Cần có khung pháp lý cho tín dụng xanh

Tín dụng xanh là xu hướng tất yếu của ngành tài chính toàn cầu, là một giải pháp hữu hiệu trong phòng chống, hạn chế tác động đang ngày một tiêu cực hơn của biến đổi khí hậu. Với Việt Nam, tín dụng xanh có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững, cũng như hiện thực hóa chiến lược tăng trưởng xanh của Chính phủ đề ra.

Từ chủ trương đẩy mạnh tín dụng xanh…

Tháng 3/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 403/QÐ-TTg ngày 20/3/2014 phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2014-2020.

Tại quyết định này, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) được giao chủ trì thực hiện nhiệm vụ “hoàn thiện thể chế và tăng cường năng lực hoạt động tài chính - tín dụng của các ngân hàng thương mại phục vụ tăng trưởng xanh”.

Theo đó, mục tiêu của ngành ngân hàng đến năm 2025 là 100% ngân hàng xây dựng được quy chế nội bộ về quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; 100% ngân hàng thực hiện đánh giá rủi ro môi trường xã hội trong hoạt động cấp tín dụng;

Ap dụng các tiêu chuẩn về môi trường cho các dự án được ngân hàng cấp vốn vay; kết hợp đánh giá rủi ro môi trường như một phần đánh giá rủi ro tín dụng của ngân hàng; ít nhất 10-12 ngân hàng có đơn vị/bộ phận chuyên trách về quản lý rủi ro môi trường và xã hội; 60% ngân hàng tiếp cận được nguồn vốn xanh và triển khai cho vay các dự án xanh.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã ban hành các văn bản, chỉ thị hướng dẫn các ngân hàng thương mại triển khai các chương trình tín dụng xanh, qua đó hỗ trợ tích cực cho quá trình chuyển đổi kinh tế sang hướng tăng trưởng xanh, tăng trưởng bền vững.

Tháng 8/2018, Thống đốc NHNN đã ký ban hành Quyết định số 1604/QÐ-NHNN phê duyệt Ðề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam với mục tiêu tổng quát: Tăng cường nhận thức và trách nhiệm xã hội của hệ thống ngân hàng đối với việc bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu; từng bước xanh hoá hoạt động ngân hàng, hướng dòng vốn tín dụng vào việc tài trợ dự án thân thiện với môi trường; thúc đẩy các ngành sản xuất, dịch vụ và tiêu dùng xanh, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, góp phần tích cực thúc đẩy tăng trưởng xanh, phát triển bền vững.

Theo đánh giá của Nhóm Nghiên cứu Viện Chiến lược ngân hàng, việc thực hiện chính sách tín dụng hướng đến tăng trưởng xanh tại Việt Nam tuy đã đạt được kết quả nhất định, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế như chính sách hỗ trợ phát triển ngành, lĩnh vực xanh vẫn rải rác, thiếu những quy định, quy chuẩn và hướng dẫn cụ thể để xác định, đo lường quản lý rủi ro liên quan đến môi trường - xã hội, các tổ chức tín dụng chưa phát huy được lợi thế hoạt động để tận dụng nguồn vốn xanh, nhất là các nguồn vốn quốc tế…

Kết quả là hoạt động cấp tín dụng xanh của các tổ chức tín dụng hiện còn rất khiêm tốn, chỉ chiếm dưới 5% tổng dư nợ tín dụng.

Trước thực tế này, Ths. Phạm Xuân Hòe, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng cho rằng, phát triển bền vững nói chung và phát triển tín dụng xanh nói riêng đã trở thành vấn đề cấp thiết.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) cho biết, với mục tiêu tăng trưởng tín dụng của ngành đưa ra cho năm nay tương đương với năm ngoái ở mức 14%, chủ trương của NHNN là tiếp tục hướng tín dụng vào các lĩnh vực ưu tiên, với lĩnh vực xanh, sạch…

… Đến sự vào cuộc của các ngân hàng

Là các định chế tài chính có vai trò quan trọng trong đáp ứng nhu cầu nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh và đầu tư của doanh nghiệp, các ngân hàng thương mại đang đứng trước thách thức lớn. Ðó là, vừa đáp ứng đủ nguồn vốn phát triển nền kinh tế, vừa đảm bảo nền kinh tế phát triển theo hướng "xanh".

Theo đó, việc phát triển tín dụng xanh đang được các ngân hàng đẩy mạnh và được xem là giải pháp thúc đẩy phát triển bền vững, cũng như hiện thực hóa chiến lược tăng trưởng xanh của Chính phủ. Ðây là bước đi cần thiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu tác động ngày một tiêu cực hơn đến môi trường và Việt Nam nằm trong số quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Nếu như 5 năm trước, tín dụng xanh còn là khái niệm mới mẻ đối với nền kinh tế Việt Nam, thì nay đã trở nên quen thuộc.

Hầu hết các ngân hàng thương mại đã và đang lựa chọn đi theo mô hình phát triển xanh của thế giới, với nhiều chính sách ưu đãi trong việc cấp tín dụng cho các dự án thân thiện với môi trường nhằm góp phần bảo vệ môi trường.

Ðơn cử, Nam A Bank đã ký kết hợp tác với Quỹ Hợp tác khí hậu toàn cầu (GCPF) về việc triển khai chương trình Tín dụng xanh tại Việt Nam.

Theo đó, Ngân hàng sẽ ưu tiên cấp tín dụng trung và dài hạn cho các dự án thúc đẩy giảm khí thải CO2 và các dự án tiết kiệm tối thiểu 20% nhu cầu năng lượng.

Cụ thể, đối với khách hàng doanh nghiệp, Nam A Bank cấp tín dụng cho các dự án đầu tư máy móc, thiết bị, bổ sung vốn lưu động phục vụ hoạt động sản xuất - kinh doanh các sản phẩm, thiết bị thân thiện với môi trường, hoặc cấp vốn đầu tư cho các dự án năng lượng mặt trời...

Còn với khách hàng cá nhân, Nam A Bank sẽ cấp vốn tín dụng cho mục đích tiêu dùng, đầu tư…, miễn sao mục đích vay không gây tác động tiêu cực đến môi trường, chẳng hạn khi cho vay mua ô tô thì dòng xe mua phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải Euro 4 trở lên, hoặc với chính sách cho vay phát triển nông nghiệp nông thôn, Nam A Bank cấp tín dụng xanh cho các mục đích mua sắm thiết bị sản xuất ngành nông nghiệp tiết kiệm năng lượng, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và không gây ô nhiễm môi trường...

Agribank đã chủ động tham gia vào các dự án về bảo vệ môi trường do Ngân hàng Thế giới (WB) và các tổ chức tài chính tài trợ như dự án nâng cao chất lượng, an toàn sản phẩm nông nghiệp và phát triển chương trình khí sinh học, dự án nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững, các dự án về quản lý rủi ro thiên tai, hỗ trợ nông nghiệp các-bon thấp, cấp nước sạch và vệ sinh nông thôn vùng Ðồng bằng sông Hồng, đưa vốn tín dụng vào công cuộc chống hạn, chống mặn vùng Ðồng bằng sông Cửu Long và miền Trung - Tây Nguyên…

Song song với đó, Agribank cũng đẩy mạnh cho vay lĩnh vực năng lượng tái tạo như các dự án nhà máy điện mặt trời tại Thừa Thiên - Huế, Khánh Hòa...

Sự tăng trưởng của nền kinh tế góp phần thúc đẩy sự phát triển chung của đời sống xã hội, nhưng kéo theo đó là những tác động ngày càng nghiêm trọng đến môi trường. Khi đó, vai trò của các tổ chức tín dụng, đặc biệt là các ngân hàng, được đẩy lên cao với xu hướng tín dụng xanh.

Ðối với doanh nghiệp, tín dụng xanh đòi hỏi những yêu cầu khắt khe từ phía ngân hàng để đủ điều kiện cấp vốn.

Trong khi đó, các ngân hàng coi đây là cơ hội để mở rộng kinh doanh. Do vậy, việc doanh nghiệp sản xuất - kinh doanh, tổ chức tín dụng cùng hướng đến yếu tố “xanh” sẽ giúp nền kinh tế sớm đạt mục tiêu phát triển bền vững.

Theo các chuyên gia tài chính - tiền tệ, ngân hàng xanh là một ngân hàng xây dựng được chiến lược kinh doanh bền vững, thể hiện ở việc cung cấp dịch vụ ngân hàng thỏa mãn các tiêu chí đảm bảo trách nhiệm với môi trường và xã hội.

Ðể phát triển chính sách tín dụng hướng tới tăng trưởng xanh, cơ quan quản lý cần sớm hoàn thiện khung khổ pháp lý, hướng dẫn thực hiện tín dụng xanh; tăng cường phối hợp chính sách giữa các bộ, ngành liên quan và quan trọng nhất là huy động nguồn lực cho tín dụng xanh từ Nhà nước, từ nguồn vốn ưu đãi của các tổ chức quốc tế và huy động qua phát hành trái phiếu xanh…