Các thủ thuật “xào nấu” báo cáo tài chính của doanh nghiệp

Một mùa báo cáo tài chính nữa lại đến, để việc đọc báo cáo tài chính hiệu quả, các nhà đầu tư cần lưu ý các thủ thuật “xào nấu” mà doanh nghiệp có thể sử dụng. Việc thận trọng trước những thủ thuật của doanh nghiệp sẽ giúp nhà đầu tư nhận biết được những báo cáo sai lệch và đưa ra lựa chọn chính xác nhất.

Hiện nay, doanh nghiệp đang thực hiện nhiều “thủ thuật” để báo cáo tài chính “đẹp” hơn, theo đúng ý chí của chủ doanh nghiệp. Dưới đây là một số cách thường được doanh nghiệp sử dụng tại Việt Nam:

Take a Big Bath

Đây là thủ thuật thường được áp dụng khi công ty muốn xóa bỏ các mục “treo” trên bảng cân đối kế toán. Qua đó giúp báo cáo tài chính trở nên “sạch” hơn, lợi nhuận chuyển biến tích cực hơn.

Cookie Jar

Cookie Jar là việc các công ty khi nhận thấy gặp khó khăn trong việc tạo ra lợi nhuận, công ty sẽ tạo ra “lọ bánh ngọt” để dành lợi nhuận của năm nay trong những năm tiếp theo. Cookie Jar sẽ được tạo ra bằng cách sử dụng các khoản dự phòng, ghi nhận trước chi phí cho các khoản dự phòng đó nhưng không ghi nhận doanh thu.

Những năm tiếp theo, khi cảm thấy tình hình doanh thu không như mong muốn, doanh nghiệp sẽ ghi nhận doanh thu các khoản dự phòng đó để cải thiện tình hình lợi nhuận.

Cherry Picking

Thủ thuật này thường được biết với tên tiếng Việt là “nhặt Cherry” hay “Hái cherry”. Đây là thủ thuật thường được nhiều công ty sử dụng khéo léo để chọn các loại hàng bán, chứng khoán đầu tư với mục đích là tăng lợi nhuận khi bán hàng.

Hiện nay, pháp luật Việt Nam chưa có các quy định cụ thể việc việc doanh nghiệp phải công bố các tài liệu kế toán theo chuẩn mực quốc tế. Vì thế, nhiều công ty thường tự xây dựng báo cáo tài chính theo ý chí riêng, sao cho có lợi nhất cho doanh nghiệp.

Các nhà đầu tư cần tránh thủ thuật cherry picking. Thay vào đó, hãy nghiên cứu kỹ các số liệu thị trường trước khi quyết định đầu tư.

Big bet on the Future

Big bet on the Future là thủ thuật được sử dụng rộng rãi. Đây cũng là một biện pháp công ty áp dụng các lỗ hổng trong quy định về kế toán để ghi nhận toàn bộ lợi nhuận công ty cho rằng có thể thu được trong tương lai vào năm hiện tại. Vì thế, thủ thuật này thường được biết đến với tên gọi “đánh cược vào tương lai”.

Khi doanh nghiệp áp dụng thủ thuật Big bet on the Future, nhà đầu tư sẽ hiểu lầm về doanh thu năm hiện tại. Nhưng trên thực tế, lợi nhuận của công ty thấp hơn nhiều so với con số công ty công bố. Điều này có thể khiến các nhà đầu tư đưa ra các quyết định sai lầm.

Throw out the problem child

Throw out the problem child là phương pháp “xào nấu” báo cáo tài chính thông qua giao dịch với một bên thứ 3. Cụ thể, các doanh nghiệp sẽ giao dịch với một bên thứ 3 để loại bỏ những mảng hoạt động không hiệu quả, những phần xấu trong báo cáo tài chính của họ.

Sử dụng SPEs

SPEs được hiểu là các “đơn vị có mục đích đặc biệt” hoặc các công ty con được doanh nghiệp lập ra nhưng không phục vụ mục đích kinh doanh. Các SPEs thường được lập với mục đích tạo ra doanh thu ảo hoặc giấu đi các khoản nợ mà công ty không muốn đưa ra trên báo cáo tài chính.

Đánh giá “chất lượng” lợi nhuận của doanh nghiệp

Có thể thấy, các thủ thuật “xào nấu” báo cáo tài chính của doanh nghiệp đều hướng tới mục tiêu gia tăng lợi nhuận, làm đẹp báo cáo tài chính. Vì thế, khi đọc BCTC, các nhà đầu tư chỉ xem lợi nhuận của doanh nghiệp tăng hay giảm thôi là chưa đủ. Thay vào đó, các nhà đầu tư cần đánh giá được “chất lượng” lợi nhuận của doanh nghiệp.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp thường có lợi nhuận lớn từ việc đầu tư cổ phiếu. Tuy nhiên, đây là khoản đầu tư không bền vững. Lợi nhuận từ đầu tư cổ phiếu tương đối thất thường, bị ảnh hưởng nhiều bởi biến động của thị trường.

Ngoài ra, lợi nhuận từ việc đánh giá là tài sản cũng là một khoản lợi nhuận nhà đầu tư cần lưu ý. Dù việc đánh giá lại tài sản giúp lợi nhuận tăng, nhưng trên thực tế, hoạt động này không phát sinh dòng tiền. Vì thế, dù lợi nhuận của công ty tăng nhưng dòng tiền kinh doanh chính thì vẫn như vậy, thậm chí là dòng tiền bị âm so với năm trước đó.

Lưu ý khi đọc báo cáo tài chính

Với nhiều thủ thuật như vậy, làm thế nào để các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư mới có thể đọc báo cáo tài chính hiệu quả nhất?

Trước tiên, nhà đầu tư cần lưu ý vào chỉ số hàng tồn kho của doanh nghiệp. Nhà đầu tư cần lưu ý xem hàng tồn kho có giảm hay không, tốc độ giảm thế nào? Nếu doanh nghiệp kinh doanh hiệu quả, hàng tồn kho của doanh nghiệp sẽ giảm nhanh hơn.

Ngoài ra, nhà đầu tư cũng cần lưu ý tới bảng cân đối kế toán để đánh giá độ “mạnh”, “yếu” của doanh nghiệp. Một ví dụ tiêu biểu đó là HAG vào giai đoạn năm 2015 – 2017. Trong giai đoạn này, nợ ngắn hạn của HAG cao hơn tài sản ngắn hạn. Điều này báo hiệu nguy cơ phá sản của doanh nghiệp và khiến giá cổ phiếu “tụt dốc”.

Tư vấn đầu tư, cơ cấu danh mục miễn phí, đồng hành cùng nhà đầu tư: Anh Quân