Bức tranh Vinaconex thời “hậu SCIC” qua báo cáo tài chính nửa đầu 2019

Báo cáo tài chính nửa đầu năm vừa công bố, dù chưa được soát xét, song cũng phần nào cung cấp một vài góc nhìn về Vinaconex, nửa năm sau sau nhà nước hoàn thành việc thoái vốn tại doanh nghiệp này.

Sự đi xuống của lĩnh vực “lõi”, mục tiêu top 3 ông lớn ngành xây dựng xa vời

Thoạt nhìn, sau nửa năm dưới sự điều hành của tư nhân, hiệu quả kinh doanh của Vinaconex có vẻ như được cải thiện với mức lãi ròng luỹ kế 6 tháng đầu năm 2019 đạt hơn 303 tỷ đồng, tăng trưởng 66% so với cùng kỳ.

Các khoản chi phí giá vốn, chi phí tài chính và chi phí hoạt động trong kỳ có xu hướng giảm mạnh, bù đắp sự sụt giảm về doanh thu của Vinaconex.

Tuy vậy, nếu đi sâu phân tích thì bức tranh tài chính bán niên của VCG còn nhiều điều cần được bóc tách.

Theo đó, tổng doanh thu thuần hợp nhất của 6 tháng đầu năm của VCG đạt 3.957 tỷ đồng, bằng 39,18% kế hoạch doanh thu hợp nhất của năm 2019, giảm 4,83% so với cùng kỳ năm trước, trong đó doanh thu xây lắp hợp nhất chỉ đạt 2,142 tỷ đồng, giảm mạnh 21,34% so với cùng kỳ năm trước.

Theo số liệu từ Báo cáo tài chính riêng, tổng doanh thu thuần lũy kế của Công ty mẹ đến cuối Quý 2 đạt 978 tỷ đồng, chỉ đạt 27,17% kế hoạch doanh thu của cả năm 2019, nguyên nhân là do doanh thu xây lắp chỉ đạt 662 tỷ đồng, sụt giảm rất mạnh khoảng 14,36% so với cùng kỳ năm trước, trong khi doanh thu của các hoạt động bất động sản và doanh thu khác tăng lên đáng kể.

Vinaconex vốn có thế mạnh truyền thống trong lĩnh vực xây lắp, là công ty đi tiên phong trong ngành xây lắp ở khu vực phía Bắc kể từ khi thành lập. Phải chăng sau khi về chủ mới, Vinaconex đã có sự “loay hoay” về chiến lược và đó là nguyên nhân khiến mảng xây lắp của công ty đi xuống.

Trong cuộc gặp gỡ cổ đông ngày 1/4/2019, Chủ tịch HĐQT Đào Ngọc Thanh phát biểu sẽ đưa Vinaconex vào top 3 doanh nghiệp xây dựng lớn nhất Việt Nam. Nhưng mục tiêu này dường như ngày càng xa vời nếu nhìn vào báo cáo tài chính nửa đầu năm 2019, bằng thời gian nhóm cổ đông An Quý Hưng kiểm soát doanh nghiệp này.

Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên diễn ra hôm 28/6 vừa rồi, Vinaconex đã trình cổ đông một kế hoạch kinh doanh đầy tham vọng cho năm 2019. Trong đó nêu rõ tổng doanh thu kế hoạch của Công ty mẹ là 3.600 tỷ đồng và doanh thu hợp nhất là 10.100 tỷ đồng.

Nhưng thông tin chi tiết về doanh thu xây lắp và các lĩnh vực kinh doanh khác lại không được ban lãnh đạo công ty công bố cụ thể. Báo cáo của Hội đồng quản trị và Ban điều hành về các kế hoạch trọng tâm của năm 2019, đáng nói, cũng không đề cập rõ ràng và cụ thể mục tiêu tăng trưởng doanh thu của từng lĩnh vực kinh doanh.

Xét theo các chỉ số về hiệu quả hoạt động, mặc dù tỷ suất lợi nhuận gộp của Công ty mẹ tăng lên 11,66% trong 6 tháng đầu năm 2019 so với 6,59% của cùng kỳ năm trước và tỷ suất lợi nhuận hợp nhất cải thiện nhẹ từ 11.09% năm 2018 lên 12.16% năm 2019 nhưng tỷ suất lợi nhuận gộp của lĩnh vực xây lắp của Vinaconex đã sụt giảm mạnh.

Cụ thể trong 6 tháng đầu năm 2019 tỷ suất lợi nhuận gộp này của Công ty mẹ giảm xuống còn 1,35% so với 3,23% cùng kỳ năm ngoái, và tỷ suất lợi nhuận gộp hợp nhất của mảng kinh doanh này giảm xuống còn 2,75% so với 4,15% cùng kỳ năm ngoái. Điều này cho thấy có thể việc quản lý chi phí xây lắp của Vinaconex chưa hiệu quả.

Trong 6 tháng đầu năm 2019, Công ty mẹ đạt lợi nhuận thuần là 322 tỷ đồng, giảm 3,59% so với cùng kỳ năm ngoái và bằng 49,54% kế hoạch năm. Tuy nhiên, nếu loại trừ khoản thu nhập bất thường trong kỳ là 62 tỷ (năm 2018 không phát sinh thu nhập bất thường) thì lợi nhuận sau thuế sẽ chỉ còn là 260 tỷ, giảm 22,15% so với cùng kỳ năm ngoái.

Lợi nhuận sau thuế hợp nhất của Vinaconex chỉ đạt 303 tỷ, bằng 40,78% kế hoạch năm mặc dù khoản lợi nhuận có tăng mạnh so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, khoản lợi nhuận sau thuế hợp nhất bao gồm khoản thu nhập bất thường khác là 74 tỷ (năm 2018 chỉ có 3 tỷ), vì vậy lợi nhuận sau thuế hợp nhất nếu loại bỏ khoản thu nhập bất thường này sẽ giảm xuống còn 229 tỷ. Có thể thấy khả năng sinh lời từ các hoạt động kinh doanh chính của Vinaconex đang không thực sự ổn định, đặc biệt là ảnh hưởng suy giảm mạnh của tỷ suất lợi nhuận của mảng xây lắp.

Chủ tịch HĐQT Đào Ngọc Thanh từng khẳng định với các cổ đông, rằng Vinaconex đang chuyển hướng trọng tâm sang lĩnh vực bất động sản. Và điều này phần nào được phản ánh trong sự tăng trưởng doanh thu bất động sản so với cùng kỳ (tăng 37% lên 698 tỷ đồng). Ngoài ra, doanh thu sản xuất công nghiệp tăng 22% lên 544 tỷ đồng và hoạt động khác ghi nhận mức tăng trưởng 20%, đạt 576 tỷ đồng.

Tốc độ tăng trưởng 2 con số của các lĩnh vực ngoài xây lắp cho thấy ban lãnh đạo Vinaconex có vẻ đang loay hoay không tập trung cho mảng truyền thống này. Bên cạnh đó, sự giảm sút một phần cũng tới từ lý do khách quan, như một số dự án triển khai chậm, gặp vướng mắc ở thủ tục đất đai, thủ tục đầu tư, công tác đấu thầu tìm kiếm công trình mới chậm, hầu như các công trình chủ yếu từ năm 2018 chuyển sang. Do đó, nguồn doanh thu từ hoạt động xây lắp mà Vinaconex trong thời gian qua đạt được chủ yếu đến từ các hợp đồng cũ, hợp đồng bảo hành và nguồn thu ngoài lề.

Áp lực nguồn vốn và câu chuyện hướng đi

Theo thuyết minh trong Báo cáo tài chính hợp nhất Quý 2/2019, Vinaconex ghi nhận giá trị tài sản dở dang dài hạn đạt 1.060 tỷ đồng vào ngày 30/6/2019, tăng khoảng 72 tỷ đồng so với hồi đầu năm.

Trong đó, dự án Khu đô thị du lịch Cái Giá - Cát Bà công ty con là Vinaconex ITC (Mã CK là VCR) quản lý trực tiếp chiếm tỷ trọng lớn nhất.

Được biết, dự án Cái Giá - Cát Bà có quy mô 172 ha, với tổng mức đầu tư 1 tỷ USD. Vì những lý do khác nhau nên dự án đã bị đình trệ từ nhiều năm nay và mới “tái khởi động” khi công ty mẹ của VCR là Vinaconex “đổi chủ”, với sự chi phối của nhóm cổ đông An Quý Hưng.

Tại kỳ họp Đại hội đồng cổ đông thường niên 2019, ông Đào Ngọc Thanh, Chủ tịch HĐQT Vinaconex và cũng là một trong những đại diện của nhóm cổ đông An Quý Hưng đã nhiều lần khẳng định dự án Cát Bà Amatina là dự án trọng tâm đầu tư của Vinaconex trong thời gian tới.

Tuy nhiên, theo báo cáo tài chính bán niên 2019, tiến độ “rót vốn” của Vinaconex vào dự án Cát Bà Atamina trong 6 tháng đầu năm vẫn còn khá chậm chạp.

Cụ thể, tại thời điểm 30/6/2019, Vinaconex ghi nhận chi phí sản xuất kinh doanh dở dang dài hạn đạt 560,8 tỷ đồng (tăng nhẹ so với đầu năm) và chí phí xây dựng cơ bản dở dang đạt 245,18 tỷ đồng (tăng 32,7 tỷ đồng so với đầu năm).

Tương tự dự án Cái Gía Cát Bà, một số dự án khác được Vinaconex triển khai trong nhiều năm cũng có tốc độ tăng trưởng “đầu tư” khá chậm là Dự án khu công nghệ cao Hoà Lạc và Dự án Trung tâm thương mại Chợ Mơ với giá trị chi phí xây dựng cơ bản dở dang đạt lần lượt là khoảng 126 tỷ và 265 tỷ đồng.

Mới đây, Vinaconex đã mua 300 tỷ đồng trái phiếu của VCR, là trái phiếu không có bảo đảm, với kỳ hạn 24 tháng và lãi suất 11%/năm cho năm thứ nhất. Phần lớn số tiền thu về (khoảng 284 tỷ đồng) sẽ được VCR dùng để thực hiện nghĩa vụ nộp tiền sử dụng đất và phạt chậm nộp cho Hải Phòng. Hay nói cách khác, khoản tiền hàng trăm tỷ đồng của Vinaconex mới chỉ mang ý nghĩa tránh cho dự án bị thu hồi. Khi biết rằng, quy mô giai đoạn 1 của dự án có tên thương mại là Cát Bà Amatina đã lên tới 5.920 tỷ đồng.

Đặt cược vào canh bạc Cái Giá – Cát Bà đồng nghĩa với Vinaconex sẽ tiếp tục đổ thêm nhiều nghìn tỷ đồng vào dự án này (hiện đã đặt cọc trước 140 tỷ đồng cho trương vụ trái phiếu). Không phủ nhận tiềm năng của dự án nằm cạnh Vườn quốc gia Cát Bà, song áp lực cạnh tranh là không nhỏ đến từ những dự án liền kề của các tập đoàn tên tuổi và Hạ Long, Vân Đồn cách đó không xa. Cho đến nay cổ đông của cả VCR lẫn Vinaconex vẫn chưa có những hình dung cụ thể về một kế hoạch kinh doanh hiệu quả với dự án này.

Bất động sản chưa bao giờ là ngành nghề kinh doanh chính của tổng công ty này, trong khi đó mảng xây lắp lại chưa được đầu tư đúng mức. Để tiếp tục đầu tư những dự án này, theo chia sẻ của cổ đông tại ĐHĐCĐ 2019 của Vinaconex, các bên góp vốn (bao gồm Vinaconex) sẽ phải tiếp tục rót hàng nghìn tỷ đồng vào Cái Giá và An Khánh JVC.

Như vậy, trong trường hợp muốn triển khai cả 2 dự án bất động sản trọng điểm là Cát Bà Amatina và Splendora, Vinaconex sẽ phải chịu áp lực tiềm ẩn về nguồn vốn rất lớn trong thời gian tới.

Mặt khác, cơ cấu nguồn vốn của Vinaconex cũng cho thấy quy mô vay và nợ thuê của công ty đang có xu hướng gia tăng với tổng giá trị ghi nhận cuối kỳ đạt hơn 3.915 tỷ đồng, tăng hơn 334 tỷ đồng so với đầu năm.

Thực tế này đặt ra đòi hỏi ban lãnh đạo Vinaconex phải cân nhắc một cách nghiêm túc ý định chuyển hướng từ xây lắp sang đầu tư bất động sản mà ông Đào Ngọc Thanh đã tuyên bố.

Kinh doanh bất động sản là lĩnh vực đầu tư đòi hỏi có vốn lớn, cần có quỹ đất lớn, thời gian thu hồi vốn dài và rủi ro có thể cao hoặc phát sinh lỗ, lợi nhuận không ổn định nếu không có chiến lược và kế hoạch phát triển lâu dài, bền vững. Trong khi đó, hoạt động xây lắp là thế mạnh truyền thống của Vinaconex dường như bị coi nhẹ.

Cởi bỏ chiếc áo nhà nước, về với các ông chủ tư nhân trong bối cảnh nội bộ hết sức căng thẳng. Đại hội cổ đông vừa tổ chức đã gây thất vọng lớn cho giới đầu tư về cách thức quản trị, điều hành của những ông chủ mới. Thị trường kỳ vọng Vinaconex phải được củng cố, chấm dứt những bất ổn để định vị lại chiến lược kinh doanh một cách phù hợp, có sự thay đổi về chất ở các lĩnh vực kinh doanh then chốt, đẩy mạnh hoạt động xây lắp truyền thống và phát huy các thế mạnh vốn có khác của tổng công ty, thực hành quản trị doanh nghiệp chuẩn mực. Chỉ có thế mới hy vọng vào sự phục hồi để phát triển 1 thương hiệu xây lắp có nguy cơ chìm vào quên lãng như nhiều Tổng công ty Nhà nước sau khi nhà nước đã thoái toàn bộ vốn tại công ty.