Cần rõ khái niệm đất công

GS-TS Đặng Hùng Võ cho rằng cần bổ sung vào Luật Đất đai (sửa đổi) quy định về đất đai thuộc khu vực quyền tài sản công và đất đai thuộc khu vực quyền tài sản tư và gắn với nó là các quy tắc quản lý phù hợp, để tránh tình trạng đất công rơi vào tay tư nhân do khái niệm mơ hồ

Sáng 15-9, tại TP Hà Nội, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tổ chức hội nghị trực tuyến phản biện xã hội đối với dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Ông Đỗ Văn Chiến - Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và ông Trần Hồng Hà - Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường - chủ trì. Tham dự có đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành; chuyên gia, nhà khoa học và 3.462 đại biểu tại điểm cầu 63 tỉnh, thành phố.

Khái niệm còn mơ hồ

Tại hội nghị, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Hùng Võ nhấn mạnh Luật Đất đai (sửa đổi) chưa quy định thế nào là "đất công", trong khi thực tiễn đang cho thấy từ giai đoạn đổi mới đến nay, có rất nhiều đất công đã rơi vào tay tư nhân hoặc hộ gia đình cá nhân, gây thất thoát nguồn lực đất đai. Theo GS Đặng Hùng Võ, việc quản lý đất đai ở các nước phát triển chủ yếu tập trung vào khu vực đất công nhưng ở Việt Nam, đất đai thuộc khu vực quyền tài sản công thường không được các cơ quan quản lý đất đai đặt thành trọng tâm. Chính vì vậy, nguồn lực công sản bị rơi vào hoàn cảnh dễ dàng bị tham nhũng, lãng phí.

"Tình trạng đất công rơi vào tay tư nhân do khái niệm mơ hồ về "đất công". Đừng để ý nghĩa của sở hữu toàn dân gây hại cho quá trình phát triển. Khái niệm sở hữu toàn dân về đất đai đang bị lạm dụng để chuyển đất công thành đất tư" - GS Đặng Hùng Võ nói.

Để khắc phục tình trạng này, GS Đặng Hùng Võ đề xuất cần bổ sung vào Luật Đất đai (sửa đổi) quy định về đất đai thuộc khu vực quyền tài sản công và đất đai thuộc khu vực quyền tài sản tư và gắn với nó là các quy tắc quản lý phù hợp. Đồng thời, cần quan tâm đặc biệt tới quá trình giải quyết chuyển dịch từ quyền tài sản công đối với quyền sử dụng đất về thỏa mãn nhu cầu của các nhà đầu tư tư nhân nhưng nhà nước phải thu đầy đủ quyền tài sản đó. Luật Đất đai (sửa đổi) cần quan tâm tới việc luật hóa Nghị định 67/2021/NĐ-CP có bổ sung cho hợp lý.

Góp ý quy định tại điều 214 cho phép tổ chức kinh tế được nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trồng lúa của hộ gia đình, cá nhân, bà Cao Xuân Thu Vân - Phó Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam - đề nghị cần quy định cụ thể về "Đối tượng tổ chức kinh tế được nhận chuyển nhượng" và "Điều kiện được nhận chuyển nhượng". Việc này vừa thúc đẩy kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển vừa bảo đảm ổn định cuộc sống của nông dân, tránh tình trạng nông dân không còn tư liệu sản xuất, không có việc làm, thu nhập sau khi chuyển nhượng đất trồng lúa cho các tổ chức kinh tế.

Bịt kín khoảng trống pháp lý để tránh trục lợi

Góp ý vào việc thu hồi đất để thực hiện các khu đô thị, khu dân cư, nhà ở thương mại, bà Trịnh Thị Thanh Bình, thành viên Hội đồng Tư vấn về dân chủ và pháp luật của Ủy ban MTTQ tỉnh Bến Tre, nhận định việc thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có thu hồi đất để thực hiện khu đô thị được ghi trong Luật Đất đai năm 2013 đã mở ra việc phát triển đô thị. Tuy nhiên, thực tế tình trạng thu hồi đất để thực hiện các dự án này rất phức tạp.

Bà Bình nêu thực tế ở những vùng người dân đã ở ổn định rồi nhưng lại "vẽ" ra một dự án đô thị là bị giải tỏa đền bù, nhà cửa của người dân phải di dời gây lãng phí nguồn lực xã hội, nguồn lực tài nguyên - môi trường. Hay như việc thu hồi đất nông nghiệp để thực hiện các dự án đô thị gây nguy cơ mất an ninh lương thực và nhiều vấn đề khác. "Không lĩnh vực nào lợi nhuận cao như thu hồi đất để làm các khu đô thị. Không lĩnh vực nào người dân chịu bất công nhiều như khi bị thu hồi đất để làm các khu đô thị, khu dân cư theo dự án của doanh nghiệp" - bà Bình nêu thực trạng.

Để khắc phục tình trạng này, bà Bình kiến nghị việc thu hồi đất để thực hiện các khu đô thị, khu dân cư, nhà ở thương mại trong dự thảo luật cần cụ thể hơn nữa, theo đúng tinh thần Nghị quyết 18/NQ-TW. Đặc biệt, phải rõ tiêu chí, nguyên tắc và theo đúng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, theo thẩm quyền quản lý đất đai. "Nếu cứ quy định chung chung thì sẽ dẫn đến tình trạng lợi dụng các khoảng trống pháp lý để các nhóm lợi ích lợi dụng, không đem lại nguồn lợi cho ngân sách nhà nước, cho sự phát triển đô thị mà người dân lại thiệt đơn, thiệt kép" - bà Bình nói.

PGS-TS Phạm Hữu Nghị (Viện Nhà nước pháp luật) cho rằng điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất là vấn đề nhức nhối thời gian qua, làm mất tính phổ biến của quy hoạch sử dụng đất và có sự tác động của các nhóm lợi ích vào việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất. Vì vậy, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất cũng phải có quy tắc và lấy ý kiến nhân dân.