Chưa đến 2% người có nhu cầu vay được vốn nhà ở xã hội

Trong 5 năm trên địa bàn có 18.000 người cần vay vốn nhà ở xã hội để mua hoặc xây nhà, nhưng chỉ 310 người được vay (đạt 1,7%), theo lãnh đạo Sở Xây dựng TP HCM.

Thông tin được Phó giám đốc Sở Xây dựng Huỳnh Thanh Khiết đưa ra tại Hội nghị sơ kết công tác phát triển nhà ở giai đoạn 2016-2020 và công bố kế hoạch 10 năm tới, sáng 10/3.

Theo ông Khiết, người mua nhà ở xã hội rất khó tiếp cận và hầu như không được hưởng gói chính sách liên quan. Họ phải vay từ nguồn khác với giá thương mại, lãi vay cao hơn. "Đây là vấn đề phải rất suy nghĩ", ông nói và so sánh tại Singapore, nhà ở xã hội chủ yếu do nhà nước hỗ trợ người dân về giá mua.

Về nguyên nhân, đại diện Sở Xây dựng phân tích nhiều người có nhu cầu vay vốn nhưng không đáp ứng đủ các điều kiện, như: không đảm bảo nguồn vốn tự có (30% đối với xây hoặc sửa nhà); lao động là người ngoại tỉnh không có hộ khẩu thường trú để vay vốn xây mới, sửa nhà để ở; không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất...

Bên cạnh đó, mức vay để xây mới, sửa nhà ở tối đa là 500 triệu đồng và phải thế chấp quyền sử dụng đất. Trong khi với điều kiện tương tự, vay tiêu dùng từ ngân hàng thương mại được hưởng mức cao hơn, đủ tiền để xây dựng cho nhiều nhu cầu như vừa để ở, vừa cho thuê, hoặc kinh doanh. Do đó, nhiều người chọn vay vốn từ ngân hàng thương mại.

Ngoài ra, việc thiếu nguồn cung nhà ở là rào cản lớn vì ngân hàng chỉ có thể cho vay khi dự án đã thành hình. Tuy nhiên, lượng nhà ở xã hội của thành phố giai đoạn 2016-2020 rất ít. Trong 53,7 triệu m2 sàn xây được giai đoạn này, chỉ có 2% là nhà ở xã hội với 1,23 triệu m2 sàn, gần 15.000 căn hộ (đạt 69,2% chỉ tiêu). Còn lại, 72% diện tích là nhà dân tự xây, 26% là nhà ở thương mại.

9 tháng đầu năm 2022, TP HCM đưa vào sử dụng thêm một dự án nhà ở xã hội với tổng diện tích hơn 32.600 m2 sàn, quy mô 260 căn hộ. Từ nay đến 2025, thành phố đặt mục tiêu có thêm 2,5 triệu m2 sàn xây dựng nhà ở xã hội. Tuy nhiên, ông Khiết lo khó đạt được mục tiêu này nếu các vướng mắc liên quan nhà ở xã hội không được tháo gỡ.

Đồng quan điểm, Phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP HCM Nguyễn Đức Lệnh, cho biết từ năm 2018, đơn vị được Trung ương giao vốn để thực hiện chương trình cho vay nhà ở xã hội theo Nghị định 100/2015 của Chính phủ. Lãi suất là 4,8% mỗi năm trong 25 năm, mức rất thấp so với thị trường. Người được vay để mua và xây, sửa nhà là công chức, viên chức, người thu nhập thấp... Sau 5 năm, chi nhánh này cho 310 khách hàng vay 150 tỷ đồng.

Ông Lệnh đánh giá mức lãi suất này phù hợp với người thu nhập thấp, mang lại lợi ích thiết thực cho người vay. Tuy nhiên, có hai vấn đề khiến ít người tiếp cận được. Một là thiếu nguồn cung nhà ở xã hội. Hai là giá nhà rẻ, nhưng số tiền vẫn lớn với người thu nhập thấp, khiến họ không dễ "xuống tiền". Cụ thể, mỗi căn nhà ở xã hội giá khoảng 700 triệu đến một tỷ đồng, trong đó ngân hàng cho vay khoảng 70-80% tổng giá trị, 20% còn lại người vay tự chi nhưng đây vẫn là số tiền lớn với họ.

Lãnh đạo Ngân hàng nhà nước chi nhánh TP HCM kiến nghị Chính phủ xem xét nâng mức cho vay tối đa với các trường hợp vay để xây mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở, từ 500 triệu đồng lên tối đa không quá một tỷ đồng. Nguyên nhân do chi phí nguyên vật liệu và nhân công tăng cao, mức vay tối đa không quá 500 triệu đồng để xây mới một căn nhà ở thành phố là chưa đảm bảo.

Tại hội nghị, Phó chủ tịch UBND TP HCM Bùi Xuân Cường nhìn nhận thành phố thiếu nguồn cung nhà ở xã hội cho thuê phù hợp khả năng chi trả. Giai đoạn 2016-2020, thành phố vượt 34% mục tiêu phát triển sàn nhà ở với 53,7 triệu m2. Tuy nhiên, nguồn cung nhà ở xã hội, nhà cho thuê và nhà phù hợp khả năng chi trả rất thiếu trong khi nhu cầu rất lớn vì mỗi năm thành phố có thêm 200.000 người.

Ông Cường cho biết thành phố đã đề xuất nhiều chính sách trong dự thảo thay thế Nghị quyết 54 về cơ chế đặc thù nhằm tháo gỡ vướng mắc cho nhà ở xã hội; đồng thời giao các sở, ngành thường xuyên phối hợp để giải quyết từng nút thắt, gỡ khó cho nhà ở xã hội, đáp ứng nhu cầu của người dân.