử dụng quỹ bình ổn giá.

Tờ trình của Bộ Tài chính cho biết các biện pháp bình ổn giá cơ bản được kế thừa như Luật hiện hành nhưng có điều chỉnh theo nội dung chính sách, bao gồm điều chỉnh biện pháp đăng ký giá gộp vào nội hàm biện pháp kê khai giá. Theo đó, việc kê khai giá sẽ là biện pháp được thực hiện thường xuyên nhằm tạo kênh thông tin nắm bắt kịp thời các diễn biến về giá, để đề xuất chủ trương bình ổn giá trong trường hợp cần thiết.

Tiếp đến, dự thảo điều chỉnh biện pháp kiểm tra yếu tố hình thành giá trở thành một bước trong việc tổ chức thực hiện bình ổn giá, nhằm giúp cơ quan quản lý xác định rõ nguyên nhân gây biến động về giá, làm cơ sở cho việc lựa chọn các biện pháp bình ổn giá phù hợp với thực tế.

Dự thảo cũng cụ thể hóa rõ hơn việc áp dụng biện pháp hỗ trợ về giá phù hợp với quy định của pháp luật và cam kết quốc tế”. Theo đó, trong trường hợp áp dụng biện pháp định giá hàng hóa, dịch vụ để bình ổn giá thì trường hợp cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định giá thấp hơn phương án giá đã được rà soát, đánh giá theo quy định thì xem xét, hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước theo quy định tại Luật ngân sách hoặc có cơ chế hỗ trợ hợp lý, phù hợp với thẩm quyền.

Đáng chú ý, dự thảo Luật Giá sửa đổi còn đề xuất bỏ các quy định về lập và sử dụng quỹ bình ổn giá. Theo Bộ Tài chính hiện chỉ tồn tại quỹ bình ổn giá xăng, dầu nhưng gắn với quy định về đưa mặt hàng này vào diện quản lý theo giá tham chiếu thì đã có thể xem xét bỏ quỹ bình ổn giá, để giá xăng, dầu được vận động hoàn toàn theo cơ chế thị trường và tôn trọng các nguyên tắc thị trường.

Liên quan đến đề xuất bỏ quỹ bình ổn giá, Thứ trưởng Tài chính Tạ Anh Tuấn cho biết việc đề xuất bỏ quỹ bình ổn giá trong Luật Giá sửa đổi hiện nay thể hiện việc kiên trì thực hiện nguyên tắc thị trường. Hiện chúng ta có 7 giải pháp để thực hiện bình ổn giá và quỹ bình ổn giá là một trong số đó.

Cũng theo Thứ trưởng Tài chính, quỹ bình ổn giá được trích lập khi có biến động về giá. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng khi có biến động về giá mới trích lập quỹ bình ổn sẽ có độ trễ nhất định và không đảm bảo được nguyên tắc thị trường. Vì vậy, tại dự thảo lấy ý kiến sửa đổi Luật Giá lần này, Bộ Tài chính xin ý kiến các bên liên quan về phương thức bình ổn giá, trong đó, có đề xuất bỏ quy định về lập quỹ bình ổn giá, từ đó sẽ xem xét lại quỹ bình ổn giá xăng, dầu.

Liên quan đến nội dung này, chuyên gia kinh tế Bùi Trinh cho rằng cần phải nghiên cứu về những tác động của quỹ bình ổn giá xăng, dầu kể từ khi ra đời đến nay. Liệu tác động của quỹ này có thật sự giúp cho người dân trong nước mua được giá xăng rẻ hơn thế giới hay không?

"Nếu không có nghiên cứu cụ thể mà giờ nói bỏ thì người dân có quyền đặt vấn đề rằng có phải từ trước đến nay quỹ này đã không có tác dụng bình ổn giá xăng dầu? Hay nói cách khác, người dân đã không có lợi gì từ việc trích lập và thực hiện quỹ bình ổn giá trong suốt thời gian qua", chuyên gia nói.

Nêu quan điểm về đề xuất bỏ quỹ bình ổn giá, trong đó có quỹ bình ổn giá với mặt hàng xăng, dầu chuyên gia kinh tế Phạm Thế Anh cho rằng nên bỏ quỹ bình ổn giá xăng, dầu, vì tác động của quỹ này không làm giảm giá xăng.

Ông Phạm Thế Anh cho rằng bản chất của quỹ bình ổn giá xăng, dầu là nếu làm tốt sẽ ổn định được giá bằng cách thu tiền của người dân khi giá thấp cho vào quỹ và khi giá xăng tăng cao thì dùng tiền đó để bù lại. Như vậy, người dân không được lợi gì từ quỹ bình ổn, nghĩa là không được bù chi phí, vì đó chính là tiền của họ trích lập trước rồi chi trả sau.

“Quỹ bình ổn giá xăng, dầu phải thể hiện đúng vai trò, chức năng, nhiệm vụ của nó là làm cho giá ổn định quanh một mức trung bình nào đó, không bị tăng quá sốc hoặc không giảm quá mạnh. Trường hợp làm tốt sẽ không gây ra cú sốc cho nền kinh tế mỗi khi thị trường có biến động lớn, còn về mặt dài hạn là không làm giảm chi phí xăng, dầu cho người tiêu dùng.

Theo đánh giá của ông Phạm Thế Anh, trong giai đoạn vừa qua, quỹ bình ổn giá xăng, dầu chưa thực hiện tốt việc ổn định giá xăng, trong khi điều đó phụ thuộc nhiều vào dự báo giá xăng, dầu thế giới.

Chuyên gia tài chính Đinh Trọng Thịnh thì cho rằng chưa phải là thời điểm bỏ quỹ bình ổn giá xăng, dầu. Bởi nếu muốn bỏ quỹ bình ổn giá với mặt hàng thiết yếu này thì cơ quan quản lý phải có một cơ chế khác để điều chỉnh. Thêm nữa, giá xăng dầu hiện vẫn do Nhà nước điều chỉnh và coi đây là mặt hàng chiến lược để định giá.

Ông Thịnh phân tích: "Ở các nước phát triển như Mỹ, Nhật Bản, châu Âu, giá xăng dầu lên xuống hàng ngày theo biến động thị trường và Nhà nước có kho dự trữ rất lớn, muốn tác động giá sẽ xả các kho này. Còn ở Việt Nam, kho dự trữ xăng dầu quốc gia rất mỏng và vẫn gộp chung với kho dự trữ của các doanh nghiệp đầu mối".

Theo quy định, quỹ bình ổn giá xăng dầu là quỹ tài chính không nằm trong cân đối ngân sách Nhà nước. Toàn bộ nguồn trích lập, chi sử dụng quỹ để tham gia điều tiết, hỗ trợ cho mục tiêu bình ổn giá xăng, dầu trong nước theo quy định.

Thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu có trách nhiệm trích lập, chi sử dụng, báo cáo, công khai về quỹ bình ổn giá xăng dầu và quản lý quỹ theo quy định.

Bản chất của quỹ này chính là một khoản thu trước của người dân trích ra từ giá xăng dầu để cơ quan điều hành sử dụng làm công cụ điều chỉnh giá. Song, thực tế khi giá xăng tăng, quỹ bình ổn phải chi mạnh khiến nhiều doanh nghiệp âm quỹ lớn; còn khi giá giảm, cơ quan điều hành phải trích quỹ, bù đắp cho phần âm quỹ trước dẫn đến mức giảm "nhỏ giọt" như 3 kỳ điều chỉnh vừa qua.

Trong 12 kỳ tăng giá xăng, dầu từ đầu năm đến nay, liên Bộ Tài Chính - Công Thương đã phải liên tục ngừng trích và tăng chi sử dụng quỹ để "hãm" đà tăng giá xăng dầu. Theo số liệu của cơ quan quản lý, trong quý đầu năm nay, số tiền các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu trích lập vào quỹ là gần 602 tỷ, tuy nhiên, số tiền quỹ phải chi ra để bình ổn giá xăng dầu trên thị trường lên tới 1.671 tỷ đồng.