Chính phủ Ireland đang đối mặt một vấn đề bất thường: Quá nhiều tiền

Trong khi nhiều quốc gia đang đau đầu với vấn đề thâm hụt ngân sách, Ireland lại đang phải tìm cách xử lý nguồn ngân sách thặng dư của mình.

Chính sách tài khóa đang có sự phân mảnh trên khắp châu Âu. Chính phủ Anh và Pháp đều đang tăng mạnh thuế suất, Đức đang chật vật với suy thoái kinh tế và việc vay nợ của Ý tiếp tục khiến các nhà đầu tư lo lắng. Trong khi đó, Ireland lại đối mặt với một vấn đề khác là chính phủ quá dư dả tiền mặt đến nỗi không biết phải làm gì với số tiền đó.

Vào tháng 9, Tòa án Công lý châu Âu (ECJ) đã đưa ra phán quyết trong một cuộc chiến pháp lý kéo dài về việc liệu Apple có được hưởng lợi từ các lỗ hổng không công bằng (hiện đã được đóng lại) trong luật thuế của Ireland hay không. Do đó, Apple sẽ phải nộp 13 tỷ euro (14 tỷ USD) tiền thuế truy thu cho cơ quan thuế Ireland.

Nền kinh tế Ireland đang hoạt động cực kỳ tốt. Tổng thu nhập quốc dân (GNI) dự kiến ​​sẽ tăng 4,9% trong năm nay và 2,7% vào năm 2025. Tỷ lệ thất nghiệp chỉ là 4,3%. Lạm phát đã giảm xuống dưới 2%. Chính phủ đã đạt thặng dư vào năm 2022 và 2023, và dự kiến ​​sẽ tiếp tục thặng dư ngân sách trong năm nay. Các bộ trưởng hiện dự đoán thặng dư ngân sách sẽ đạt 7,5% GNI trong năm nay và 2,9% vào năm 2025, ngay cả sau khi nước này tăng chi tiêu và cắt giảm thuế.

Ireland đã đưa ra mức thuế suất doanh nghiệp cạnh tranh để thu hút các công ty nước ngoài kể từ những năm 1950. Ngay cả khi phúc lợi xã hội bị cắt giảm mạnh và các loại thuế khác tăng lên trong cuộc khủng hoảng đồng euro vào đầu những năm 2010, thuế suất doanh nghiệp vẫn được giữ ở mức hào phóng là 12,5%. Chiến lược này đã mang lại kết quả tích cực cho Ireland trong những năm gần đây.

Năm 2015, doanh thu từ thuế doanh nghiệp là 7 tỷ euro. Đến năm ngoái, con số này đã đạt 24 tỷ euro. Bộ Tài chính dự kiến ​​con số này sẽ tăng lên 30 tỷ euro cho đến năm 2030. Chính phủ Ireland đã nhất trí vào năm 2021 sẽ tăng thuế suất thuế doanh nghiệp như một phần của thỏa thuận liên quan đến hơn 140 quốc gia để thiết lập mức tối thiểu toàn cầu. Nhưng mức tăng này khá khiêm tốn, mức thuế suất mới sẽ có hiệu lực trong năm nay đối với các công ty lớn là 15%.

Có hai lý do chính giải thích cho sự gia tăng nguồn thu từ thuế của Ireland. Vào giữa những năm 2010, một số công ty công nghệ lớn nhất của Mỹ đã tổ chức lại các thỏa thuận thuế sau khi bị các chính phủ châu Âu chỉ trích về việc sử dụng lỗ hổng. Bị ép buộc phải chuyển lợi nhuận đã khai báo sang các quốc gia mà họ có hoạt động đáng kể thay vì một văn phòng nhỏ với ít nhân viên, nhiều công ty đã chọn Ireland. Ngoài ra, quyết định của Anh về việc rút khỏi EU vào năm 2016 đã làm tăng thêm sức hấp dẫn của Ireland đối với các công ty Mỹ, vì nước này trở thành quốc gia nói tiếng Anh duy nhất của EU.

Các nhà hoạch định chính sách của Ireland cũng nhận thức được rằng cơ sở thuế vừa hẹp vừa dồi dào. Năm 2022, chỉ có 10 công ty chiếm 3/5 tổng thu thuế doanh nghiệp. Hơn nữa, thuế doanh nghiệp chiếm 27% tổng thu trong năm đó, cao gấp đôi mức trung bình của OECD. Nhận ra điểm yếu này, chính phủ Ireland dự định sẽ xử lý khoản lợi nhuận bất ngờ của Apple theo cách mà Na Uy xử lý doanh thu dầu mỏ ở Biển Bắc, bằng cách thành lập một quỹ tài sản quốc gia.

Trong khi hầu hết các Bộ Tài chính châu Âu đã rút lui khỏi sự hỗ trợ được sử dụng trong cú sốc giá năng lượng năm 2021-2023, các hộ gia đình Ireland vẫn sẽ nhận được khoản tín dụng năng lượng trị giá 250 euro vào mùa đông năm nay. Các chế độ trợ cấp trẻ em cũng được dỡ bỏ và ngưỡng thuế thu nhập được nâng lên. Đầu tư công vào cơ sở hạ tầng đã tăng thêm 3 tỷ euro.

Theo The Economist, vấn đề mà các nhà hoạch định chính sách Ireland đang phải đối mặt là nền kinh tế thiếu sự nới lỏng. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sẽ tiếp tục cắt giảm lãi suất để ứng phó với tình hình ảm đạm ở những nơi khác trên lục địa. Thị trường việc làm của Ireland đang thắt chặt. Bất kỳ động thái bổ sung nào của chính phủ nhằm cắt giảm thuế hoặc tăng chi tiêu đều có khả năng đẩy lạm phát lên cao. Chi tiết đầy đủ về cách chi tiêu một số khoản tiền bất ngờ của Apple sẽ được công bố vào tháng 1 và do đó các bộ trưởng hiện đang chịu áp lực phải chi nhiều tiền hơn nữa.

Vấn đề xóa bỏ thâm hụt ngân sách không bao giờ dễ dàng nhưng việc xử lý thặng dư ngân sách khổng lồ cũng có vẻ như vậy.