Cách nhận biết gian lận báo cáo tài chính

Trước khi đầu tư vào một cổ phiếu bất kì ta phải tìm hiểu lịch sử của nó. Nó thuộc nhóm ngành nào? Tiềm năng tăng trưởng ra sao? Rủi ro ta phải nhận khi đầu tư nhóm ngành đó là gì? ... Nhìn chung càng biết nhiều về cổ phiếu thì khi ta xuống tiền cửa ăn mới có cơ hội cao.

Một trong những thông tin thông dụng nhất là đọc BCTC, nhưng liệu số trên BCTC đã chuẩn xác hay chưa thì phai nhờ các kiểm toán viên. Vì vậy bài viết này chia sẻ một số quan điểm về cách nhận diện thao túng BCTC.

I) Khái niệm gian lận BCTC

Gian lận là sự trình bày sai lệch có chủ định các thông tin trên báo cáo tài chính, do một hoặc nhiều người trong Ban giám đốc công ty, các nhân viên hoặc bên thứ ba thực hiện.

Ví dụ: Làm giả tài liệu; tham ô tài sản; cố tình ghi sai, bỏ qua nghiệp vụ…; cố ý áp dụng sai chuẩn mực, hướng dẫn; ghi chép các nghiệp vụ không đúng sự thật; cố tình làm sai về mặt số học…

II) Các cách tiếp cận để thao túng BCTC

Thường sẽ có 3 cách thông thường dùng thao túng BCTC:

•Thao túng số liệu kế toán (accrual management).

•Thao túng thông qua các giao dịch thực (cash flow management or real earnings management).

•Thao túng thông qua diễn giải thông tin (impression management).

III) Nguyên nhân đằng sau sự thao túng BCTC

Động cơ gian luận BCTC có thể do một số nguyên nhân sau

IV) Dấu hiệu để nhận biết BCTC bị gian lận

Ngoài ra còn một số dấu hiệu nhận biết sớm như là:

•Phát hanh cổ phiếu

•Giá trị các khoản hạch toan dồn tích tăng/giảm bất thường

•Chênh lệch lớn giữa thu nhập chịu thuế và lợi nhuận kế toan

•Thay đổi chính sách kế toán

•Thay đổi công ty kiểm toán, tư vấn luật hoặc các nhà quản lý cấp cao.

•Các giao dịch lớn với các bên có liên quan

•Hệ số đòn bẩy cao

•Các khoản mục bất thường (không lặp lại)

•Mức lợi nhuận quá cao hoặc quá thấp.

V) Thủ thuật thao túng BCTC

a) Thao thúng chi phí

Thứ nhất là Điều chỉnh dự phòng, bao gồm điều chỉnh các khoản

•Dự phòng cho các khoản bảo hành

•Dự phòng tái cơ cấu

•Dự phòng cho các hợp đồng có rủi ro lớn

Thứ hai là Vốn hóa chi phí

•Vốn hóa chi phí lãi:

•Khoản vay từ vốn riêng có thể không trừ phần thu nhập tạm thời phát sinh từ tiền vay

•Khoản vay vốn chung: thay đổi số tiền sử dụng cho các mục đích (xây dựng tài sản dở dang A hoặc B với thời gian hoàn thành khác nhau để thay đổi khấu hao)

•Vốn hóa chi phí nghiên cứu phát tiển, chi phí bảo trì bảo dưỡng, chi phí quảng cáo tiếp thị,…

Thứ ba là thay đổi khấu hao

•Thay đổi giá trị tài sản phải khấu hao

•Thay đổi thời gian khấu hao

•Thay đổi phương pháp khấu hao

Thứ tư là thao túng các khoản phải thu và dự phòng phải thu

•Trì hoãn việc ghi nhận các khoản chiết khấu và thay đổi ước tính về các khoản hàng bán bị trả lại.

•Điều chỉnh việc ghi nhận các khoản phải thu có yếu tố tài trợ.

•Điều chỉnh liên quan đến việc chứng khoán hóa và factoring các khoản phải thu:

•Dừng ghi nhận hay không dừng ghi nhận các khoản thu đã được bán hay chứng khoán hóa.

•Thu nhập/chi phí khi dừng ghi nhận: phụ thuộc vào việc ước tính các lợi ích còn lại, nghĩa vụ truy đòi.

•Điều chỉnh liên quan đến dự phòng phải thu khó đòi.

b) Thủ thuật thao túng BCTC

Thủ thuật kế toán thổi phồng Tài sản

- Giá trị vốn hóa không hợp lý

- Báo cáo tài sản giả

- Thổi phồng giá trị TSCĐ

Thủ thuật kế toán đối với Hàng tồn kho

- Hàng tồn kho không có thật

- Giá trị hàng tồn kho bị thổi phồng

- Đánh giá giá trị hàng tồn kho không phù hợp