Châu Âu bắt đầu cuộc khủng hoảng nhà ở

Nguồn cung nhà ở khan hiếm trong bối cảnh các quy định xây dựng ngày càng thắt chặt có thể đè nặng lên tăng trưởng và gây ra căng thẳng chính trị sâu sắc hơn tại châu Âu.

Khủng hoảng nhà ở ngay cả tại các quốc gia giàu có

Tại một khu phố rợp bóng cây ở Dusseldorf, Đức, cặp vợ chồng Milena và Manuel David đã lên kế hoạch động thổ xây dựng một ngôi nhà mới vào mùa hè này. Đây là một cột mốc quan trọng sẽ giúp họ thoát khỏi căn hộ chật chội hiện tại, nơi họ đang phải ngủ chung phòng với hai đứa con.

Nhưng trong 16 tháng họ chờ đợi giấy phép xây dựng, lãi suất thế chấp đã tăng gấp 3 lần và chi phí xây dựng của họ tăng tới 85.000 Euro. Cặp đôi đã tính toán các con số một lần nữa trước khi phải chấp nhận sự thật rằng giấc mơ xây dựng ngôi nhà cho riêng mình đã sụp đổ do cuộc khủng hoảng xây dựng tồi tệ nhất ở châu Âu trong nhiều thập kỷ.

Những vấn đề tương tự đang diễn ra trên khắp châu Âu. Việc xây dựng nhà ở đã sụt giảm khi chi phí tăng cao, trong khi các quy định ngày càng nghiêm ngặt về hiệu quả năng lượng đã làm tăng thêm những trở ngại với việc phát triển nguồn cung. Trong bối cảnh nhà ở vốn đã khan hiếm, những điều này có thể đè nặng lên tăng trưởng và gây thêm căng thẳng chính trị tại các quốc gia trong khu vực.

Gia đình David có hai nguồn thu nhập, bao gồm công việc ổn định trong khu vực công và quan trọng nhất là họ không phải trả tiền xây dựng lô đất do cha mẹ của họ tặng. Cuộc đấu tranh của họ cho thấy thị trường nhà ở châu Âu đã bị phá vỡ như thế nào.

Manuel David, Giám đốc dự án 35 tuổi của một tổ chức phi lợi nhuận, cho biết: “Nếu chúng tôi được hỗ trợ rất nhiều và vẫn đang gặp khó khăn thì làm sao những người khác có thể vượt qua được”.

Các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất thuộc nhóm những quốc gia giàu có nhất. Số giấy phép xây dựng được cấp mới ở Đức đã giảm hơn 27% trong nửa đầu năm nay. Giấy phép ở Pháp giảm 28% tính đến tháng 7 và việc xây dựng nhà ở tại Anh dự kiến ​​sẽ giảm hơn 25% trong năm nay. Thụy Điển đang trải qua thời kỳ suy thoái tồi tệ nhất kể từ cuộc khủng hoảng những năm 1990, với tỷ lệ xây dựng chưa bằng 1/3 mức cần thiết để theo kịp nhu cầu nhà ở.

Sự suy thoái đang ảnh hưởng đến những ngôi nhà riêng lẻ dành cho một gia đình - giống như ngôi nhà mà vợ chồng David đang lên kế hoạch - cũng như các dự án nhà ở quy mô lớn. Vonovia, chủ đất lớn nhất nước Đức, năm nay đã tạm dừng vô thời hạn mọi công trình xây dựng mới. Còn tại Thụy Điển, một dự án quan trọng nhằm sản xuất pin cho ô tô và giảm sự phụ thuộc của khu vực vào nguồn cung từ Trung Quốc có nguy cơ gặp khó khăn trong việc thu hút đủ lao động vì thiếu nhà ở.

Áp lực gia tăng lên chính trị và kinh tế

Tình hình này có nghĩa là các chính phủ đang không thực hiện được những lời hứa với cử tri. Thụy Điển có hiến pháp cam kết cung cấp nhà ở giá phải chăng, nhưng nguồn cung căn hộ cho thuê không theo kịp nhu cầu trong nhiều thập kỷ, khiến giá nhà tăng cao và buộc người dân phải sống trong những căn hộ cho thuê ở chợ đen. Tại Anh, việc xây dựng nhà ở liên tục không đạt được mục tiêu 300.000 ngôi nhà mỗi năm mà chính phủ Đảng Bảo thủ cầm quyền đặt ra vào năm 2019.

Tại Đức, nhà ở giá rẻ là một trong những cam kết quan trọng được liên minh cầm quyền của Thủ tướng Olaf Scholz đưa ra khi lên nắm quyền vào năm 2021, nhưng các nhà kinh tế ước tính rằng chính phủ sẽ không đạt được mục tiêu bổ sung 400.000 ngôi nhà mới hàng năm sớm nhất cho đến năm 2026.

Kolja Muller, đồng chủ tịch Đảng Dân chủ Xã hội của Scholz ở Frankfurt, cho biết: “Đảm bảo công dân có nơi ở là một trong những nhiệm vụ thiết yếu nhất của bang. Rõ ràng là chúng ta đang không đạt được mục tiêu này”.

Việc siết chặt nhà ở có nguy cơ làm gia tăng khoảng cách xã hội, khiến người dân phải bỏ ra nhiều phần trăm thu nhập hơn cho nhà ở. Điều này cũng gây áp lực và làm xấu đi thái độ của người dân châu Âu với những người di cư.

Muller cho biết: “Nếu chúng ta không thể giải quyết cuộc khủng hoảng nhà ở, đó sẽ là mối đe dọa thực sự cho nền dân chủ”.

Tuy nhiên, xu hướng này không nghiêm trọng ở mọi quốc gia tại châu Âu. Ở Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha, số lượng nhà mới xây dựng cao hơn nhiều so với năm 2015, khi hậu quả của cuộc khủng hoảng nợ gần như đóng băng hoạt động xây dựng tại hai thị trường này. Nhưng tình trạng thiếu hụt nhà ở vẫn nghiêm trọng, cho thấy vấn đề này khó khắc phục ra sao và các sáng kiến thu hút nhà đầu tư – chẳng hạn như chương trình thị thực vàng của Bồ Đào Nha – đã khiến giá nhà tăng vọt.

Cuộc đấu tranh để xây đủ nhà giá phải chăng đòi hỏi định hướng và chính sách đúng đắn từ chính phủ. Nhà ở nằm ở đâu đó giữa tài sản do thị trường định hướng và hàng hóa công cộng được quản lý. Sự kết hợp này làm cản trở đầu tư và tạo áp lực lên thị trường, trong khi những biến động hiện nay về chi phí tài chính và xây dựng lại khiến việc xây dựng không có lãi, ngoại trừ những ngôi nhà sang trọng.

Chính phủ từng đóng vai trò tích cực hơn trong vấn đề nhà ở. Một phần đáng kể số nhà hiện có ở Thụy Điển được xây dựng như một phần của sáng kiến do nhà nước chỉ đạo nhằm bổ sung thêm 1 triệu ngôi nhà từ năm 1965 đến năm 1974. Ở Đức, các thành phố như Berlin đã xây dựng các khu dân cư khổng lồ cho công nhân di cư đến các trung tâm đô thị sau khi Thế chiến kết thúc.

Nhưng điều này đã thay đổi. Ở Đức, sự chuyển dịch sang dựa vào khu vực tư nhân được tăng cường sau khi thống nhất đất nước, khiến kho bạc nhà nước bị thắt chặt và khiến nhiều thành phố phải bán bất động sản. Vào cuối những năm 1980, Đức vẫn có khoảng 4 triệu đơn vị nhà ở xã hội, nhưng con số đó đã giảm xuống chỉ còn hơn 1 triệu đơn vị vào năm 2020. Tình trạng tương tự cũng xảy ra ở Anh, nơi các căn hộ của hội đồng thành phố đã được bán cho người thuê vào những năm 1980.

Ở Skelleftea phía bắc Thụy Điển, việc thiếu nhà ở có nguy cơ làm chậm lại kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất pin đầu tiên của Northvolt. Công ty này đang tuyển dụng hơn 100 người mỗi tháng, nhưng tình trạng trì trệ trong xây dựng đang khiến thị trấn 36.000 dân này gần như không thể theo kịp tốc độ phát triển nhà máy.

Patrik Larsen, người đứng đầu bộ phận đất đai và phát triển của chính quyền thành phố cho biết: “Chúng tôi có thể gặp phải một trở ngại đáng kể trên đường đi”. “Đây là một thách thức lớn.”

Cần chính sách mạnh mẽ hơn

Nhiều người đã kêu gọi khuyến khích và hỗ trợ ngành xây dựng, nhưng các chính phủ hạn chế nhu cầu chi tiêu bổ sung sau đại dịch Covid trong bối cảnh phải nỗ lực kiềm chế lạm phát. Kết quả là một làn sóng phá sản của các công ty xây dựng và cắt giảm, tái cấu trúc có nguy cơ làm giảm năng lực xây dựng trong dài hạn.

Ở Anh, khoảng 45.000 công ty xây dựng nhà ở đã đóng cửa trong 5 năm qua. Tại Thụy Điển, 1.145 công ty trong ngành xây dựng đã nộp đơn xin phá sản trong 10 tháng đầu năm nay, tăng 35% so với năm 2022, theo dữ liệu từ Creditsafe.

Các chính phủ đang thận trọng cân nhắc tình hình. Đảng Lao động Anh đã cam kết thực hiện một gói cải cách nhằm đẩy nhanh hệ thống quy hoạch trì trệ của đất nước và xây dựng 1,5 triệu ngôi nhà trong nhiệm kỳ quốc hội tiếp theo. Chính phủ Bồ Đào Nha đặt mục tiêu tăng số lượng bất động sản sẵn có cho mục đích dân cư và đơn giản hóa thủ tục cấp phép. Đức cam kết đơn giản hóa các quy định xây dựng và tăng cường đầu tư công, nhưng hành động ôn hòa này được dự báo sẽ không mang lại nhiều sự hỗ trợ.

Wolfgang Schubert-Raab, chủ tịch nhóm vận động hành lang ZDB của lĩnh vực xây dựng cho biết: “Những thay đổi nhỏ giọt này tạo ra sự không chắc chắn hoàn toàn giữa các nhà xây dựng”. Do đó, thay vì bắt đầu các dự án ngay lập tức, họ sẽ chờ đợi những khoản trợ cấp thậm chí còn tốt hơn vào năm tới, “khi tình hình thậm chí còn ảm đạm hơn”.

Đối với gia đình David, gia đình hy vọng rằng nếu họ thay đổi sơ đồ mặt bằng, dỡ bỏ tầng hầm và nhận thêm tiền tài trợ của nhà nước, họ vẫn có thể bắt đầu xây dựng nhưng sẽ không quá hào hứng.

Milena David cho biết: “Thành thật mà nói, tôi đã không còn lạc quan rằng mọi việc sẽ ổn thỏa cho đến khi chúng tôi thực sự có thể bắt đầu xây dựng”.