Chung cư mini, nhà trọ: Luật đã mở, quản ra sao?

Trong bối cảnh nguồn cung nhà ở tiếp tục thiếu hụt nghiêm trọng, việc cho phép tồn tại và tạo hành lang pháp lý riêng cho nhà trọ, chung cư mini là cần thiết nhưng cần quản lý chặt chẽ về PCCC.

Mới đây, sau vụ cháy nhà trọ tại quận Cầu Giấy gây thiệt hại lớn về người và của, TP Hà Nội đã ban hành công điện về việc tăng cường công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đối với nhà trọ trên địa bàn TP. Trước đó, tháng 9/2023 sau vụ cháy chung cư mini tại quận Thanh Xuân, không chỉ riêng Hà Nội, TP.HCM cũng đã từng cho tổng rà soát các loạt hình này trên địa bàn.

Lỗi thuộc về ai?

Mặc dù Luật Nhà ở nghiêm cấm sử dụng chung cư cũng như nhà ở riêng lẻ vào mục đích kinh doanh vật liệu gây cháy, nổ, thế nhưng báo cáo của Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, các đơn vị đã kiểm tra hơn 69.400 công trình, trong đó có gần 30.300 cơ sở kinh doanh dịch vụ cho thuê trọ; 385 nhà ở nhiều tầng, nhiều căn hộ (còn được gọi là chung cư mini), hơn 36.100 nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh có nguy cơ cháy, nổ cao.

Để đáp ứng nhu cầu về nhà ở cho người dân, cũng như quản lý chặt chẽ mô hình trên, Điều 57 Luật Nhà ở 2023 đã quy định về phát triển nhà ở nhiều tầng nhiều căn hộ của cá nhân để bán, cho thuê mua, cho thuê. Trong đó phải đáp ứng điều kiện làm chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở, việc đầu tư xây dựng thực hiện theo quy định của pháp luật về xây dựng và quy định khác của pháp luật có liên quan đối với dự án đầu tư xây dựng nhà ở. Đây là cơ sở pháp lý công nhận quyền sở hữu riêng lẻ từng căn hộ chung cư mini cũng như để quản lý chặt chẽ mô hình này.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng sự việc vừa qua đã tiếp tục gióng lên hồi chuông về thực hiện các quy định phòng cháy chữa cháy trong đô thị, cơ chế còn khoảng trống trong sự chồng chéo của các quy định pháp luật hay do việc buông lỏng quản lý của các cơ quan chức năng.

Theo Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hoà, để xảy ra nhiều vụ cháy nghiêm trọng, trách nhiệm đầu tiên thuộc về chủ đầu tư. Tuy nhiên, trách nhiệm của chính quyền địa phương, của đơn vị phòng cháy, chữa cháy cũng rất lớn. Đặc biệt, trong công tác kiểm tra, đánh giá phòng cháy chữa cháy và đưa ra cảnh báo để người dân nắm được tình hình và phòng tránh cháy nổ. Đây là vấn đề cần phải kiểm điểm, phải có nghiên cứu để khắc phục.

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Văn Đính - Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, cho rằng: Nếu như ngay từ đầu, chủ nhà trọ tuân thủ đúng quy định, xây dựng chung cư mini đúng theo phê duyệt, có thang thoát hiểm, sau khi đưa vào vận hành thực hiện bảo trì bảo dưỡng thường xuyên, trang bị đúng và đầy đủ các biện pháp phòng cháy chữa cháy thì dù có xảy ra đi chăng nữa, hậu quả cũng sẽ được kiểm soát.

Nếu như cơ quan chức năng làm việc đúng chức trách, sau khi phát hiện ra sai phạm, xử lý một cách triệt để. Nếu như công tác quản lý được tiến hành một cách thường xuyên và chặt chẽ, thì có lẽ sẽ không có nhà trọ, chung cư mini không đạt chuẩn nào được vận hành.

Nên quản, không nên cấm

Tuy nhiên, trong bối cảnh nhu cầu về nhà ở tại các đô thị lớn ngày càng tăng, trong khi nguồn cung nhà ở xã hội, nhà ở thương mại giá thấp vẫn còn khan hiếm, các chuyên gia cho rằng nhà ở kết hợp kinh doanh, cho thuê trọ không nên cấm một cách cực đoan.

Theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) cho rằng nhà trọ góp phần rất quan trọng trong việc giải quyết chỗ ở có chất lượng ngày càng tốt hơn cho công nhân, lao động, người nhập cư khi nguồn cung nhà ở xã hội tại các thành phố lớn còn rất hạn chế.

Ông Châu nhận định, vấn đề ở đây là phải quản lý, đảm bảo tiêu chuẩn về an toàn phòng cháy chữa cháy. Quốc hội đang sửa Luật Phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ, vì vậy cần đưa ra những quy định xử lý vấn đề này một cách đầy đủ.

Chủ tịch HoREA cho biết, việc kiểm tra, rà soát phải thực hiện một cách thường xuyên. Đối với những công trình không đảm bảo các điều kiện theo quy định, cho thời hạn cụ thể; nếu không khắc phục được thì kiên quyết cấm kinh doanh.

Bên cạnh đó, HoREA cũng kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét đề xuất Chính phủ và cấp có thẩm quyền xem xét bổ sung đối tượng chủ nhà trọ được hưởng “chính sách hỗ trợ về nhà ở khi tự xây dựng hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở” phù hợp với thực tiễn của từng địa phương, để các chủ nhà trọ nâng cao chất lượng khu nhà trọ ngày càng tốt hơn.

Đồng thời, hiệp hội cũng đề nghị Bộ Tài chính xem xét đề xuất Chính phủ và cấp có thẩm quyền xem xét quy định mức “thuế khoán” thuế thu nhập cá nhân đối với các chủ nhà trọ bằng 5%/doanh thu.