Các tỉ phú Ấn Độ rời cuộc chơi thanh toán số vì thấy “khó ăn”

Cách đây 4 năm, khi chính phủ Ấn Độ bắt đầu khuyến khích các dịch vụ thanh toán số, nhiều tỉ phủ ở nước này hăm hở nhập cuộc. Nhưng chẳng bao lâu sau đó, họ lần lượt xin “trả lại” giấy phép hoặc đóng cửa vì nhận thấy rằng đây là cuộc chơi “đốt tiền” nhưng triển vọng lợi nhuận không chắc chắn.

Dừng hoạt động vì thua lỗ

Tại Ấn Độ, tiền mặt vẫn thống trị trong các hoạt động mua sắm tiêu dùng hàng ngày, chiếm 70% tổng giá trị giao dịch của 1,4 tỉ người dân nước này. Trong những năm gần đây, chính phủ Ấn Độ nỗ lực xây dựng một xã hội phi tiền mặt.

Năm 2014, Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ (RBI) ra mắt một loại hình ngân hàng mới có tên gọi “payments bank”, chuyên xử lý các giao dịch thanh toán của người tiêu dùng. Loại hình ngân hàng này chỉ cung cấp các dịch vụ như phát hành thẻ ATM, thẻ ghi nợ, thanh toán di động và trực tuyến, chứ không được phép cho vay và phát hành thẻ tín dụng.

Loại hình ngân hàng mới hứa hẹn sẽ cung cấp sự tiếp cận các dịch vụ ngân hàng cơ bản cho hàng trăm triệu người dân Ấn Độ vốn quen sử dụng thanh toán tiền mặt.

Tháng 8-2015, RBI đồng ý cấp phép ngân hàng thanh toán cho 11 công ty bao gồm các công ty của những tỉ phú giàu nhất Ấn Độ. Nhưng cho đến nay, có ít nhất 5 trong số 11 công ty này xin trả lại giấy phép hoặc đóng cửa hoặc hoãn đầu tư sau khi nhận ra rằng mảng kinh doanh mới rất khó kiếm lợi nhuận vì tình hình cạnh tranh khốc liệt.

Hồi tháng 7-2019, sau 17 tháng đi vào hoạt động, ngân hàng thanh toán Aditya Birla Idea Payments thông báo đóng cửa sau khi liên tục thua lỗ và không nhìn thấy triển vọng kinh doanh trong dài hạn. Ngân hàng cho biết “các diễn biến không thể dự báo trong môi trường kinh doanh đã khiến mô hình kinh doanh của chúng tôi không còn khả thi”.

Aditya Birla Idea Payments là một liên doanh giữa Tập đoàn Aditya Birla Nuvo của tỉ phú Kumar Mangalam Birla và Công ty viễn thông Vodafone Idea. Aditya Birla Idea Payments thua lỗ gần 3,4 triệu đô la trong năm tài chính 2018.

Tỉ phú Dilip Shanghvi, Chủ tịch tập đoàn dược phẩm lớn nhất Ấn Độ, Sun Pharmaceutical, người đang nắm giữ số tài sản ước tính 7,3 tỉ đô la, sớm nhận ra rủi ro của cuộc chơi “đốt tiền” trên thị trường thanh toán số.

Năm 2015, Công ty đầu tư Dilip Shanghvi Family & Associates của ông được RBI cho phép thành lập ngân hàng thanh toán. Công ty này dự định liên doanh với Công ty dịch vụ tài chính Telenor và Ngân hàng IDFC để ra mắt ngân hàng thanh toán. Nhưng hồi tháng 5-2016, Shanghvi cùng các đối tác thông báo từ bỏ kế hoạch thành lập ngân hàng thanh toán.

Trong cùng tháng, Công ty công nghệ thông tin Tech Mahindra của tỉ phú Anand Mahindra, cũng thông báo từ bỏ giấy phép ngân thành thanh toán. Công ty này cho biết sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường thanh toán số sẽ bào mòn biên lợi nhuận vốn đã rất mỏng của các dịch vụ ngân hàng.

Hai tháng trước đó, Công ty tài chính và đầu tư Cholamandalam của gia tộc tỉ phú Murugappa cũng tuyên bố “trả lại” giấy phép ngân hàng thanh toán cho RBI.

Cuộc đua “đốt tiền”

Ngân hàng Credit Suisse dự báo thị trường thanh toán số của Ấn Độ sẽ đạt giá trị 1.000 tỉ đô la vào năm 2023. Nếu tỉ lệ phổ cập thanh toán số ở Ấn Độ tiến đến mức gần ngang bằng so với ở Trung Quốc, những đấu thủ dẫn đầu sẽ có cơ hội thu về lợi nhuận lớn nhờ cung cấp các dịch vụ khác bao gồm bán các sản phẩm tài chính và bảo hiểm.

Đó là lý do các tỉ phú Ấn Độ hăm hở lên kế hoạch thành lập các ngân hàng thanh toán. Nhưng rồi sau đó, họ nhận ra chi phí đầu tư để cạnh tranh với các ứng dụng thanh toán di động khác sẽ là con số khổng lồ và đây là cuộc đua đường dài nhưng không chắc thắng.

Theo hãng kiểm toán KPMG, phải mất ít nhất 3 năm sau khi đi vào hoạt động, các ngân hàng số ở Ấn Độ mới bắt đầu có lợi nhuận.

Hiện nay, phần lớn các dịch vụ thanh toán số ở Ấn Độ vẫn đang thua lỗ. Trong năm tài chính 2018 kết thúc vào ngày 31-3-2019, PhonePe và Amazon Pay India ghi nhận lỗ tổng cộng 30,6 tỉ rupee (430 triệu đô la).

PhonePe cung cấp dịch vụ ví điện tử và thanh toán thương mại điện tử. Ứng dụng này là một đơn vị thành viên của công ty thương mại điện tử hàng đầu Ấn Độ Flipkart, nơi tập đoàn bán lẻ Walmart đang nắm giữ 77% cổ phần. Trong khi đó, Amazon Pay India là công ty thanh toán số của Tập đoàn Amazon tại Ấn Độ.

Ngân hàng thanh toán Paytm Payments lãi 190 triệu rupee (2,66 triệu đô la) trong năm tài chính 2018 sau khi lỗ 207 triệu rupee vào năm trước đó. Paytm Payments là ngân hàng thanh toán số đầu tiên ở Ấn Độ không tính phí cho các giao dịch thanh toán trực tuyến. Ngân hàng này nhận được sự hậu thuẫn tài chính lớn từ Tập đoàn đầu tư SoftBank (Nhật Bản) và Công ty dịch vụ tài chính Ant Financial của Alibaba.

Không có con số chính thức về thị phần của từng công ty thanh toán số ở Ấn Độ nhưng dựa vào dữ liệu phân tích của Razorpay, một cổng thanh toán trung gian giữa các ứng dụng thanh toán và các nhà bán hàng, thị phần thanh toán số trong tháng 10 của PhonePe, Paytm Payments và Google Pay tại Ấn Độ lần lượt là 25%, 6% và 61%.

Google không công bố chi tiết kết quả kinh doanh của Google Pay tại Ấn Độ nhưng Giám đốc điều hành Google, Sundar Pichai, cho biết ứng dụng thanh toán này đóng vai trò trung tâm trong chiến lược kinh doanh của Google tại Ấn Độ.

Theo một báo cáo của hãng nghiên cứu thị trường Forrester, thương hiệu Google Pay được người dân Ấn Độ tin tưởng hơn so với các ngân hàng ở Ấn Độ, Google vận hành Google Pay bằng cách hợp tác với các ngân hàng truyền thống, chứ không xin giấy phép ngân hàng thanh toán.

Không phải tất cả các tài phiệt Ấn Độ đều buông thị trường thanh toán số. Tỉ phú Mukesh Ambani, người giàu nhất Ấn Độ, đang thử nghiệm một dịch vụ thanh toán số nhưng chưa thông báo ngày chính thức ra mắt. Với tổng tài sản trị giá 56 tỉ đô la, Ambani có dư nguồn lực tài chính cạnh tranh với Google Pay, PhoneP hay Paytm Payments.

Manish Jain, đối tác của chi nhánh hãng kiểm toán KPMG tại Ấn Độ, nhận định nếu tiến vào thị trường thanh toán số, ông Ambani có thể phải kiên nhẫn. Jain nói: “Đây là một cuộc đua cực kỳ khắc nghiệt. Chỉ có những công ty đủ sức duy trì đầu tư dài hạn và chinh phục được niềm tin của người tiêu dùng mới có thể trụ lại đến cuối cùng”.

Theo Bloomberg