Chiến lược đầu tư giá trị của Warren Buffett đã lỗi thời?

Trong suốt gần 1 thế kỷ, tư tưởng hệ thống trị trong ngành tài chính chính là đầu tư giá trị. Nhưng trong thời đại kỹ thuật số, liệu nó còn hiệu quả?

Trong một khoảng thời gian trong tuần qua, các nhà đầu tư có thể phớt lờ những “siêu sao” trên thị trường chứng khoán như Amazon và Alibaba. Giữa lúc rộ tin về chủng vaccine ngừa COVID-19 mới, giá cổ phiếu của các hãng thuộc những ngành công nghiệp vốn bị coi là tẻ nhạt như hàng không, ngân hàng và công ty dầu khí tăng đột biến nhờ vào hy vọng nền kinh tế phục hồi sau đại dịch.

Đã rất lâu rồi người ta mới được chứng kiến sức bật trở lại mạnh mẽ như vậy. Cái gọi là cổ phiếu giá trị - cổ phiếu giao dịch ở mức giá thấp hơn so với các yếu tố cơ bản của nó, thường là của các công ty có tài sản lớn trong những ngành công nghiệp buồn tẻ – đã trải qua một thời kỳ đầy khó khăn, với hiệu suất giảm tới 90 điểm phần trăm so với mức trung bình của thị trường.

Điều này dẫn tới một cuộc khủng hoảng niềm tin trong giới quản lý quỹ đầu tư, họ đặt ra câu hỏi rằng: Liệu việc đánh giá hoạt động của các công ty có còn có tác dụng trong thời đại số này hay không? Họ hoàn toàn có lý do để lo lắng: chiến lược đánh giá này cần phải được nâng cấp để phản ánh đúng hơn một nền kinh tế ngày càng xuất hiện nhiều những yếu tố ngoại sinh và tài sản vô hình.

Trong suốt gần 1 thế kỷ, tư tưởng hệ thống trị trong ngành tài chính chính là đầu tư giá trị. Nó tiến hóa theo thời gian nhưng vẫn tuân thủ một số quan điểm bảo thủ về các công ty – các nhà đầu tư đặt nặng vấn đề tài sản, dòng tiền và kết quả làm ăn trong khi ít quan tâm hơn tới các kế hoạch đầu tư trong tương lai.

Hệ tư tưởng này bắt nguồn từ những năm 1930, 1940 của thế kỷ trước, khi Benjamin Graham đưa ra tranh luận rằng các nhà đầu tư cần phải chuyển dịch khỏi thời kỳ trước năm 1914 – giai đoạn mà thị trường vốn bị thống trị bởi trái phiếu của ngành đường sắt và thỏa thuận nội gián. Thay vào đó, ông đề xuất một hướng tiếp cận khoa học là đánh giá tình hình cân đối tài chính của công ty và nhận diện những cổ phiếu bị định giá sai.

Một học trò của Graham, Warren Buffett, sau đó đã giúp phổ biến và cập nhật ý tưởng đó trong bối cảnh nền kinh tế Mỹ chuyển dịch theo hướng các công ty tiêu dùng và tài chính vào cuối thế kỷ 20. Ngày nay, các phương thức đo lường giá trị được nhập lên máy tính để săn lùng “những nhân tố” giúp tăng lợi nhuận, và có rất nhiều nhà đầu tư ở Thượng Hải đã áp dụng học thuyết được sinh ra trong bối cảnh Đại suy thoái ở New York này.

Nhưng vấn đề là đầu tư giá trị cũng dẫn tới những kết quả đáng thất vọng. Nếu bạn mua 1 cổ phiếu giá trị có giá 1 USD cách đây 1 thập kỷ, ở hiện tại bạn sẽ thu về 2,5 USD, thấp hơn nếu so với 3,45 USD hiệu suất chung của thị trường và với 4,65 USD nếu tính theo thị trường đã ngoại trừ những cổ phiếu giá trị.

Công ty Berkshire Hathaway của Buffett đã tụt hậu tệ hại. Bất chấp nhiều nỗ lực hiện đại hóa, việc đầu tư giá trị thường xuyên cho ra những danh mục đầu tư có hướng đi lùi và phần lớn là bỏ lỡ những cơ hội từ sự trỗi dậy mạnh mẽ của công nghệ. Mô hình kinh doanh của ngành công nghiệp quản lý tài sản giờ đang chịu áp lực ghê gớm, trong khi một trong số những triết lý lâu đời của họ cũng đang lung lay.

Các nhà đầu tư giá trị có thể cho rằng họ là nạn nhân của bong bóng thị trường và rằng đến cuối cùng kết quả sẽ chứng minh họ đúng. Lần gần nhất mà các chiến lược đầu tư giá trị mang lại kết quả tồi tệ như hiện nay là giai đoạn 1998 – 2000, trước khi bong bóng dot-com vỡ. Ngày nay, giá cổ phiếu trông có vẻ đắt đỏ. Nhưng cùng với đó là 2 sự thay đổi sâu sắc hơn đối với nền kinh tế có thể khiến việc đầu tư giá trị khó có thể đạt hiệu quả.

Thứ nhất là sự trỗi dậy của tài sản vô hình, mà giờ chiếm tới hơn 1/3 tổng vốn đầu tư của tất cả doanh nghiệp Mỹ - ví dụ như dữ liệu hay nghiên cứu. Các công ty coi chúng như một dạng chi phí chứ không phải một hạng mục đầu tư tạo nên tài sản. Một số nhà đầu tư định chế cố gắng điều chỉnh để bắt kịp xu thế, nhưng vẫn rất dễ tính toán sai lầm số vốn mà các công ty dùng để tái đầu tư – trong khi khả năng tái đầu tư của công ty mang ý nghĩa quan trọng với hiệu suất của họ trong dài hạn.

Tính theo cách truyền thống, 10 công ty niêm yết lớn nhất của Mỹ đã đầu tư 700 tỉ USD kể từ năm 2010. Còn nếu tính rộng hơn, con số này lên tới 1,5 nghìn tỉ USD haowcj hơn. Các công ty có tài sản vô hình cũng có thể nhanh chóng mở rộng quy mô và tận dụng hiệu ứng mạng lưới để duy trì mức lợi nhuận cao.

Thay đổi thứ hai chính là các chi phí mà công ty phải trả ngày càng tăng, nhưng họ lại cố né tránh việc phải trả. Ngày nay, học thuyết đầu tư giá trị cho rằng bạn nên đầu tư vào các công ty chế tạo xe hơi và công ty dầu khí. Nhưng triển vọng của các công ty này còn phụ thuộc vào chi phí môi trường tiềm ẩn, và chi phí này có thể tăng khi các quy định về phát thải được thắt chặt và thuế carbon được áp dụng rộng rãi.

Sự ngờ vực đối với học thuyết đầu tư giá trị ngày càng tăng – đặc biệt là trong lúc mà các thị trường bất ổn như hiện nay. Nhiều nhà đầu tư giờ mới bắt đầu chú ý hơn tới cách đánh giá tài sản vô hình và yếu tố ngoại sinh của công ty. Đó là một nhiệm vụ khó khăn, nhưng nếu thực hiện được, nó có thể thổi thêm luồng sinh khí mới cho các công ty quản lý tài sản theo phương pháp đầu tư giá trị, nguồn vốn cũng được phân bổ hiệu quả hơn.

Trong những năm 1930, 1940, Graham từng mô tả rằng phương pháp đầu tư lúc bấy giờ đã lỗi thời. Giờ có lẽ là thời điểm để thực hiện thêm một lần cải tổ mới.