Chuyên gia nói gì về rủi ro CTCK huy động tiền rẻ của khách hàng để đầu tư?

Sinh lời mỗi ngày, lãi suất hấp dẫn… đã giúp công ty chứng khoán huy động nguồn tiền nhàn rỗi trên tài khoản chứng khoán. Tuy nhiên, hoạt động này đang bị UBCKNN cảnh báo.

Thời gian qua, thông qua trang thông tin điện tử hoặc ứng dụng hoặc ký hợp đồng trực tiếp với khách hàng, thỏa thuận cho phép khách hàng/nhà đầu tư được hưởng/hỗ trợ lãi suất trên số tiền chưa phát sinh giao dịch.

Cơ chế hợp tác đầu tư đã khiến công ty chứng khoán huy động lượng tiền nhàn rỗi không hề nhỏ từ tài khoản chứng khoán của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) vừa có văn bản cảnh báo về về hoạt động này có thể khiến khách hàng/nhà đầu tư hiểu rằng công ty chứng khoán có chức năng nhận tiền gửi như tổ chức tín dụng.

Theo đó, ngày 20/12, UBCKNN vừa ra công văn yêu cầu các công ty chứng khoán dừng ngay việc thỏa thuận, ký mới và phải tất toán toàn bộ các giao dịch đã phát sinh liên quan đến hoạt động hợp tác đầu tư, chậm nhất trước ngày 30/6/2024.

Công ty chứng khoán báo cáo lộ trình thực hiện việc tất toán về UBCKNN trước ngày 30/12, đồng thời định kỳ hàng tháng phải báo cáo kết quả thực hiện cho tới khi tất toán toàn bộ. Vậy, tại sao UBCKNN có động thái quyết liệt với hoạt động này đến vậy?

Trong tài khoản chứng khoán của chúng ta đôi khi sẽ có những khoản tiền chưa đầu tư, chưa mua cổ phiếu. Khoản tiền nhàn rỗi hấp dẫn với bất cứ tổ chức tài chính nào. Vài năm gần đây, nhiều công ty chứng khoán thường sử dụng 1 cách để huy động với chi phí rẻ 1 khoản tiền nhàn rỗi vô cùng dồi dào này đó là hợp đồng hợp tác đầu tư qua website hay ứng dụng chứng khoán. Họ sẽ trả cho một nhà đầu tư mức lãi suất khá hấp dẫn, thậm chí hơn cả lãi suất ngân hàng cùng cơ chế tất toán/rút tiền linh hoạt để huy động được khoản tiền rẻ để thực hiện các hoạt động khác như cho vay ký quỹ margin với lãi suất cao hơn, đầu tư…

Việc huy động cũng rất hiệu quả. Thống kê cho thấy, số dư tiền gửi khách hàng tại thời điểm cuối quý3III/2023 ở mức 77.000 tỷ đồng (chủ yếu dưới dạng công ty chứng khoán quản lý).

Theo ông Vũ Duy Khánh - Giám đốc Phân tích đầu tư, CTCP Chứng khoán Smart Invest, câu chuyện huy động vốn nhàn rỗi từ tài khoản khách hàng chủ yếu tập trung ở nhóm công ty chứng khoán Top 10 về thị phần, các công ty nhỏ hơn không có nhiều lợi thế trong hoạt động này.

Chia sẻ với báo giới, Phó Chủ tịch UBCKNN Phạm Hồng Sơn cho rằng, lượng tiền trong tài khoản nhà đầu tư là tài sản chuyên dụng dùng cho thanh toán các giao dịch chứng khoán của khách hàng, không được phép sử dụng cho các mục đích khác nhằm đảm bảo an toàn về tài sản của khách hàng. Dù chưa ghi nhận những phát sinh tranh chấp trong câu chuyện trên song đại diện UBCK cho rằng cần phòng bệnh hơn chữa bệnh.

Ông Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV cho biết, trên thế giới, hoạt động huy động vốn từ tài khoản nhà đầu tư là không được cho phép. Đa phần, các công ty chứng khoán phải huy động vốn phải đi vay từ các định chế tài chính khác hoặc phát hành trái phiếu doanh nghiệp.

Theo các chuyên gia, việc công ty chứng khoán huy động vốn từ tài khoản nhàn rỗi của khách hàng và sử dụng cho vay margin dễ phát sinh rủi ro bởi tiêu chuẩn vay ký quỹ hiện nay thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn vay tín dụng.

Ông Phạm Hồng Sơn, Phó Chủ tịch, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, nói: "Trong thời gian qua chúng tôi cũng đã đi kiểm tra thì vấn đề tài khoản, tiền của khách hàng vẫn đảm bảo tốt, không có trường hợp nào công ty chứng khoán bị chậm thanh toán giao dịch của khách hàng. Trong năm 2024, chúng tôi sẽ kiến nghị sửa đổi Nghị định 155, nhằm tăng cường giám sát, nâng cao chất lượng thị trường tiến tới nâng hạng".

Sau chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ qua Công điện số 1360 mới đây về tăng cường các giải pháp thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững, có thể thấy các thay đổi quan trọng về chất của thị trường đang được các cơ quan quản lý triển khai rốt ráo. Thay đổi về chất rồi sẽ dẫn tới các thay đổi về lượng, giúp thị trường chứng khoán phát triển đúng với vai trò của 1 kênh dẫn vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế, là nơi NĐT có thể tin tưởng đầu tư dài hạn thay vì chỉ đầu cơ lướt sóng.