Chính sách tiền tệ (Monetary Policy) - Bài 1 - Chức năng của tiền

Chính sách tiền tệ là các hoạt động của Chính Phủ hoặc Ngân Hàng Trung Ương (NHTW) với mục đích tạo ảnh hưởng lên số lượng tiền và tín dụng trong nền kinh tế từ đó điều phối giúp nền kinh tế cân bằng ổn định hơn. Trước khi chúng ta có thể bắt đầu hiểu chính sách tiền tệ được thực hiện như thế nào, chúng ta phải xem xét các chức năng và vai trò của tiền. Sau đó, chúng ta mới có nền tảng để hiểu vai trò đặc biệt của NHTW (1 số nơi sử dụng từ viết tắt là SBV - State Bank of Vietnam).

Hãy thử suy nghĩ về một thế giới không có tiền - nơi để mua bất kỳ hàng hóa hoặc dịch vụ nào, chúng ta sẽ phải “trả tiền” bằng một hàng hóa hoặc dịch vụ khác. Gọi tắt là “Nền kinh tế trao đổi hàng hoá- Barter Economy” . Có rất nhiều điểm hạn chế đối với một nền kinh tế như vậy, ví dụ:

(1) Việc trao đổi hàng hóa này lấy hàng hóa/dịch vụ khác sẽ đòi hỏi cả 2 bên giao dịch đều phải muốn thứ mà đối phương đang bán. Điều này có nghĩa là phải có sự trùng hợp về nhu cầu.

(2) Không thể thực hiện giao dịch khi hàng hóa không thể chia nhỏ. (Vd: tôi chỉ muốn mua 1 cái bánh mì nhưng tôi lại chỉ có 1 con bò)

(2) Nhiều loại hàng hóa không thể lưu giữ lâu giá trị cho chủ sở hữu của chúng. (Vd: Thực phẩm)

(3) Giao dịch phức tạp dẫn đến chi phí giao dịch cao. (Vd: chất lượng/nhu cầu hàng hoá 2 bên ko đồng đều/ ổn định)

Tiền thực tế chỉ là một “Phương tiện trao đổi - Medium of Exchange” được chấp nhận chung. Từ sáng tạo về tiền đó mà xã hội đã loại bỏ những hạn chế gặp phải trong nền kinh tế trao đổi hàng hoá ở trên. Để tiền có thể trở thành một phương tiện trao đổi tốt nhất, thì nó phải có được những chức năng nhất định:

(1) Luôn được chấp nhận trong 1 xã hội và là thước đo cho tất cả hàng hoá.

(2) Có một giá trị rõ ràng và ổn định.

(3) Dễ dàng chia nhỏ. (Giúp dễ mua hàng giá trị nhỏ hoặc lớn hơn)

(4) Có giá trị cao so với trọng lượng của chính nó. (Dễ vận chuyển và tích trữ)

(5) Khó làm giả.

(6) Không dễ bị hư hỏng.

Giải thích thêm: Chức năng (1) và (2) có quan hệ mật thiết với nhau; phương tiện trao đổi sẽ chỉ được chấp nhận nếu nó có một giá trị ổn định, rõ ràng và mọi thành phần trong xã hội đồng ý với điều đó. Chức năng (3) và (4) sẽ tạo ra sự thuận tiện trong sử dụng thực tế, có nghĩa là mọi người có thể mang theo đủ của cải cho mọi nhu cầu giao dịch và có thể thực hiện giao dịch dễ dàng. Chức năng (5) và (6) sẽ giúp tiền trở thành phương tiện lưu trữ giá trị.

Ví đáp ứng được những yếu tố trên mà kim loại quý (đặc biệt là vàng và bạc) thường được sử dụng làm tiền trước khi tiền giấy và lý thuyết cung cầu của tiền ra đời. Kim loại quý ngày xưa được chấp nhận như một phương tiện trao đổi vì chúng có giá trị rõ ràng được công nhận bởi mọi người, dễ phân chia, có giá trị cao so với trọng lượng của chúng và không dễ bị làm giả. Vai trò của kim loại quý ngày nay như vàng có giá trị cao với khối lượng nhỏ và không dễ hư hỏng thường được sử dụng như 1 loại tài sản tích trữ/phòng thủ. Khả năng hoạt động như một loại tài sản tích trữ của nó không chỉ phụ thuộc vào việc nó không bị hư hỏng theo thời gian mà còn phụ thuộc vào niềm tin rằng mọi người sẽ luôn coi trọng kim loại quý. Ngoài ra, giá trị của kim loại quý còn phụ thuộc vào nhu cầu sử dụng chúng trong đồ trang sức, đồ điện tử, lưu niệm v.v. Tuy nhiên, nếu nhu cầu cho vàng trở nên ít dần hơn từ năm này qua năm khác, nó sẽ không thể hoàn thành vai trò như một kho lưu trữ giá trị, và như vậy cũng sẽ mất vị thế như một phương tiện trao đổi (Đấy là nếu như).