Chi phí vận tải biển tăng cao, doanh nghiệp xuất khẩu "còng lưng" gánh phí

Giá cước vận tải biển tăng nhanh không chỉ khiến các DN xuất khẩu gặp nhiều khó khăn vì gia tăng chi phí, mà còn đối diện với nhiều rủi ro, bị phạt hợp đồng nếu chậm trễ trong giao hàng.

Cước vận tải biển cho các đơn hàng xuất khẩu hiện nay đang gia tăng, được đánh giá chiếm tới 15% giá thành sản phẩm hàng hóa. Giá cước vận tải biển tăng nhanh nhưng các DN gần như không có sự lựa chọn, bởi hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường lớn như Mỹ, EU... phần lớn đang phụ thuộc vào hãng tàu nước ngoài.

DN "còng lưng" gánh thêm chi phí

Từ nhiều tháng nay, mỗi container hàng xuất bến của Tập đoàn Phúc Sinh đều phải bù thêm 5.000 USD do bán hàng theo hình thức CIF (bên bán chịu chi phí vận chuyển). Lý do là giá cước vận chuyển sang các thị trường như châu Âu, Mỹ, Trung Đông… tăng mạnh. Trong khi đây là các thị trường xuất khẩu chính của tập đoàn bao gồm cà phê, hồ tiêu, nhiều loại gia vị khác.

Ông Phan Minh Thông, Tổng giám đốc Tập đoàn Phúc Sinh cho biết, từ tháng 4 - 6/2024, cước vận tải biển từ cảng ở TP.HCM đi Mỹ, châu Âu đã tăng tới 300%, từ 2.950 USD lên 7.350 USD/ container loại 40 feet. Giá cước vận chuyển tăng nhanh đã gây tổn thất lớn cho tập đoàn.

"Giá cước vận tải biển tăng cao khiến DN "còng lưng" gánh thêm chi phí, đối diện với nguy cơ chậm giao hàng vì thiếu tàu. Có tháng DN xuất đi 100 container, đồng nghĩa phải bù thêm 500.000 USD (gần 13 tỷ đồng)", ông Thông ước tính.

Trước thực tế này, ông Thông cho biết, tập đoàn chưa đàm phán được với khách hàng cùng chia sẻ rủi ro. Do đó, đơn hàng cũng chậm lại nhằm tránh thêm thiệt hại. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế, bởi việc chậm giao hàng cũng sẽ gây ra hàng loạt thiệt hại như nguy cơ bị phạt hợp đồng hay có thể bị mất đơn hàng…

Cùng cảnh với Phúc Sinh, đại diện công ty XNK Hoàng Gia - chuyên xuất khẩu hàng nông sản sang Trung Quốc, Hàn Quốc cho hay, giá cước vận tải đã tăng khoảng 15-20% so với 2 tháng trước. "Ước tính, mỗi tháng công ty thiệt hại hàng tỷ đồng do chi phí tăng thêm, song không còn cách nào khác. Vấn đề đau đầu hiện nay là muốn có tàu cũng không dễ, khiến nhiều lô hàng bị hoãn vào phút chót", vị này cho biết.

Thông tin từ Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), giá cước vận tải biển đã tăng mạnh từ đầu năm 2024 và đến nay vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Đặc biệt, trong vòng 1 tháng gần đây, giá cước tăng đột biến và tăng cao hơn so với với đầu năm. Những diễn biến này không chỉ khiến các DN gặp nhiều khó khăn vì gia tăng chi phí, mà còn đối diện với nhiều rủi ro, bị phạt hợp đồng nếu chậm trễ trong giao hàng.

Nguyên nhân được xác định là do việc định tuyến lại các tàu từ Biển Đỏ qua Mũi Hảo Vọng đã gây ra tình trạng thiếu công suất, tắc nghẽn cảng khu vực châu Âu ngày càng tăng. Phần khác là do những dấu hiệu leo thang trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

"Chính phủ Mỹ có kế hoạch áp mạnh thuế lên nhiều loại hàng hóa có xuất xứ từ Trung Quốc từ đầu tháng 8 tới, nên các nhà xuất khẩu Trung Quốc và nhà nhập khẩu Mỹ muốn "chạy deadline". Họ muốn đẩy nhanh việc xuất - nhập khẩu để né thuế. Bởi vậy, họ sẵn sàng trả cước vận tải cao để giữ chỗ, chiếm container trước", vị đại diện VLA cho biết.

Đại diện Hiệp hội Đại lý môi giới dịch vụ Hàng hải cũng cho biết, trước đây các hãng tàu nước ngoài thường báo giá cước theo khung thời gian từ 15 ngày cho đến 1 tháng, nhưng nay các hãng tàu biển chỉ báo giá cước vận chuyển theo tuần, thậm chí có thể thay đổi ngay trong ngày. Đơn vị này tính toán, với mức tăng cước từ 10%-15%, các DN xuất khẩu sẽ phải trả thêm từ 10-15 USD/container và với số lượng hàng chục triệu container, chi phí gia tăng của các DN sẽ rất khủng khiếp.

Chủ một DN logistics trong nước còn tiết lộ, thời điểm này, các DN Trung Quốc sẵn sàng trả giá đến 1.000 USD cho 1 chỗ trên tàu, trong khi Việt Nam chỉ trả 600 USD nên cước phí vận tải rất khó để cạnh tranh.

Tận dụng lợi thế vị trí địa lý thành cơ hội cho logistics

Trước diễn biến căng thẳng về cước phí vận tải hàng hóa, Bộ Công Thương vẫn khuyến nghị các DN xuất khẩu nên tính đến phương án chuyển hướng xuất khẩu sang những thị trường thuận lợi hơn, gần kề hơn như Trung Quốc, Nhật Bản hay ASEAN... Bởi trên thực tế, giá vận tải biển đi Bắc Mỹ, Tây Âu tăng giá 100% so với thời kỳ thấp điểm, trong khi các tuyến đi Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia giá cước vận tải vẫn ổn định hơn.

Cục Hàng hải Việt Nam cũng vừa có văn bản yêu cầu các đơn vị tăng cường giám sát các DN kinh doanh vận tải biển cung cấp dịch vụ vận chuyển hàng hóa container bằng đường biển thực hiện niêm yết giá và phụ thu ngoài giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa container bằng đường biển (giá và phụ thu ngoài giá).

Nhiều chuyên gia cho rằng, để tiết giảm chi phí logistics một cách cơ bản và ngay từ trong nước, Việt Nam cần đầu tư mạng lưới logistics trên toàn quốc để kết nối các vùng, miền nuôi trồng, chế biến, các khu công nghiệp với các hệ thống giao thông ở mức độ cao nhất bằng các ứng dụng công nghệ kết nối hiện đại.

Đồng thời, với nhiều lợi thế về vị trí địa lý, Việt Nam phải được định hướng trở thành trung tâm logistics toàn cầu, biến Việt Nam thành trung tâm trung chuyển và kết nối hàng hóa lớn. Từ đó dần định hình đưa Việt Nam trở thành trung tâm giao dịch nông sản, trung chuyển hàng hóa với Trung Quốc, ASEAN và các thị trường trên thế giới.