Các nền kinh tế tiên tiến đang hướng đến sự suy thoái

Nhìn vào sự phát triển kinh tế toàn cầu hiện nay, nhiều người có thể nghĩ rằng các nền kinh tế tiên tiến sẽ tiếp tục duy trì vị thế dẫn đầu của mình mãi mãi. Tuy nhiên, dữ liệu và xu hướng lịch sử cho thấy rằng đây không phải là cách mà nền kinh tế thế giới hoạt động.

Hình 1 minh họa tốc độ tăng trưởng GDP trung bình ba năm của các nền kinh tế tiên tiến dựa trên dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới. Tăng trưởng GDP ở đây được tính là mức tăng ròng sau khi trừ lạm phát.

Từ đầu những năm 1960, GDP của các nền kinh tế tiên tiến (thành viên của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế - OECD) đã có xu hướng giảm dần. Năm 2022, tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm của nhóm này chỉ còn khoảng 1%.

Điều này càng đáng lo ngại hơn khi nợ của các nền kinh tế tiên tiến tăng lên, đóng vai trò như một động lực kinh tế. Nếu không có sự thúc đẩy này, tăng trưởng GDP có thể giảm nhanh hơn so với hiện tại.

Một yếu tố chính trong xu hướng giảm tăng trưởng GDP là sự mất đi nguồn cung dầu mỏ. Từ năm 1940 đến 1970, giá dầu rất thấp và mức tăng trưởng nguồn cung dầu là 7% đến 8% mỗi năm, giúp Hoa Kỳ và các nước châu Âu, Nhật Bản phát triển mạnh mẽ sau Thế chiến II.

Vào những năm 1960, cuộc Cách mạng Xanh đã bắt đầu, tăng cường sản lượng lương thực thông qua việc cơ giới hóa nông nghiệp và sử dụng hạt giống lai, phân bón, thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu. Tuy nhiên, nông nghiệp ngày càng phụ thuộc vào dầu mỏ và các nhiên liệu hóa thạch khác.

Những năm 1980 đánh dấu sự chuyển dịch sang việc giảm chi phí cho người tiêu dùng, tập trung vào cạnh tranh và đòn bẩy. Các nền kinh tế tiên tiến bắt đầu chuyển hướng sang nền kinh tế dịch vụ và di chuyển một phần đáng kể sản xuất ra các quốc gia có mức lương thấp hơn.

Tăng trưởng tiêu thụ dầu và tăng trưởng GDP

Mức tăng trưởng tiêu thụ dầu cao hơn mức tăng trưởng GDP cho đến năm 1973, khi giá dầu bắt đầu tăng đột biến. Sau năm 1973-1974, tăng trưởng GDP duy trì ở mức cao hơn một chút so với mức tăng trưởng tiêu thụ dầu khi các nền kinh tế tiên tiến tập trung vào nền kinh tế dịch vụ và di chuyển ngành công nghiệp ra nước ngoài. Ngay cả với nền kinh tế dịch vụ, tăng trưởng tiêu thụ dầu vẫn quan trọng.

Trước năm 1981, việc tăng lãi suất được sử dụng để làm chậm tăng trưởng

kinh tế. Khi lãi suất cao vào giai đoạn 1979-1981, nền kinh tế rơi vào suy thoái lớn do các ngành xây dựng và sản xuất bị ảnh hưởng nặng nề. Giai đoạn 1981-2020, lãi suất giảm đã kích thích nền kinh tế theo nhiều cách, từ việc tăng khả năng mua nhà, xe hơi đến việc thúc đẩy xây dựng và đầu tư.

Từ năm 2020, lãi suất bắt đầu tăng ở các nền kinh tế tiên tiến, khiến việc vay vốn trở nên đắt đỏ hơn. Điều này có thể dẫn đến giảm nhu cầu tiêu dùng và đầu tư, tạo ra áp lực lên nền kinh tế.

Nguyên lý công suất tối đa (MPP) trong sinh học có thể áp dụng để hiểu sự cạnh tranh giữa các nền kinh tế tiên tiến và các nền kinh tế kém tiên tiến hơn.

Các bộ phận của hệ thống kinh tế thế giới sẽ được củng cố dựa trên mức độ chúng đóng góp vào hệ thống lớn hơn. Theo MPP, các nền kinh tế tiên tiến có thể thua trong cuộc cạnh tranh này vì họ đã tụt hậu trong sản lượng công nghiệp và đấu thầu nguồn cung dầu mỏ.

Những thách thức mà các nền kinh tế tiên tiến phải đối mặt không chỉ đơn giản là vấn đề tài chính mà còn liên quan đến cấu trúc cơ bản của hệ thống kinh tế toàn cầu. Để duy trì vị thế dẫn đầu, các nền kinh tế tiên tiến cần xem xét lại chiến lược phát triển của mình, đặc biệt là trong bối cảnh nguồn cung năng lượng và chính sách lãi suất. Nếu không, sự sụp đổ có thể là không thể tránh khỏi.