Bức tranh cổ phiếu chứng khoán Q2/2024

1. Lợi nhuận phân hóa:

+ Nhóm Chứng khoán đầu ngành báo lãi tăng mạnh: TCBS báo lãi 1.297 tỷ đồng, gấp gần 3 lần so với cùng kỳ, SSI với 835 tỷ đồng (+59% YoY) ,VCI lợi nhuận sau thuế đạt 279 tỷ đồng, tăng 139% YoY; HCM đạt 313 tỷ đồng, tăng 99%... nhìn chung 3 mãng trụ cột của các CTCK đầu ngành này tăng đều (Môi giới, Tự doanh, Cho vay Margin…) đặc biệt cho Vay margin dẫn dắt đà tăng lợi nhuận cho SSI, HCM nhờ nhu cầu Margin trên thị trường tăng mạnh, mảng Tự doanh đóng góp lớn lợi nhuận cho VCI. Mảng môi giới nhìn chung vẫn duy trì tăng trưởng ổn định ở nhóm đầu ngành nhờ nhóm này duy trì thị phần tốt trong Q2/2024.

>>> Nhóm Chứng khoán đầu ngành tăng trưởng tốt nhờ duy trì được thị phần ở top đầu, đặc biệt mảng Cho vay Margin tăng trưởng mạnh và đóng góp vào lợi nhuận nhóm này trong Q2/2024 nhờ nhu cầu Margin tăng cao.

+ Nhóm Chứng khoán vừa và nhỏ gặp khó khi mảng tự doanh biến động, mảng môi giới không đóng góp nhiều: Điển hình là BVS: Trong quý II/2024, ghi nhận doanh thu hoạt động tăng 33% lên mức 317 tỷ đồng, trong đó mảng môi giới tăng 34% lên mức 96,5 tỷ; hoạt động cho vay và phải thu tăng 40%, đạt hơn 134 tỷ đồng; lãi từ hoạt động tự doanh đạt gần 70 tỷ đồng - tăng gần 60%. Tuy nhiên các chi phí hoạt động cũng tăng mạnh, bào mòn hiệu quả kinh doanh >>> lãi sau thuế 47,4 tỷ đồng trong quý II - giảm 40% so với cùng kỳ năm trước. Tương tự, VIX lợi nhuận sau thuế đạt 124 tỷ đồng giảm 78% khi mảng tự doanh của CTCK này giảm đến -90% , BSC LNST giảm 7% so với quý 2/2023 đạt 115 tỷ đồng khi mảng tự doanh giảm đến -50% . CTS lãi sau thuế giảm 73% về mức 21 tỷ đồng khi mảng tự doanh lỗ -14 tỷ so với mức lãi 86 tỷ năm trước. Ngược lại SHS có kết quả khả quan khi mảng tự doanh lãi đậm 331 tỷ so với mức lãi 63 tỷ năm trước, lợi nhuận sau thuế 354 tỷ đồng, gấp 2,5 lần cùng kỳ năm ngoái.

>>> Nhìn chung nhóm Chứng khoán vừa và nhỏ LNST phụ thuộc khá mạnh vào biến động mảng tự doanh mảng dự kiến sẽ chậm lại trong Q3/2024 trong bối cảnh thị trường hiện tại, trong khi đó mảng môi giới thu hẹp biên lợi nhuận và mảng cho vay margin mặc dù tăng trưởng mạnh như chưa đủ cover do điều kiện về vốn vẫn hạn chế ở nhóm này.

2. Margin toàn thị trường tăng mạnh:

Thống kê của FiinTrade từ BCTC quý 2/2024 của 62 công ty chứng khoán cho thấy dư nợ cho vay giao dịch ký quỹ (margin) đạt gần 218,9 nghìn tỷ đồng tại thời điểm 30/6/2024, tăng +53,4% so với cùng kỳ năm 2023 và +11,5% so với cuối quý 1/2024. Đây là mức dư nợ cho vay margin cao nhất trong lịch sử.

Đáng chú ý, dư nợ cho vay margin tăng thấp hay thậm chí giảm ở nhóm CTCK có tệp khách hàng cá nhân lớn (bao gồm CTCK VPS, CTCK VPBank, MBS…) trong khi tăng mạnh ở nhóm phục vụ khách hàng tổ chức (bao gồm HCM).

Một vài chỉ tiêu đo lường Margin trên thị trường:

+ Tỷ lệ dư nợ margin/Tổng vốn chủ sở hữu: tăng quý thứ 6 liên tiếp và đạt 0,88 lần tại thời điểm 30/6/2024, thấp hơn đáng kể so với mức 1,2 lần tại thời điểm cuối quý 1/2022. Điều này cho thấy dư địa đẩy mạnh nghiệp vụ cho vay margin vẫn còn khá nhiều nếu chỉ xét trên quy mô vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, việc đáp ứng tỷ lệ dư nợ margin/tổng vốn chủ sở hữu chỉ là điều kiện cần và điều kiện đủ để CTCK có thể đẩy mạnh mảng cho vay margin đó là phải còn nguồn để cho vay. Theo BCTC, nguồn vốn chủ của CTCK cũng được phân bổ khá nhiều vào các mảng kinh doanh khác, trong đó có hoạt động Tự doanh (cổ phiếu, trái phiếu, giấy tờ có giá…).

+ Tỷ lệ dư nợ margin/Giá trị giao dịch bình quân: nhích nhẹ lên mức 10,4 lần, nhưng vẫn ở mức thấp so với giai đoạn thanh khoản sôi động (11-12,6 lần), chủ yếu do thanh khoản cải thiện không đáng kể và gần như đi ngang trong quý 2 (không đồng pha với diễn biến về dư nợ cho vay margin).

>>> Tổng quan bức tranh Margin của các CTCK hiện tại: Về mặt bản chất, xu hướng margin sẽ tăng dần theo thời gian do cấu trúc ngành nghề chứng khoán thay đổi. Do định hướng các CTCK sẽ tinh gọn lại mảng môi giới chứng khoán, hướng đến phát triển về lượng và giảm giá phí, với các sản phẩm tư vấn ưu việt hơn (tư vấn đa lớp tài sản...). Do đó ở giai đoạn tinh gọn mảng môi giới này, họ cần đẩy một trụ kinh doanh khác lên để bù đắp lại và tạo nguồn lực, và cho vay margin (ăn NIM) sẽ là trụ kinh doanh hợp lý nhất. Công ty chứng khoán chưa bao giờ thể hiện vai trò là một dạng ngân hàng ngầm nổi bật như giai đoạn hiện tại. Đó chính là cho vay với dư nợ lớn, cho vay các cổ đông lớn, cổ đông nội bộ, nhóm NĐT lớn tại 1 doanh nghiệp, giới chủ doanh nghiệp... Có thể vì thủ tục vay cầm cố cổ phiếu tại các CTCK sẽ có thủ tục dễ hơn nhất định. Đây chính là cho vay deal, và cho vay này cũng đang đóng góp lớn vào dư nợ margin toàn thị trường. Cho vay deal bây giờ cũng thừa nhận là ít rủi ro hơn ngày xưa khá nhiều. Do đó thời điểm hiện tại có thể thấy Tỷ lệ dư nợ margin/Giá trị giao dịch bình quân vẫn ở mức thấp so với giai đoạn thanh khoản sôi động (11-12,6 lần), chủ yếu do thanh khoản cải thiện không đáng kể và gần như đi ngang trong quý 2 không tương quan với mức tăng đạt đỉnh margin toàn thị trường (Hàm ý margin tăng mạnh trong quý này tiếp tục đến từ các khoản cho vay deals).

Để xét về mức độ rủi ro của Margin hiện tại chưa chưa có chỉ số nào đo lường thực tế và chính xác vì chưa bao hàm các mức cho vay đòn bẩy lớn (tỷ lệ 3:7 hay 2:8 hoặc cho vay bên thứ 3/kho cổ phiếu). Các trang media hiện tại hay sử dụng phổ biến tỷ lệ Dư nợ margin/Tổng vốn chủ sở hữu, đây cũng là một tỷ số mang tính tương đối vì VCSH của CTCK sẽ phân bổ nhiều mảng khác chứ không chỉ phục vụ riêng mảng Margin. Ví dụ ở ACBS thời điểm 2022 chưa tăng vốn mạnh, đỉnh điểm 2021 2022 tỷ lệ Cho vay / VCSH cũng chỉ 1 lần vẫn căng Margin vì không có thêm đầu vào để phân bổ cho vay. >>> Do đó để kết luận tình hình Margin thị trường cần tổng hợp nhiều yếu tố và theo dõi sát diễn biến.