Chính sách tiền tệ - Bài 2 - Quá trình tạo ra tiền của ngân hàng và vai trò của NHTW

Kể từ khi tiền giấy và hệ thống ngân hàng ra đời, một quá trình tạo ra tiền từ tín dụng cũng hình thành. Quá trình tạo ra tiền là một khái niệm quan trọng để hiểu được vai trò của tiền trong nền kinh tế. Hiệu lực của nó phụ thuộc vào lượng tiền mà các ngân hàng dự trữ (tỷ lệ dự trữ bắt buộc) để đáp ứng việc rút tiền của khách hàng.

Hãy cùng xem xét ví dụ đơn giản sau để hiểu quá trình tạo ra tiền từ tín dụng. Giả sử sau khi nghiên cứu, NHTW quyết định rằng các NHTM cần giữ tối thiểu 10% của bất kỳ khoản tiền nào được gửi vào họ. Hay nói cách khác là tỷ lệ dự trữ bắt buộc là 10% hoặc tỷ lệ dư nợ tối đa/ tổng tiền gửi (LDR) là 90%. Khoản tiền này sẽ được gửi tại NHTW để được hưởng lãi suất. Bây giờ hãy xem xét điều gì sẽ xảy ra khi một khách hàng gửi 1 tỷ vào VCB. VCB sau đó cho một khách hàng khác vay 90% khoản tiền gửi này (900tr). Người nhận khoản vay 900tr sử dụng số tiền này để mua một số hàng hoá và người bán hàng tiếp tục gửi 900tr này vào TCB. TCB cũng thực hiện quá trình tương tự; giữ lại 10% dự trữ và cho một khách hàng khác vay 90% số tiền (810 tr). Đến lượt một khách hàng khác chi 810tr cho một số hàng hoá hoặc dịch vụ và rồi số tiền đó lại được gửi vào ngân hàng khác. Quá trình này tiếp tục cho đến khi không còn tiền để gửi và cho vay. Tổng số tiền "được tạo ra" từ một khoản tiền gửi 1 tỷ này có thể được tính như sau:

Nó là tổng của tất cả các khoản tiền gửi hiện có trong hệ thống ngân hàng. Khoản tiền gửi ban đầu 1 tỷ, thông qua hoạt động tín dụng, là chất xúc tác cho các giao dịch trị giá 10 tỷ (tức tổng tiền trong nền kinh tế được nhân lên gấp 10 lần). Thông qua ví dụ trên thì chúng ta cũng thấy tỷ lệ dự trữ bắt buộc là 1 trong những công cụ để NHTW điều tiết nền kinh tế. Nếu yêu cầu dự trữ càng nhỏ thì hiệu ứng số nhân tiền càng lớn.

Đối với NHTW (tóm tắt ngắn gọn nhất) thì hiện tại đảm nhận một loạt các vai trò và trách nhiệm rất quan trọng trong nền kinh tế bao gồm:

■ Nhà cung cấp tiền tệ duy nhất trong một xã hội;

■ Làm ngân hàng cho chính phủ và các NHTM;

■ Đóng vai trò như bên cho vay cuối cùng;

■ Quản lý và giám sát hệ thống thanh toán;

■ Điều hành chính sách tiền tệ;

■ Giám sát hệ thống ngân hàng.

Trong những vai trò của NHTW kể trên thì vài trò có tác động lớn nhất đối với chúng ta, những nđt cá nhân là các công cụ chính sách tiền tệ. Hiểu được chính sách tiền tệ, chúng ta sẽ có đủ nền tảng để phán đoán được kỳ vọng tương lai nền kinh tế mỗi khi có sự thay đổi trong chính sách tiền tệ.