Cho và nhận

Vào 15h30 ngày 10/1, hơn 3.600 học sinh lớp 1 và 3 của 117 lớp, 16 trường tiểu học ở huyện Mù Cang Chải đã đồng loạt bắt đầu chương trình học tiếng Anh theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.

Các em rất hào hứng với môn học mới, cách dạy mới. Giáo viên địa phương, hầu hết không biết tiếng Anh, đóng vai trò trợ giảng, đã được đào tạo sử dụng trang thiết bị và cách vận hành một bài giảng số từ hơn hai tháng trước. Nhiều giáo viên địa phương hào hứng vì được đào tạo thêm kỹ năng và phương pháp sư phạm mới. Lãnh đạo UBND huyện và Phòng Giáo dục và Đào tạo phấn khởi vì chương trình giúp giải quyết được vấn đề dạy tiếng Anh trong điều kiện thiếu trầm trọng giáo viên tiếng Anh và phù hợp với chính sách phát triển du lịch của chính quyền địa phương.

Đây là dự án trách nhiệm xã hội (CSR) mà chúng tôi sẽ triển khai trong 5 năm tại Mù Cang Chải và tất nhiên là hoàn toàn miễn phí. Dự án này được bắt đầu tình cờ, khi tôi được nghe kể về hoạt động xây dựng các thư viện trường học của một quỹ từ thiện. Tôi xin gặp giám đốc điều hành quỹ và đề nghị cùng phối hợp thực hiện dự án dạy tiếng Anh cho học sinh Mù Cang Chải. Sau khi nghe tôi trình bày và giải thích mô hình vận hành cũng như trả lời hàng loạt câu hỏi, anh mới tỏ ra cởi mở và hứa quyết định sau vài ngày. Và thế là bên tôi góp công, bên anh góp của, dự án được triển khai nhanh chóng.

Qua những lần đi Mù Cang Chải cùng nhau, tôi phát hiện ra nhiều điều thú vị về anh và những người làm từ thiện như anh. Họ kín tiếng, không cần truyền thông ồn ào mà chỉ chú trọng đến hiệu quả. Họ đều đã "trải đời" và hiểu thấu đáo cách thức mọi thứ vận hành và những loại người họ tiếp xúc. Họ chú trọng đến giáo dục, xây dựng năng lực đồng thời với việc cung cấp các vật dụng thiết yếu cho những nơi có nhu cầu. Họ sống tằn tiện nhưng cho hào phóng. Nhờ những phẩm chất đó, họ có nhiều khả năng trong việc quyên tiền.

Tôi không có số thống kê chính xác về số lượng tổ chức từ thiện tại Việt Nam, nhưng tôi tin là nhiều hơn mọi số thống kê chính thức, vì có rất nhiều nhóm tự phát khi xuất hiện các sự kiện xã hội lớn. Cũng có rất nhiều nhóm làm việc lâu năm nhưng kín tiếng. Tài trợ cũng đến từ nhiều nguồn. Có quỹ được hình thành từ đóng góp tài chính của một số doanh nhân thành đạt muốn trả ơn cuộc đời. Có nhóm dựa vào nguồn tài trợ lớn từ những người ẩn danh. Có nhóm nhận được sự đóng góp từ quảng đại quần chúng nhờ uy tín của người đứng đầu. Tuy nhiên, cũng còn chuyện trục lợi từ thiện hoặc dùng từ thiện để đánh bóng tên tuổi, PR thương hiệu. Nhưng dù tài trợ từ nguồn nào và cách làm kín tiếng hay ồn ào thì việc làm từ thiện cũng tốt cho cộng đồng và cần được khuyến khích.

Theo báo cáo xếp hạng Chỉ số cho đi thông qua việc làm từ thiện toàn thế giới (World Giving Index) dựa trên điều tra của Gallup trên ba tiêu chí: Giúp người lạ; Cho tiền; và Tình nguyện về thời gian, năm 2021 Việt Nam nằm trong 10 nước tiến bộ vượt bậc về chỉ số làm từ thiện, đứng thứ 25 trong tổng số 114 nước được xếp hạng. Năm 2022, Việt Nam đứng thứ 47/119 nước nhưng điểm số ở cả ba tiêu chí trên đều tăng cao hơn năm 2021. Báo cáo cho thấy cả thế giới cho tiền nhiều hơn trong thời gian đại dịch Covid 19. Điều đặc biệt là trong nhiều năm liên tục, Indonesia là nước "hào phóng nhất" và Kenya luôn nằm trong nhóm dẫn đầu. Cùng thuộc nhóm G20, Mỹ và Canada nằm trong tốp đầu nhiều năm trong khi nhiều nước G20 khác lại không hào phóng cho lắm. Nhật Bản trong hai năm liên tiếp đều đứng cuối bảng xếp hạng: 114/114 năm 2021 và 118/119 năm 2022.

Theo phân tích của báo cáo, yếu tố chính khiến Indonesia và Kenya được xếp hạng "hào phóng" nhất nhì thế giới chính là truyền thống văn hóa tương thân tương ái ở những nước này. Cũng theo báo cáo thì để việc từ thiện có hiệu quả bền vững, chính quyền cần bảo đảm hoạt động của các tổ chức từ thiện được quản lý một cách công bằng, nhất quán và cởi mở. Quan trọng không kém là chính quyền cần tạo điều kiện thuận lợi để hoạt động từ thiện có thể triển khai một cách dễ dàng.

"Bên cho" luôn là đối tượng được đề cập đến như một nhân tố quan trọng, quyết định quy mô và tác động của các dự án từ thiện. Nhưng cuộc sống ngày càng tốt hơn, ý thức về giá trị của từ thiện ngày càng cao hơn, thế giới sẽ ngày càng nhiều người "sẵn sàng cho đi"; hiệu quả bền vững của một công việc từ thiện, đặc biệt là các dự án CSR, vì thế còn phụ thuộc rất nhiều vào "bên nhận" - những cá nhân, tổ chức chịu "mua thêm việc" để đại diện tiếp nhận, vận hành, giúp nguồn thu được sử dụng đúng cách và đến đúng người cần nhất.

Trở lại dự án Mù Cang Chải, sự nhạy bén và hành động nhanh của địa phương khiến tôi rất nể phục. Chúng tôi họp với lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo hôm trước thì hôm sau văn bản của UBND huyện đã về đến Hà Nội. Các chuẩn bị cơ sở vật chất cũng được huyện tiến hành rất khẩn trương. Đến ngày ký thỏa thuận chính thức, tôi và chị Lương Thị Xuyến, Phó Chủ tịch UBND huyện Mù Cang Chải đã sẵn sàng rồi mà nhân viên của tôi vẫn chưa hoàn chỉnh văn bản vì phải bổ sung một số nội dung đảm bảo chính sách tuân thủ của công ty. Tôi nói với chị Xuyến thông cảm vì văn bản dài tới 30 trang với nhiều điều khoản pháp lý rắc rối. Chị trả lời: "Có lợi cho các cháu học sinh của tôi thì bảo tôi ký gì tôi cũng ký, muộn tôi cũng đợi được".