Bức tranh cung và cầu lương thực mùa đông 2022 và triển vọng nào cho tương lai gần 2023?

Năm 2022 năm có "một không hai" trong lịch sử về sự ảnh hưởng của khí hậu bất thường, hậu quả từ dịch bệnh toàn cầu, và cả sự ảnh hưởng cực độ từ chiến tranh lên giá cả hàng hóa dẫn đến lạm phát lịch sử trên toàn thế giới. Liệu cú sốc này sẽ kéo dài trong bao lâu? Các triển vọng nào được dự báo trên khắp thế giới?



1. Nhập khẩu lương thực toàn cầu đang trên đà đạt mức cao nhất mọi thời đại: FAO

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) cho biết chi phí nhập khẩu lương thực - thực phẩm trên toàn thế giới chắc chắn sẽ đạt mức kỷ lục gần 2 nghìn tỷ USD vào năm 2022, gây áp lực lên các quốc gia nghèo nhất thế giới, những nước có ít khả năng tài chính để tiếp cận lương thực. Dự báo mới là 1,94 nghìn tỷ USD sẽ là mức cao nhất mọi thời đại và tăng 10% so với mức kỷ lục của năm 2021

2. Trung Đông không thiếu nước uống, nhưng đủ nước để sản xuất lương thực, hạn hán bủa vây toàn cầu trong năm 2022.

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) đã lên tiếng bày tỏ lo ngại về cuộc khủng hoảng khan hiếm nước ngày càng tồi tệ se đe dọa an ninh lương thực nghiêm trọng hơn. FAO đang tham gia Hội nghị COP27 tại Sharm El-Sheikh, miền đông Ai Cập, khai mạc vào ngày 6 tháng 11 và sẽ kéo dài đến ngày 18 tháng 11. Jean-Marc Faures, cán bộ nghiên cứu nông nghiệp và chuyên gia quản lý nguồn nước tại FAO cho biết: “nước là vấn đề hàng đầu ở Trung Đông nói riêng và trên thế giới.”

Vào mùa hè năm nay, các vùng nông nghiệp trọng điểm ở các nền kinh tế lớn như Mỹ, Châu Âu và Trung Quốc đã hứng chịu một số đợt hạn hán tồi tệ nhất từng được ghi nhận, dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về mùa màng và vật nuôi, sản lượng giảm, mùa trồng trọt và thu hoạch bị trì hoãn. Theo US Drought Monitor, gần 70% diện tích đất nước bị hạn hán trong mùa hè vừa qua. Con số này đã tăng trong tháng 10 lên 82%, mà các nhà phân tích cho rằng phạm vi hạn hán cao nhất ở Mỹ kể từ năm 2000. Ở Trung Quốc, những đợt nắng nóng gay gắt và hạn hán đã làm cạn kiệt sông Dương Tử. Trong những gì đã được coi là hạn hán tồi tệ nhất ở châu Âu trong 500 năm.

3. Thỏa thuận ngũ cốc Ukraine có thể xoa dịu cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu không?

Ngày 17 tháng 11 – Một thỏa thuận giải phóng hoạt động xuất khẩu ngũ cốc quan trọng từ các cảng phía nam Biển Đen của Ukraine – vốn đã hết hạn vào ngày 19 tháng 11 – đã được gia hạn vào thứ Năm trong 120 ngày.

Thỏa thuận, ban đầu đạt được vào tháng 7, đã tạo ra một hành lang vận chuyển đường biển được bảo vệ và được thiết kế để giảm bớt tình trạng thiếu lương thực toàn cầu bằng cách cho phép xuất khẩu trở lại từ ba cảng ở Ukraine

Cho đến nay, khoảng 11,1 triệu tấn nông sản đã được vận chuyển, trong đó có 4,5 triệu tấn ngô. Các lô hàng lúa mì đã đạt 3,2 triệu tấn, chiếm 29% tổng số. Các mặt hàng khác được vận chuyển bao gồm hạt cải dầu, dầu hướng dương, bột hướng dương và lúa mạch. Ba cảng liên quan đến thỏa thuận - Odesa, Chornomorsk và Pivdennyi - có tổng công suất vận chuyển khoảng ba triệu tấn mỗi tháng.

Sự sụt giảm xuất khẩu từ nhà xuất khẩu lớn Ukraine là một yếu tố lớn của cuộc khủng hoảng giá lương thực toàn cầu năm nay. Những yếu tố khác bao gồm đại dịch COVID-19 và những cú sốc khí hậu tiếp tục thách thức sản xuất nông nghiệp, chủ yếu là hạn hán gần đây ở cả Argentina và Hoa Kỳ. Thỏa thuận ngũ cốc đã dẫn đến sự phục hồi một phần nào trong các chuyến hàng từ Ukraine nhưng chúng vẫn ở dưới mức so với trước cuộc chiến tranh và sẽ không phục hồi hoàn toàn trong tương lai gần. Việc vận chuyển ngũ cốc đến các cảng vẫn còn nhiều thách thức và tốn kém, trong khi nông dân Ukraine đã giảm gieo trồng các loại cây trồng như lúa mì do ảnh hưởng nặng nề từ chiến tranh.

Năng lực xuất khẩu tối đa qua các tuyến đường này là 2,7 triệu tấn mỗi tháng. Ukraine đã vận chuyển ngũ cốc bằng xe tải và tàu hỏa qua biên giới phía tây và qua các cảng sông Danube nhỏ ở phía tây nam. Nhưng sức tải trên các tuyến đường đó nhỏ hơn nhiều so với từ các cảng biển của nó - có nghĩa là không có kế hoạch B đáng kể nào nếu hành lang biển không hoạt động.

Ukraine đã không có nhiều phương án vận chuyển ngũ cốc bằng đường bộ, đường sắt hay sà lan đường Sông mà đang hoàn toàn phụ thuộc vào các cảng biển. Việc rủi ro khi Nga có thể tăng cường vũ trang hay bao vây cảng biển một lần nữa có thể khiến giá lương thực lại tăng mạnh càng làm nghiêm trọng cho cuộc khủng hoảng lương thực hiện nay.

4. Triển vọng nào cho bức tranh cung cầu năm 2023?

Nhận định dự báo từ Rabobank:

Giá các mặt hàng nông sản như cà phê, ngũ cốc làm thức ăn chăn nuôi và hạt có dầu có thể giảm trong năm tới do nhiều nền kinh tế lớn bước vào suy thoái, nhưng chúng sẽ vẫn neo ở mức cao trong lịch sử.

Ngân hàng Rabobank cho biết người tiêu dùng phải đối mặt với một bức tranh kinh tế vĩ mô đen tối, với tình trạng thiếu năng lượng, nguy cơ địa chính trị và tình trạng thiếu hụt liên tục một số mặt hàng quan trọng như lúa mì là điềm báo xấu cho an ninh lương thực toàn cầu.

Lúa mì vẫn bị ảnh hưởng nặng nề bởi chiến tranh Nga-Ukraine và ngân hàng dự báo thâm hụt 6 triệu tấn trong năm tới, cũng do triển vọng thời tiết không chắc chắn ở Liên minh Châu Âu, Hoa Kỳ và Argentina.

Thế giới đang tập trung vào sự trở lại của “gấu” Trung Quốc.

Sau một thời gian nghỉ ngơi ngắn ngủi, Trung Quốc lại lọt vào tầm ngắm của các nhà đầu tư. Dữ liệu kinh tế đang đến dưới mức mong đợi, hy vọng đang trở lại rằng các hạn chế khóa COVID-19 sắp được dỡ bỏ và tỷ giá hối đoái trượt dốc trở lại, cùng với trái phiếu chính phủ.

Đây là bối cảnh mà ngân hàng trung ương đưa ra quyết định lãi suất mới nhất vào cuối tuần. Nền kinh tế có thể đảm bảo cắt giảm lãi suất cơ bản cho vay một năm - hiện là 3,65% - nhưng tỷ giá hối đoái thì không. Đồng nhân dân tệ đã giảm 0,9% vào thứ Năm, mức giảm lớn nhất kể từ tháng 5 và là một trong những mức giảm lớn nhất trong những năm gần đây. Đã hồi phục từ mức thấp nhất trong 15 năm gần đây lên 7,00 mỗi đô la, nó đang chịu áp lực trở lại.

Số liệu của Bộ Tài chính Hoa Kỳ vào thứ Tư sẽ không giúp ích gì. Họ cho thấy lượng trái phiếu Kho bạc Hoa Kỳ nắm giữ của Trung Quốc đã giảm trong tháng 9 xuống mức thấp nhất trong 11 năm qua là 933,6 tỷ USD. Mức giảm hàng tháng là 38 tỷ đô la là mức giảm mạnh nhất trong sáu năm. Một số thay đổi danh nghĩa so với tháng 8 là do hiệu ứng định giá ngoại hối, có nghĩa là Bắc Kinh đã không bán 38 tỷ đô la trái phiếu kho bạc trong tháng.

Trong khi đó, các nhà đầu tư đang bán phá giá trái phiếu Trung Quốc với tốc độ chóng mặt, đẩy lợi suất lên mức cao nhất trong nhiều tháng. Chỉ số tổng hợp về nợ có chủ quyền của Trung Quốc đã giảm 0,8% trong tuần này, đang trên đà giảm mạnh nhất trong hơn hai năm.

Ba diễn biến chính có thể cung cấp thêm định hướng cho thị trường vào cuối tuần:

- Fed's Powell phát biểu

- Lạm phát Nhật Bản (tháng 10)

- Quyết định lãi suất của Trung Quốc (Chủ Nhật)