Cách giảm thiểu các thiệt hại từ sự kiện “Thiên Nga Đen”

Thuật ngữ Thiên Nga Đen (Black Swan) được sử dụng khá phổ biến trong giới tài chính quốc tế nhưng ở Việt nam nó vẫn còn khá mơ hồ với số đông nhà đầu tư cá nhân. Trong nhiều năm qua chứng kiến những đợt sụt giảm mạnh, bất ngờ của thị trường gây thiệt hại không nhỏ cho các nhà đầu tư cá nhân, tôi nhận thấy cần viết về khía cạnh này nhằm giúp mọi người biết cách phòng ngừa và giảm thiệt hại.

Thuật ngữ này ra đời khi trước đây người ta chỉ biết tới Thiên Nga Trắng rồi tới một ngày họ nhận ra Thiên Nga còn có cả màu đen gây ngỡ ngàng và sửng sốt cho nhân loại và từ đó nó được dùng với nghĩa đen chỉ về những sự vật, hiện tượng diễn ra một cách “vô thường” ngoài khả năng dự báo và hiểu biết của hầu hết mọi người

Lý thuyết được Nassim Nicholas Taleb phát triển và viết thành sách trong những năm gần đây, đã phát hành ở Việt nam nên quý vị có thể tìm đọc để hiểu rõ về lý thuyết này. Tôi chỉ giải thích một cách ngắn gọn như sau:

Chúng ta thấy rằng trong cuộc sống cũng luôn có những sự kiện bất ngờ xảy đến mà không mấy ai lường trước như: Đại dịch, chiến tranh, thảm họa, tai nạn v.v….Trong lịch sử thị trường tài chính vài trăm năm qua cũng đã chứng kiến nhiều cuộc khủng hoảng, những cú sụp đổ bất ngờ với các thiệt hại ngoài sức tưởng tượng mà khó có chuyên gia, cơ quan chính phủ, quốc gia nào có thể dự báo trước. Do đó, chúng ta đừng kỳ vọng có thể dự báo trước và tránh được nó mà cách tốt nhất là học cách để phòng tránh và ứng xử để giảm thiệt hại khi nó xảy ra. Chi phí cho việc cố né tránh các sự kiện Thiên Nga Đen giống như việc cố đoán đỉnh của một cổ phiếu hay thị trường và đôi khi nó tốn kém hơn nhiều so với việc chấp nhận nó và cứ bước đi. Rủi ro luôn xuất hiện ở bất cứ đâu, bất cứ lĩnh vực nào, doanh nghiệp nào…nó giống như việc chúng ta tham gia giao thông mỗi ngày mặc dù luôn có tỷ lệ tai nạn chết người nhưng chúng ta vẫn phải tham gia vì nó là nhu cầu tất yếu của cuộc sống nhưng chúng ta học các kỹ năng từ trước thì sẽ tránh được nhiều nguy hiểm cho bản thân

Bằng hiểu biết và kinh nghiệm của mình tôi chia sẻ các phương án như sau để hạn chế các thiệt hại từ các sự kiện Thiên Nga Đen:

1) Đa dạng hóa danh mục đầu tư bởi khi đầu tư quá tập trung vào một cổ phiếu, một ngành nghề bạn có thể gặp phải những rủi ro bất ngờ ập tới với doanh nghiệp hay ngành nghề nào đó. Mỗi doanh nghiệp đều có rủi ro riêng và không chỉ rủi ro về kinh doanh những rủi ro liên quan tới sức khỏe, pháp lý của chủ tịch doanh nghiệp v.v.. luôn có thể tạo ra các cú sốc rất lớn. Đối với các ngành nghề rủi ro là chính sách, xu hướng tiêu dùng, các vấn đề môi trường, công nghệ, sức khỏe khiến người tiêu dùng thay đổi hành vi. Sự sụp đổ của Yahoo, Nokia, Xe taxi truyền thống, Ngành hàng không v.v… cho chúng ta nhiều bài học về sự thay đổi này

2) Mua thành nhiều thời điểm nhất là với những người trading (đầu cơ, lướt sóng) bởi nếu bạn mua All in trong một phiên nào đó thì trong quãng thời gian T+3 bạn khó có cách nào để xử lý khi gặp các sự kiện Thiên Nga Đen. Cách mua này giống như bạn đánh bài ba cây và All in liên tục hoặc đánh Poker nhưng All in ngay khi chưa mở bài bạn có thể may mắn vài ván nhưng cũng rất nhanh rời bỏ cuộc chơi khi "đen". Cách đơn giản nhất là chia thành 2 lần mua và mỗi lần mua 50% với điều kiện lần mua sau khi lượng hàng đã về tài khoản và có lãi x% nào đó hoặc theo các tín hiệu PTKT nhanh hay chậm. Điều này, giúp bạn luôn có thể chuyển về trạng thái 50/50 khi gặp các biến cố bất thường và cũng cho thấy bạn đang đi đúng hướng khi mua hàng về có lãi

3) Không nên sử dụng margin cho mục đích trading nắm giữ nhiều ngày hay đầu tư dài hạn bởi khi biến cố xảy ra thiệt hại của bạn sẽ tăng theo cấp số nhân. Cách sử dụng Margin an toàn là dùng cho mục đích đảo danh mục tức là khi bạn chọn được một cổ phiếu ưng ý để mua và muốn tận dụng nốt nhịp tăng của cổ phiếu còn lại tron vài phiên tới. Bạn có thể thực hiện mua dần cổ phiếu mục tiêu và bán dần cổ phiếu cần bán trong các phiên tới

4) Không nên bán tất cả trong một phiên bởi những lo ngại và biến cố bất thường nào đó bởi nếu có những thông tin tốt bất ngờ đủ mạnh nào đó thì thị trường hay cổ phiếu có thể tăng quật ngược lại ngay phiên sau. Hơn nữa, các cổ phiếu có thể bị cuốn theo nhau trong một phiên giảm điểm bất thường nhưng sự phân hóa có thể trở lại ngay sau đó bởi trong nhiều bối cảnh luôn có các cố phiếu hướng lợi từ các sự kiện có vẻ tồi tệ. Các tin tức tốt bất thường ngược lại với lo ngại của bạn cũng được coi là một sự kiện Thiên Nga Đen vì vậy cách hành xử tốt nhất khi mọi thứ đang tốt mà xảy ra các biến cố bất ngờ bạn thực hiện nguyên tắc 50/50 chúng tôi nói ở dưới

5) Nguyên tắc 50/50 là việc bạn thực hiện ứng phó với bất cứ tình huống bất ngờ nào kể cả tốt bất ngờ hay xấu bất ngờ là thực hiện mua ½ hoặc bán ½ tài khoản để đưa về trạng thái cân bằng. Điều này, giúp cho bạn duy trì được trạng thái tâm lý cân bằng và sáng suốt hơn những người đang cầm full tiền mặt hay cầm full cổ phiếu. Nếu không biết bán cổ phiếu nào giữ cổ phiếu nào bạn có thể bán ½ tất cả các cổ phiếu. Sau phiên biến cố bạn có đủ thời gian để phân tích, đánh giá và theo dõi hành động ở các phiên tiếp theo để quyết định việc mua lại hay bán nốt trạng thái đang có với những người cầm cổ phiếu

Bạn nên biết rằng khi bạn loại bỏ bớt các rủi ro cũng đồng nghĩa với việc bạn sẽ hạn chế chính khả năng tạo ra lợi nhuận đột biến. Lịch sử cho thấy có nhiều doanh nhân, nhà đầu tư v.v.. ra các quyết định cân não ở những thời điểm khốc liệt nhất một mất, một còn và sau đó thành công vang dội. Tuy nhiên, đây là các trường hợp cá biệt và là những người đã có kiến thức, kỹ năng, tầm nhìn xa hơn người, trường vốn và cộng thêm sự may mắn nào đó bởi họ đã vấp ngã nhiều lần trước khi đạt thành công. Do đó, với số đông nhà đầu tư chúng tôi cho rằng việc cố gắng hạn chế phần nào các thiệt hại từ sự kiện Thiên Nga Đen và duy trì được vốn liếng để có thêm thời gian tích lũy thêm kiến thức, kinh nghiệm và duy trì lợi nhuận vừa phải nhưng ổn định và lâu dài quan trọng hơn cả bởi đầu tư hay đầu cơ là một hành trình dài chứ không chỉ là cuộc vui ngắn hạn

Tôi hi vọng bài viết này sẽ có ích với nhiều nhà đầu tư mới trên thị trường! Chúc Quý vị đầu tư thành công.