“Chạy nước rút” nâng hạng thị trường chứng khoán : Chờ đợi gì ở hệ thống vận hành mới?

Điều kiện cần đầu tiên để thị trường chứng khoán sớm được nâng hạng là có một hệ thống giao dịch chất lượng cao, xử lý các vấn đề như nghẽn lệnh, thời gian thanh toán và rủi ro thanh khoản.

Những “cú nghẽn lịch sử”

Với nhà đầu tư chứng khoán có kinh nghiệm từ 3 năm trở lên có lẽ không thể quên được những “cú nghẽn lịch sử” của năm 2020-2021. Nhà đầu tư phản ánh không đặt được lệnh mua bán chứng khoán trong phiên ATC đối với các cổ phiếu niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán TPHCM (HOSE). Nhiều lệnh giao dịch bị treo khi mua các cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE, thậm chí không hủy lệnh được.

Quãng thời gian này, tình trạng nghẽn lệnh thường xuyên xảy ra và HOSE đã phải đứng ra nhận lỗi, lý giải nguyên nhân đồng thời một số giải pháp như tăng lô giao dịch từ 10 lên 100 cổ phiếu được gấp rút đưa ra. Song tất cả vẫn chưa ổn, thị trường lại tái xuất hiện tình trạng nghẽn lệnh.

Chiều 6/3/2024, Công ty cổ phần Chứng khoán FPT (FPTS) cho biết hiện hệ thống kết nối của FPTS với HOSE đang bị gián đoạn. Do vậy khách hàng "không thể gửi lệnh đã đặt lên HOSE và không thể hủy/sửa lệnh". Bộ phận kỹ thuật của FPTS đang phối hợp HOSE để khắc phục tình trạng trên và sẽ thông báo lại sau khi khắc phục xong.

Tương tự, phía Chứng khoán SSI cũng cho biết kết nối đến HOSE bị chập chờn và có tình trạng chung với các công ty chứng khoán. Vì vậy một số lệnh đặt sàn HOSE có thể chưa được gửi vào sàn hoặc không cập nhật đúng trạng thái lệnh.

Nguyên nhân của việc nghẽn lệnh thực ra là do số lượng nhà đầu tư tham gia thị trường quá lớn, trong khi năng lực xử lý của HOSE có hạn, vì vậy việc nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin của toàn hệ thống là điều bắt buộc.

Các chỉ số VN-Index được nhà đầu tư quan tâm

Kỳ vọng hệ thống KRX?

Năm 2012, Sở Giao dịch chứng khoán TPHCM ký kết với Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc để vận hành hệ thống công nghệ thông tin quản lý và điều hành giao dịch trên thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam có tên KRX. Các thông tin được đưa ra rằng, với hệ thống KRX, không chỉ có cải thiện về mặt số lượng lệnh mà cả về tốc độ khớp lệnh. Từ đó đáp ứng được nhu cầu thị trường, trong các thời điểm thanh khoản gia tăng đột biến.

Hệ thống KRX được kỳ vọng sẽ rút ngắn thời gian thanh toán một cách đáng kể, từ T+2.5 với hệ thống hiện tại về T+0, đồng nghĩa với việc cho phép nhà đầu tư thực hiện giao dịch trong ngày. Cho phép nhà đầu tư mua và bán cổ phiếu liên tục ngay trong ngày trên TTCK cơ sở - giống như trên TTCK phái sinh. Nghiệp vụ này dự kiến sẽ giúp TTCK Việt Nam cải thiện về thanh khoản. Đồng thời, việc cho phép giao dịch trong ngày tại TTCK cơ sở có thể giúp nhà đầu tư dễ dàng hơn trong việc luân chuyển dòng tiền giữa thị trường phái sinh và thị trường cơ sở.

Giới chuyên gia bình luận nâng hạng thị trường sẽ tạo ra nhiều thách thức về cơ sở dữ liệu, đặt ra yêu cầu đảm bảo tính thông suốt khi mà số lượng nhà đầu tư gia tăng, đẩy thanh khoản thị trường tăng vọt.

Do đó, để đảm bảo mục tiêu TTCK ổn định, an toàn, việc đáp ứng yêu cầu về hạ tầng, công nghệ là rất quan trọng và KRX được đánh giá như bàn đạp chính, là điều kiện cần thiết đầu tiên cho nâng hạng. Hay nói dễ hiểu hơn, KRX không phải là tiêu chí trực tiếp để nâng hạng thị trường nhưng nó sẽ hỗ trợ nâng hạng.

Đáng ra hệ thống này đã vận hành từ cuối năm 2023, nhưng đến nay vẫn lỡ hẹn.

Theo ông Lê Mạnh Hùng - Tổng Giám đốc Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS), việc hệ thống giao dịch KRX được chính thức đưa vào hoạt động là tiền đề quan trọng cho những bước phát triển mới trên TTCK Việt Nam. Hệ thống sẽ hỗ trợ giải quyết một trong những nút thắt của quá trình nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (prefunding).

Theo đó, hệ thống KRX sẽ tạo ra cơ sở hạ tầng cần thiết để triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP), giúp hoạt động thanh toán giữa các thành viên thị trường diễn ra nhanh hơn, đồng thời đẩy nhanh vòng quay tiền lưu thông trong hoạt động giao dịch giữa các nhà đầu tư trên thị trường.

Nâng cấp công nghệ đảm bảo kết nối

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi, Bộ Tài chính đang chỉ đạo sát sao, thúc đẩy nhà thầu, các cơ quan liên quan triển khai các công việc liên quan đến hệ thống giao dịch chứng khoán KRX. Bộ Tài chính đề nghị các bộ phận liên quan phối hợp nhà thầu đảm bảo chắc chắn ổn định, an toàn, kiểm soát được các rủi ro, lúc đó mới đưa vào vận hành.

Theo tìm hiểu, thời gian qua theo yêu cầu của HOSE, tất cả công ty chứng khoán phải thử nghiệm vận hành hệ thống trên hệ thống chính thức của HOSE. Dù đã hơn 2 lần chạy thử nghiệm và đa số công ty báo cáo kết quả đều ổn, thuận lợi... xong để thuận lợi hoàn toàn thì còn phải chờ thêm thời gian thử nghiệm.

Ông Nguyễn Duy Hưng - Chủ tịch Công ty chứng khoán SSI cho biết, về các đợt test (kiểm thử) với VSD thì không có vấn đề gì xảy ra. Công ty sẵn sàng các đợt kiểm thử và khá tự tin kết nối với KRX.

Cũng theo ông Hưng, nếu KRX đi vào vận hành, giai đoạn đầu sẽ chưa có nhiều thay đổi nhưng đây là nền tảng, điều kiện cần để có thêm các sản phẩm mới như Day trading, quyền chọn bán, quyền chọn mua... được triển khai; Lâu dài sẽ giúp thay đổi bộ mặt thị trường.

Dù đã qua các đợt thử nghiệm nhưng để “go live” (vận hành), nhà đầu tư vẫn phải chờ KRX. Tại thời điểm ngày 2/5 vừa qua, Ủy ban Chứng khoán nhà nước đã khẳng định chưa đủ cơ sở để chấp thuận đề nghị của HOSE đưa hệ thống công nghệ thông tin KRX vào vận hành chính thức.

Bà Vũ Thị Chân Phương - Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán nhà nước cho rằng thời gian qua cũng như định hướng sắp tới, Ủy ban Chứng khoán nhà nước sẽ luôn bám sát chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính để triển khai các nhiệm vụ cụ thể, nhằm bảo đảm thị trường hoạt động ổn định; luôn giám sát, điều hành hiệu quả thị trường, rà soát văn bản pháp lý, tái cấu trúc các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ; cùng các bộ, ngành liên quan tháo gỡ vướng mắc để hướng thị trường từ cận biên lên mới nổi.

"Năm 2024, hệ thống KRX đi vào hoạt động nhưng sớm hay muộn còn phụ thuộc vào chủ đầu tư là HOSE và các thành viên thị trường bảo đảm vận hành thông suốt hay không” - bà Phương nói.

Có thể nói câu chuyện vận hành KRX là câu chuyện nóng của ngành chứng khoán năm 2024. Dù đã để nhà đầu tư chờ đợi hơn 11 năm nay song điều có thể thấy là các cơ quan quản lý đang nỗ lực để sớm đưa vào hệ thống vận hành nhằm thực hiện mục tiêu nâng hạng thị trường.

Hệ thống KRX vận hành không chỉ hỗ trợ triển khai các sản phẩm mới, cải thiện thanh khoản mà còn giúp thay thế toàn bộ hệ thống giao dịch và hệ thống thanh toán bù trừ hiện nay, đây cũng là điều kiện cần để các tổ chức xếp hạng xem xét nâng hạng thị trường Việt Nam lên thị trường mới nổi.

Nếu KRX đi vào vận hành trong nửa đầu năm 2024, TTCK Việt Nam có thể được FTSE thông báo nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp vào T9/2024.

Trao đổi với báo chí, chuyên gia kinh tế tài chính Nguyễn Phạm Hữu Hậu - Phó Chủ tịch Hanita Master nói việc vận hành hệ thống KRX được vận hành sẽ giảm bớt các lỗi giao dịch tạo tính khách quan thị trường, thu hút dòng mạnh vốn ngoại sẽ là yếu tố quan trọng để TTCK Việt Nam phấn đấu nâng hạng lên thị trường mới nổi. Đó là cơ hội lớn dành cho TTCK Việt Nam vươn tầm quốc tế.

Ông Hậu cũng cho rằng, hoạt động triển khai và vận hành hệ thống KRX là cơ hội lớn để các công ty chứng khoán Việt dễ dàng tiếp cận và thu hút dòng vốn trong và ngoài nước nhằm thúc đẩy tính thanh khoản thị trường tốt hơn và bền vững hơn.

Theo bà Nguyễn Thị Việt Hà - Quyền Chủ tịch HOSE, dự án công nghệ thông tin với nhà thầu Hàn Quốc (hệ thống KRX) đã thực hiện xong giai đoạn kiểm thử người dùng cuối cùng, đang xem xét triển khai hệ thống trong năm nay. Trong năm nay, HOSE sẽ hướng đến nâng cao chất lượng hàng hóa niêm yết và quản trị công ty; tăng cường ứng dụng thông tin vào công tác quản lý, giám sát; tạo điều kiện, khuyến khích các doanh nghiệp niêm yết nâng chất lượng quản trị công ty và phát triển bền vững…

H.Hương