Cần phải có hành động bài trừ quyết liệt vấn nạn 'mua bán chui' trong đầu tư chứng khoán

Mức phạt cao nhất là 1,5 tỷ đồng đối với hành vi mua bán cổ phiếu nhưng không đăng ký, không đủ sức răn đe và bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư chứng khoán.

"Mua bán chui" là cụm từ được nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam sử dụng để nói về việc lãnh đạo doanh nghiệp và người có liên quan mua, bán cổ phiếu mà không đăng ký giao dịch trước tối thiểu 03 ngày làm việc theo quy định của pháp luật, cụ thể văn bản có hiệu lực hiện nay là Thông tư số 96/2020 của Bộ Tài chính hướng dẫn thi hành Luật Chứng khoán năm 2019.

Theo quy định về chứng khoán tại Việt Nam hiện nay, người nội bộ của doanh nghiệp và người có liên quan đến người nội bộ phải công bố bản đăng ký giao dịch cổ phiếu trước ngày dự kiến giao dịch tối thiểu 03 (ba) ngày làm việc.

Quy định này giúp các nhà đầu tư biết về giao dịch của người nội bộ trước khi chúng diễn ra, để từ đó đưa ra quyết định đầu tư cho riêng mình. Việc người nội bộ mua lượng lớn cổ phiếu không chỉ trực tiếp làm tăng nhu cầu với cổ phiếu đó trên thị trường mà còn thể hiện niềm tin vào tương lai của doanh nghiệp, khiến nhiều nhà đầu tư khác cũng mua theo, đẩy nhu cầu và giá cổ phiếu lên cao.

Ngược lại, việc người nội bộ bán ra lượng lớn cổ phiếu không chỉ trực tiếp làm tăng nguồn cung mà còn khiến nhà đầu tư hoảng loạn vì giá cổ phiếu thường xuống thấp với khối lượng giao dịch rất lớn.

Theo Nghị định số 128/2021/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 01/01/2022 quy định khung xử phạt như sau: "Hành vi không báo cáo về việc dự kiến giao dịch bị xử phạt theo giá trị chứng khoán giao dịch thực tế tính theo mệnh giá (đối với cổ phiếu, trái phiếu chuyển đổi, chứng chỉ quỹ) hoặc theo giá phát hành gần nhất (đối với chứng quyền có bảo đảm) hoặc giá trị chuyển nhượng(đối với quyền mua cổ phiếu, quyền mua trái phiếu chuyển đổi, quyền mua chứng chỉ quỹ).

Tuy nhiên, phiên giao dịch ngày 10/01, Chủ tịch hội đồng quản trị của Công ty có tiếng trong lĩnh vực kinh doanh khách sạn và bất động sản đã “bán chui” khoảng 75 triệu cổ phiếu với giá thị trường khoảng 20.000 đồng/cp, số tiền thu được là 1.500 tỷ đồng, trong tổng số lượng cổ phiếu được giao dịch là 135 triệu cổ phiếu khi kết phiên giao dịch.

Trong khi đó, vị chủ tịch này đã đăng ký bán 175 triệu cổ phiếu vào ngày 14/01 đến ngày 11/02/2022, nhưng đã bất ngờ “quay xe” thay đổi công bố bán vào ngày 10/01/2022 đến ngày 17/01/2022.

Nếu như vị chủ tịch hội đồng quản trị này bán hết 175 triệu cổ phiếu với giá thị trường khoảng 20.000 đồng/cp, số tiền thu được là 3.500 tỷ đồng.

Nếu tính theo mệnh giá của trong trường hợp này chỉ là 1.750 tỷ đồng, 3% – 5% của con số 1.750 tỷ là khoảng 52,5 tỷ - 87,5 tỷ.

Thực tế, Nghị định 128/2001/NĐ-CP lại quy định mức xử phạt tối đa đối với hành vi mua bán chui là 3 tỷ đồng đối với tổ chức và 1,5 tỷ đồng đối với cá nhân. Vì vậy, vị chủ tịch này “bán chui” 175 triệu cổ phiếu nói trên chỉ bị xử phạt nhiều nhất là 1,5 tỷ đồng.

Lịch sử giao dịch của vị chủ tịch này cũng đã nhiều lần lặp lại trong quá khứ, nhiều nhà đầu tư không quên hồi cuối năm 2017 đã từng bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt vi phạm hành chính do "bán chui" 57 triệu cổ phiếu nhưng không báo cáo trước. Ước tính trong thương vụ này có thể đã thu về ít nhất 400 tỉ đồng theo giá thị trường, số tiền bị phạt chỉ 65 triệu đồng.