BOT và sự minh bạch

Tuần qua, tại nghị trường phần chất vấn của Bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) Nguyễn Văn Thể có nhiều câu hỏi xung quanh các dự án BOT...

Đại biểu Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk) đặt câu hỏi: Xin Bộ trưởng cho biết vì sao việc minh bạch cách tính giá và thời gian thu phí của các trạm thu phí BOT thực hiện khó khăn như vậy?...

Đại biểu Trương Minh Hoàng (Cà Mau) nói: “về thu phí không dừng, vì sao đến thời điểm này mới đạt được khoảng 30%, do không cương quyết hay do thỏa thuận nào khác…”. Vấn đề thu phí BOT nóng hơn khi thì truyền thông “phát hiện” Bộ GTVT vừa có văn bản lấy ý kiến bộ, ngành, địa phương trong đó có xuất tăng phí ở 37 dự án BOT trên cả nước.

Theo lý giải của Bộ GTVT, hầu hết hợp đồng BOT được ký giữa Bộ GTVT và nhà đầu tư tư nhân đều có điều khoản cho điều chỉnh thời gian thu phí, hoàn vốn khi doanh thu thực tế tăng hoặc giảm hai năm liên tiếp từ 2-5% so với tính toán trong hợp đồng. Bộ GTVT đã nhận được đề xuất tăng phí của nhiều nhà đầu tư BOT. Nhưng vì nhiều lý do khách quan, việc tăng phí BOT bị trì hoãn.

Theo Bộ GTVT, nếu không tăng phí BOT đúng lộ trình, đến năm 2021 sẽ có 9 dự án bị phá vỡ phương án tài chính. Đây thực sự là vấn đề lớn. Bởi, nếu doanh nghiệp không đảm bảo nguồn thu, sẽ không trả được nợ ngân hàng, khoản vay chuyển thành nợ xấu thì hệ lụy kéo theo không nhỏ…

Báo cáo của NHNN gửi các đại biểu Quốc hội cho biết: Đến cuối tháng 3/2019, dư nợ tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông ước đạt 103.573 tỷ đồng, giảm 3,43%, chiếm 1,39%. Quan điểm của ngành Ngân hàng là tăng cường quản lý rủi ro đối với các dự án BOT, BT giao thông. NHNN nhận định, việc cấp tín dụng đối với các dự án BOT, BT giao thông tiềm ẩn rủi ro trong dài hạn vì đây là các dự án có tổng mức đầu tư lớn, thời gian cho vay dài; năng lực tài chính của chủ đầu tư hạn chế; tài sản đảm bảo chủ yếu là quyền thu phí trong khi chính sách phí chưa thực sự ổn định; nguy cơ chuyển nợ sang nhóm nợ xấu rất lớn...

Bộ GTVT lo “vỡ trận” các dự án BOT; DN lo phá sản nếu không được tăng phí; ngân hàng lo rủi ro lớn, nợ xấu tăng… Nhưng từ bức xúc mà các đại biểu Quốc hội nêu thì có thể thấy mấu chốt vấn đề ở đây chính là sự minh bạch. Cần có sự minh bạch từ khâu khảo sát tuyến đường, lựa chọn nhà đầu tư đủ năng lực (nhất là về tài chính, trình độ quản lý; vị trí đặt trạm thu phí… và đặc biệt là minh bạch nguồn thu. Dù là trạm thu phí, thu giá, hay thu tiền thì cũng cần được quản lý, giám sát để đảm bảo thu đúng, thu đủ. Người dân thấy đồng tiền họ bỏ ra xứng đáng với dịch vụ được hưởng...

Trả lời những câu hỏi về vấn đề thu phí không dừng, Bộ trưởng Bộ GTVT cho biết: Hạn cuối cùng là 31/12/2019 tất cả các trạm thu phí hiện nay phải thu phí tự động không dừng. Về tiến độ, chúng tôi chia làm 2 dự án. Dự án đầu tiên đã thực hiện được khoảng 28 trạm thu phí là có thu phí tự động không dừng, còn 15 trạm thu phí của giao đoạn 1, hiện nay nhà đầu tư đang triển khai.

Giai đoạn 2, Bộ GTVT cũng đã thống nhất để Tổng cục Đường bộ giao cho DN Viettel của quân đội cùng với VietinBank. Hai đơn vị này hiện nay đã khảo sát toàn bộ 33 trạm thu phí của giai đoạn 2 và theo cam kết của các nhà đầu tư thì sẽ hoàn thành dự án này trong tháng 12/2019… Tập đoàn Viettel đã có hạ tầng viễn thông rộng khắp cả nước. Do đó, chỉ cần mua thiết bị lắp và có thể đẩy nhanh được tiến độ…

Cuối tháng 5 vừa qua, các ngân hàng đã ra mắt thẻ chip. Mục tiêu của ngân hàng không chỉ là đồng bộ hóa, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ mà còn hướng đến tăng tiện ích, tăng bảo mật cho chủ thẻ. Nhiều ngân hàng có kế hoạch “tích hợp” thẻ ATM với các thẻ khác để chủ thẻ có thể chi trả các loại phí, trong đó có phí giao thông. Được như vậy việc thu phí của các dự án BOT chắc chắn sẽ không gây nhiều tranh cãi như hiện nay.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng cho biết: Dự kiến nguồn vốn đầu tư cho giai đoạn 2021 - 2030, dự kiến sơ bộ khoảng trên 2 triệu tỷ cho giai đoạn này vì thời gian vừa qua cũng gần 1 triệu tỷ. Trên cơ sở đó sẽ cân đối các nguồn vốn ngân sách và các nguồn vốn huy động xã hội…

Kết luận phần trả lời chất vấn của Bộ trưởng Nguyễn Văn thể, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân - nói:… Rà soát toàn bộ hệ thống các trạm thu phí đường bộ để xử lý những tồn tại, vướng mắc, bất cập trong thực tế, khẩn trương quyết toán các dự án BOT để đảm bảo công khai minh bạch và triển khai giám sát chặt chẽ việc thu phí bằng hệ thống công nghệ phù hợp. Bảo đảm đến cuối năm 2019 tất cả các trạm BOT đều có hệ thống thu phí không dừng…