Cảnh báo về rửa tiền trong giao dịch tiền mã hóa, tiền số tại Việt Nam

Nhiều hình thức, thủ đoạn của tội phạm thực hiện hành vi rửa tiền ngày càng tinh vi, phức tạp, nhất là đối với lĩnh vực tiền kỹ thuật số, tiền ảo (tiền mã hoá)…

Ngày 22-9, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) và Hiệp hội Blockchain Việt Nam phối hợp tổ chức hội nghị "Quy định về phòng, chống rửa tiền và vai trò của phòng, chống rửa tiền trong giao dịch tiền mã hóa", tại TP HCM.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký VNBA, cho biết Luật Phòng, chống rửa tiền được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ tháng 3-2023, ngay sau đó Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành các quy định triển khai, hướng dẫn thực hiện một số điều của Luật Phòng, chống rửa tiền, với nhiều nội dung phù hợp với thực tiễn.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập, sự bùng nổ công nghệ khiến nhiều phương thức, thủ đoạn của tội phạm thực hiện hành vi rửa tiền ngày càng tinh vi, phức tạp. Đặc biệt đối với lĩnh vực tiền kỹ thuật số, tiền ảo (tiền mã hoá) nơi mà hành lang pháp lý chưa hoàn thiện đầy đủ.

"Tiền mã hoá được sử dụng để thanh toán song không loại trừ có cả hành vi rửa tiền thông qua giao dịch loại tiền này. Việt Nam chưa công nhận tiền mã hoá song trên thực tế vẫn diễn ra các giao dịch, vậy phòng chống rửa tiền thế nào? Cần kiến nghị các cơ quan quản lý nhằm hoàn thiện qui định pháp luật nào để hạn chế ngăn chặn được hành vi phạm tội?" - ông Nguyễn Quốc Hùng đặt vấn đề.

Liên quan đến nguy cơ rửa tiền, ông Trần Việt Hùng, Cố vấn của Hiệp hội Blockchain Việt Nam, cho biết sự phát triển của ngành công nghệ chuỗi khối (Blockchain) đã mở ra một kỷ nguyên mới về công nghệ, được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực. Nhưng sự tăng trưởng mạnh mẽ này không chỉ mang lại những lợi ích đặc biệt về kinh tế, xã hội mà còn tạo ra các tồn tại vô hình và thách thức trong công tác quản lý, đặc biệt là đối với các hoạt động rửa tiền xuyên biên giới. Báo cáo gần đây của BCG, ước tính tài sản mã hóa sẽ lên đến 16.000 tỉ USD vào năm 2030, tương đương 10% GDP toàn cầu.

"Khi công nghệ blockchain ra đời, kéo theo đó là nguy cơ gia tăng tội phạm tài chính, rửa tiền sử dụng công nghệ cao theo chiều hướng tinh vi hơn. Tại Việt Nam, do chưa có khung pháp lý cụ thể, đồng thời, nguồn nhân lực chất lượng cao tham gia vào quản lý, kiểm soát tiền mã hóa, tài sản số, trên bình diện chung còn rất hạn hẹp" - ông Trần Việt Hùng nói.

Chia sẻ kỹ hơn về vấn đề này, ông Phan Đức Trung, Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam, dẫn chứng tiền mã hóa đang là lĩnh vực chưa có quy định pháp lý rõ ràng tại Việt Nam nhưng khối lượng giao dịch thực tế đứng thứ 15 thế giới và mức độ chấp nhận tiền mã hóa đứng đầu thế giới.

Theo một số liệu từ Chainalysis được Bộ Tư pháp Mỹ chia sẻ gần đây trong một chương trình tập huấn tại Tòa án Nhân dân Tối cao Việt Nam vào cuối tháng 8-2023, tổng giá trị tiền mã hoá Việt Nam nhận về trong giai đoạn từ 10-2021 đến 10-2022 là 90,8 tỉ USD. Trong đó, các hoạt động bất hợp pháp là 956 triệu USD.

"Xét theo địa chỉ truy cập mạng internet, nền tảng được sử dụng nhiều nhất để giao dịch tiền mã hóa của người dùng ở Việt Nam là sản giao dịch Binance.com với gần 42 triệu lượt truy cập từ trong vòng 1 năm từ tháng 10-2021 đến tháng 10-2022. Nền tảng đứng thứ hai là sàn giao dịch có tên là Exness.com, với 21,89 triệu lượt truy cập trong cùng khoảng thời gian" - ông Phan Đức Trung nêu.

Để tăng cường hiệu quả của các hoạt động phòng, chống rửa tiền thông qua tiền mã hóa nói riêng và tài sản số nói chung, Hiệp hội Blockchain Việt Nam khuyến nghị các định chế tài chính cần nhận diện giao dịch tài sản số, xây dựng quy trình và chuẩn bị tốt nhân sự. Như về nhận diện giao dịch tài sản số là một loại tài sản mà Bộ Luật dân sự Việt Nam công nhận.

Trong khi chưa có các văn bản pháp lý cụ thể về tiền mã hoá, các tổ chức tín dụng cần nhận diện và học cách phân loại tài sản này theo quy tắc, chuẩn mực kế toán quốc tế…

Các định chế tài chính nên xây dựng quy trình và kiểm soát tuân thủ đối với các hoạt động về chống rửa tiền liên quan tới tài sản mã hoá đối với các tài khoản cá nhân. Ngoài ra, phải chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao trên nguyên tắc hội tụ đầy đủ các lĩnh vực kinh tế, công nghệ và luật.