Chưa thống nhất phương án rút bảo hiểm xã hội một lần

Thường trực Ủy ban Xã hội tiếp tục đề xuất hai phương án rút bảo hiểm xã hội một lần trong dự luật trình hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, chiều 27/3

Phương án một là phân loại hai nhóm lao động để giải quyết rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần. Người tham gia trước khi Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực (dự kiến 1/7/2025) sau 12 tháng nghỉ việc và có nhu cầu thì được rút. Người bắt đầu đi làm và tham gia hệ thống từ sau 1/7/2025 không được rút BHXH một lần, trừ trường hợp theo quy định.

Phương án hai là lao động được giải quyết 50% tổng thời gian đóng vào Quỹ hưu trí tử tuất, phần còn lại được bảo lưu trong hệ thống để sau này hưởng chế độ. Chính sách áp dụng với lao động đóng bảo hiểm dưới 20 năm mà sau 12 tháng không thuộc diện tham gia khu vực bắt buộc lẫn tự nguyện, muốn rút một lần.

Ủng hộ phương án 1, Phó đoàn Bình Định Lý Tiết Hạnh cho rằng dự luật cần xây dựng theo hướng giúp người lao động có thêm cơ hội cân nhắc việc rút BHXH một lần. Trong trường hợp bất khả kháng, Nhà nước phải tính toán phương án hỗ trợ người lao động.

Hiện nay dự thảo luật chỉ quy định chính sách hỗ trợ tín dụng cho người lao động trong thời gian đóng BHXH bị mất việc làm. Song mục đích của chính sách tín dụng là đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân tham gia BHXH, không nhất thiết chờ đến khi người lao động mất việc làm mới được hỗ trợ.

"Ngay khi người lao động phát sinh vấn đề cấp bách hoặc đau ốm, cần phải được hỗ trợ tín dụng ngay, không để họ phải đi đến con đường rút bảo hiểm một lần", bà Hạnh góp ý.

Phó đoàn Thừa Thiên Huế Nguyễn Thị Sửu cũng nghiêng về phương án 1 vì sẽ giúp cho người lao động ổn định tâm lý, bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội. Thông qua tuyên truyền, vận động, người lao động có điều kiện tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện để tích lũy, giúp họ có đủ điều kiện hưởng chế độ lâu dài, đặc biệt là hưu trí, tử tuất, bảo hiểm y tế.

Ngược lại, Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc Trần Thị Hoa Ry ủng hộ phương án 2. Bà cho rằng phương án 1 tạo mất công bằng giữa người tham gia trước và sau khi luật có hiệu lực. Cả nước có khoảng 17 triệu người - khoảng 38% lao động có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm. "Chúng ta không có gì đảm bảo rằng nhóm này sẽ không tiếp tục rút bảo hiểm một lần. Trong khi người bắt đầu tham gia từ sau ngày 1/7/2025 lại không được rút một lần", bà Ry nói.

Nhắc lại quan điểm của Nghị quyết 28 của Trung ương năm 2018 là quy định phù hợp để giảm rút bảo hiểm một lần theo hướng tăng quyền lợi, bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng hưu trí, đại biểu Ry đánh giá phương án 2 sát với quan điểm này hơn.

Ngoài ra, tình trạng rút BHXH một lần nhiều nhất là giai đoạn dịch Covid-19, người lao động cần tiền để giải quyết vấn đề cuộc sống trước mắt. Vì vậy, bà cho rằng phương án cho rút 50% là hợp lý hơn cả, giúp người lao động được ở lại hệ thống, giúp họ có khoản tiền để giải quyết vấn đề trước mắt kèm theo các chính sách hỗ trợ tín dụng. Bà Trần Thị Hoa Ry đề nghị Quốc hội cân nhắc thời điểm thông qua luật vì còn nhiều vấn đề cần cân nhắc.

Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Phó đoàn Hưng Yên) cũng đồng tình với phương án 2, song ông đề nghị nghiên cứu bỏ quy định sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm xuống còn 15 năm.

Ông nói việc đưa ra thời hạn 12 tháng gây khó khăn cho người lao động khi cần tiền trang trải nhu cầu cấp bách và khó khăn cho cơ quan bảo hiểm xã hội trong việc quản lý, kiểm soát. Đồng thời, việc đề nghị giảm thời gian chưa đủ 20 năm xuống còn 15 năm sẽ phù hợp với điều kiện hưởng lương hưu mới.

Thống kê giai đoạn 2016-2022 gần 4,85 triệu người rời bỏ hệ thống an sinh. Trong số này, 1,3 triệu người quay trở lại, tiếp tục đi làm và đóng BHXH; gần 3,55 triệu người chưa quay trở lại; 907.000 lao động từng rút hai lượt; hơn 61.000 người rút ba lượt. Khoảng 99% lao động rút một lần sau một năm ngừng đóng và phần lớn làm việc trong doanh nghiệp.

Dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi đã được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp tháng 10/2023, dự kiến thông qua tại kỳ họp tháng 5 tới và có hiệu lực từ 1/7/2025.