Chip - chiến trường tiếp theo của chiến tranh công nghệ Mỹ-Trung

Lĩnh vực chip được xem là sân chơi của Mỹ, nhưng Trung Quốc đang có bước tiến mạnh mẽ những năm gần đây, buộc đối thủ không thể ngồi yên.

Những năm qua, cuộc chạy đua vũ trang ở lĩnh vực công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc đã phủ rộng mọi thứ, từ điện thoại thông minh, thiết bị di động đến mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo. Tuy nhiên, một chiến trường mới đang xuất hiện, đó là chip - thành phần không thể thiếu trên smartphone, máy tính, ôtô, thiết bị gia dụng và nhiều sản phẩm điện tử khác.

Ngày 9/8, Tổng thống Joe Biden đã ký luật mới nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn của Mỹ, một trong những nỗ lực giải quyết tình trạng thiếu chip máy tính kéo dài, cũng như giảm sự phụ thuộc sản xuất vào các quốc gia khác, chẳng hạn Trung Quốc. Với tên gọi CHIPS & Science Act, đạo luật mới thúc đẩy sản xuất bán dẫn trong nước, cũng như cung cấp các ưu đãi cho nghiên cứu và phát triển. Kế hoạch cũng bao gồm một gói tài trợ trị giá 53 tỷ USD bổ sung vào Quỹ Khoa học Quốc gia Mỹ (NSF), Bộ Thương mại Mỹ cùng Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia Mỹ (NIST).

Trung Quốc từ lâu được xem là thế lực thống trị trong lĩnh vực sản xuất công nghệ. Tuy nhiên, Theo một phân tích gần đây của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, đất nước tỷ dân này cũng nhanh chóng giành chỗ đứng trên thị trường bán dẫn, trong đó đứng đầu toàn cầu về lắp ráp, đóng gói và thử nghiệm và đứng thứ tư (trước Mỹ) về chế tạo tấm wafer - yếu tố quan trọng trong sản xuất chip.

Những năm gần đây, việc Trung Quốc tăng cường tập trung vào năng lực sản xuất bán dẫn trong nước đã bắt đầu giúp họ hái quả ngọt đầu. Theo số liệu từ Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn (SIA) năm 2020, doanh số bán dẫn của Trung Quốc đã tăng hơn 30% so với cùng kỳ 2019, đạt gần 40 tỷ USD.

Mỹ bị 'phả hơi nóng'

Mỹ hiện phụ thuộc Trung Quốc về sản xuất bán dẫn và các sản phẩm công nghệ. Các công ty Mỹ như Apple, Google, Microsoft... đều có đối tác đặt nhà máy tại đây.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen từng nhiều lần ca ngợi tầm quan trọng của việc "kết giao bạn bè" với các nước khác. Trong đó, ông nhấn mạnh việc chuyển chuỗi cung ứng sang các đồng minh của Mỹ như Hàn Quốc và Nhật Bản, đồng thời tiếp tục hạn chế sự phụ thuộc ngành công nghệ với Trung Quốc.

Không chỉ Mỹ, châu Âu hiện chi hàng chục tỷ USD để thúc đẩy ngành bán dẫn. Về phần mình, Trung Quốc vẫn đi những bước vững chắc, cố gắng phát triển ngành công nghiệp bán dẫn như một phần của kế hoạch 5 năm được Bắc Kinh công bố năm ngoái.

"Ngày càng có nhiều sự công nhận rằng: công nghệ sẽ quyết định ai chiến thắng trong nền kinh tế toàn cầu thời gian tới", Kenton Thibaut, thành viên của tổ chức Atlantic Council's Digital Forensic Research Lab ở Washington DC, nói với CNN Business.

Dù vậy, bà Thibaut cho rằng việc Trung Quốc tự chủ bán dẫn không phải dễ. "Việc hoàn toàn tự chủ trong sản xuất chip nói thì dễ hơn làm, vì cần có nhiều lớp công nghệ và kiến thức chuyên môn. "Rất khó để đạt vị trí dẫn đầu trong toàn bộ chuỗi cung ứng chất bán dẫn", bà nói.

Mỹ thúc đẩy sản xuất

Có một làn sóng chuyển dịch từ Trung Quốc sang Mỹ. TSMC, công ty gia công chip lớn nhất thế giới của Đài Loan, đã bắt đầu kế hoạch đầu tư 12 tỷ USD để xây dựng nhà máy ở Arizona, dự kiến hoàn thành và đi vào hoạt động từ 2024. Một nhà sản xuất Đài Loan khác là GlobalWafers gần đây cũng đã cam kết 5 tỷ USD để xây dựng nhà máy wafer silicon ở Texas.

Trước đó, SK Group và Samsung của Hàn Quốc cũng bắt đầu tăng cường sự hiện diện trong lĩnh vực sản xuất công nghệ tại Mỹ bằng các kế hoạch hàng chục tỷ USD để xây dựng nhà máy. Các công ty bán dẫn trong nước như Intel cũng làm điều tương tự.

Theo các chuyên gia, đạo luật CHIPS & Science Act có khả năng thúc đẩy nhiều công ty đưa nhà máy đến Mỹ hơn. "Xây nhà máy là quá trình tiêu tốn nhiều tiền của và thời gian. Do đó, các công ty chỉ chuyển dịch khi được khuyến khích bằng tiền bạc và chính sách tốt", Phó giáo sư Zachary Collier của Đại học Radford, nhận xét.

Theo công bố của Tổng thống Biden, gói tài trợ 53 tỷ USD của CHIPS & Science Act sẽ được chi trong 5 năm tới để mở rộng sản xuất bán dẫn của Mỹ, bao gồm 1,5 tỷ USD cho các công ty viễn thông cạnh tranh với các công ty Trung Quốc như Huawei. Các doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất bán dẫn cũng sẽ được khấu trừ thuế 25%.

Collier ước tính, Mỹ hiện chiếm khoảng 1/4 nhu cầu chất bán dẫn toàn cầu, nhưng sản lượng do các công ty sản xuất tại đây chỉ khoảng 12%. Trước đó, báo cáo tài chính quý II/2022 của TSMC cho biết Bắc Mỹ hiện chiếm tới 65% doanh thu, trong khi Trung Quốc là 10% và Nhật Bản là 5%.

"Các công ty sẽ tiến vào nước Mỹ nhờ chính sách tốt. Nhưng việc thay thế Trung Quốc trong một sớm một chiều có lẽ là không hề dễ dàng", Collier nói.

Còn theo Thibaut, Trung Quốc hiện có lợi thế lớn trong việc có sẵn hạ tầng, cũng như cung cấp sản phẩm cho bất cứ quốc gia nào mình muốn. "Mỹ và các quốc gia có mục tiêu tương tự cần phát triển chiến lược lâu dài. Họ không chỉ cạnh tranh với Trung Quốc, mà còn chủ động cung cấp các giải pháp thực sự cho nhu cầu thực tế", Thibaut cho biết.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng cho rằng cho dù các quốc gia cố gắng xây dựng các cơ sở sản xuất trong nước, họ vẫn không thể tách khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu, nhất là lĩnh vực phức tạp như bán dẫn. "Đó thực sự là mạng lưới khổng lồ. Dù nội địa hóa đến đâu thì sự phụ thuộc lẫn nhau là không tránh khỏi. Đó vẫn sẽ là vấn đề toàn cầu hóa, dù cách này hay cách khác", Collier nói thêm.