Cho vay quá chậm: 'Giải cứu' nguồn vốn ưu đãi 40.000 tỷ đồng bị ế

Dự kiến tới hết năm 2023, gói hỗ trợ lãi suất 2% cho doanh nghiệp lên tới 40.000 tỷ đồng chỉ giải ngân được gần 6%. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đề xuất chuyển số chi hỗ trợ lãi suất không sử dụng hết sang hình thức hỗ trợ khác.

Đề xuất hướng mới cho gói hỗ trợ lãi suất 2%

Nội dung trên được NHNN đề cập trong báo cáo gửi đến Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội phục vụ thẩm tra báo cáo bổ sung kinh tế - xã hội năm 2022, kế hoạch năm 2023 vào sáng ngày 26/4.

Là một nội dung trong chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình Phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội theo Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội, gói hỗ trợ lãi suất 2% triển khai qua hệ thống ngân hàng thương mại với quy mô 40.000 tỷ trong 2 năm 2022 - 2023 được kỳ vọng sẽ giúp các doanh nghiệp phục hồi sau đại dịch Covd-19.

Mặc dù đánh giá đây là chính sách mà ngành ngân hàng thực hiện đồng bộ và quyết liệt nhất từ trước tới nay song NHNN thừa nhận kết quả thực hiện gói này thấp, chưa được như kỳ vọng.

Trong khi các doanh nghiệp khát vốn thì gói tín dụng hỗ trợ lãi suất 2% sau gần 1 năm chính thức giải ngân chưa cho vay được 1%.

Đến cuối tháng 2/2023, số tiền đã hỗ trợ cho khách hàng đạt gần 256 tỷ đồng cho 1.784 khách hàng. Dự kiến số tiền hỗ trợ lãi suất lũy kế từ đầu chương trình đến hết năm 2023 (hết thời hạn chương trình) đạt khoảng 2.570 tỷ đồng, tức chỉ giải ngân được gần 6%. Số dự kiến không sử dụng hết của gói hỗ trợ là 37.430 tỷ đồng (năm 2022 là 15.900 tỷ đồng, năm 2023 là 21.530 tỷ đồng).

Do việc thực hiện gói hỗ trợ lãi suất 2% bị chậm với số tiền giải ngân thấp nên trong báo cáo gửi Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, NHNN đề xuất không tiếp tục sửa các tiêu chí, điều kiện để hưởng chính sách hỗ trợ mà giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) phối hợp với Bộ Tài chính nghiên cứu, báo cáo cấp có thẩm quyền chuyển nguồn lực cho các chính sách khác có khả năng triển khai, còn dư địa thực hiện.

NHNN cũng có văn bản gửi Bộ KH-ĐT cung cấp thông tin về kết quả hỗ trợ lãi suất và dự kiến khả năng hấp thụ chính sách để Bộ KH-ĐT có thông tin làm cơ sở xây dựng phương án đề xuất cấp có thẩm quyền điều chỉnh nhiệm vụ chi hỗ trợ lãi suất không sử dụng hết sang hình thức, chính sách hỗ trợ khác có khả năng triển khai, còn dư địa thực hiện theo quy định.

Doanh nghiệp than khó khi tiếp cận khoản vay

Ngày 13/4, tại cuộc họp bàn về giải ngân vốn đầu tư công, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho biết, quá trình giải ngân gói hỗ trợ lãi suất 2% thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại không được như mong muốn do quy định chưa cụ thể trong khi điều kiện thực tiễn đã thay đổi. Đơn cử, Nghị quyết 43/2022/QH15 quy định tiêu chí cứng “có khả năng phục hồi” là điều kiện để được hưởng chính sách ưu đãi, nhưng cả ngân hàng thương mại và doanh nghiệp đều gặp khó khăn khi xác định tiêu chí này.

Cũng tại cuộc họp này, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nhìn nhận, “doanh nghiệp có khả năng phục hồi” là tiêu chí trừu tượng, khó đánh giá, nên quá trình triển khai gói 40.000 tỷ đồng nảy sinh vướng mắc.

Phó Thủ tướng yêu cầu NHNN tiếp tục chỉ đạo các ngân hàng thương mại “giải ngân tối đa có thể” nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người dân. Nếu chuyển sang sử dụng cho chính sách khác thì phải làm rõ chính sách gì để đề xuất phương án cụ thể.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn, chi phí sản xuất gia tăng và áp lực lạm phát lớn thì việc đo lường các chỉ tiêu này và chứng minh đáp ứng được yêu cầu đủ để nhận hỗ trợ là một thách thức lớn.

Trước đó, tại lễ công bố Chỉ số cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2022 ngày 11/4, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Giám đốc Dự án PCI cho hay, theo kết quả khảo sát 12.000 doanh nghiệp tham gia PCI 2022, hầu hết doanh nghiệp gặp khó khăn, trở ngại khi tiếp cận khoản vay theo gói hỗ trợ lãi suất 2%.

Cụ thể, 74,8% doanh nghiệp cho biết, điều kiện cho vay khó khăn là trở ngại lớn nhất; 12,3% doanh nghiệp phản ánh về sự thiếu minh bạch trong quy trình thủ tục; 5,6% doanh nghiệp cho rằng, thời hạn cho vay ngắn và 7,5% doanh nghiệp gặp những khó khăn khác trong quá trình thực hiện thủ tục tiếp cận khoản vay.

Đến nay, nhiều ý kiến đề xuất chuyển nguồn gói hỗ trợ 40.000 tỷ đồng để tạo hiệu ứng lan toả cho nền kinh tế phục hồi và phát triển.

TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia cho rằng, có 3 nguyên nhân chính khiến gói tín dụng hỗ trợ lãi suất 2% triển khai rất chậm, đó là: khó xác định tiêu chí “có khả năng phục hồi”; chưa có quy định chi tiết xác định đối tượng thụ hưởng; tâm lý sợ bị thanh tra, kiểm tra sau đó, nhất là kiểm toán.

Ông Lực cho hay, cần phải khơi thông được cả 3 vướng mắc. Nếu thật sự cảm thấy bế tắc thì có thể tính đến phương án chuyển đổi khoản hỗ trợ sang mục đích khác, ví dụ cho vay để phát triển nhà ở xã hội hoặc cho vay đối với một số lĩnh vực ưu tiên của Chính phủ.

Còn TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách, Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, đề xuất, nên triệt để gỡ vướng điều kiện tiếp cận gói hỗ trợ 40.000 tỷ đồng. Trường hợp buộc phải chuyển nguồn, ông Việt cho rằng, nên chuyển vào chính sách giảm 2% thuế suất thuế giá trị gia tăng, vốn áp dụng rất tốt trong năm 2022 (thuế suất giảm từ 10% xuống 8%).