12/07/2022 Cập nhật ĐHCĐ 2024

Bong bóng dotcom 2000- Sự điên cuồng của đám đông

Bong bóng Dotcom hay còn được biết đến là bong bóng công nghệ là sự gia tăng chưa từng có trong việc định giá vốn cổ phần của các công ty công nghệ dựa trên Internet trong thị trường tăng giá vào cuối những năm 1990. Tuy nhiên khi nó phát nổ thì nền kinh tế Mỹ nhanh chóng rơi vào suy thoái.

NỀN KINH TẾ MỚI

Giai đoạn 1995 – 2000, Mỹ trở nên thịnh vượng hơn bao giờ hết với mức tăng trưởng tới 4,9% mỗi năm (so với mức trung bình 2,75% từ 1972 – 1995). Điều đặc biệt ghi dấu lịch sử là khi sự tăng trưởng kinh tế cao và ổn định nhưng ngay cả tỷ lệ thất nghiệp và lạm phát đều ở mức thấp. Chỉ số NASDAQ Composite có lúc chạm đến đỉnh cao của mọi thời đại với 5132,52 điểm, tăng 582% từ tháng 1 năm 1995 đến tháng 3 năm 2000.

Theo lý thuyết kinh tế vĩ mô, khi kinh tế tăng trưởng nhanh hơn (hoặc tỷ lệ thất nghiệp thấp hơn) thì sẽ kéo theo tỷ lệ lạm phát cao hơn. Tuy nhiên, kinh tế Mỹ giai đoạn 1995 – 2000 lại không như vậy. Điều này đã khiến cho các nhà kinh tế gọi đây là New Economy (nền kinh tế mới). Tuy nhiên, thời kỳ hoàng kim này cũng đã chấm dứt và cả quá trình được cho liên quan mật thiết đến bong bóng Dotcom (Dotcom Bubble).

BONG BÓNG DOTCOM LÀ GÌ?

Nguồn gốc của bong bóng Dotcom có ​​thể được bắt nguồn từ sự ra mắt của World Wide Web vào năm 1989, sau đó mở ra một kỷ nguyên mới của các công ty khởi nghiệp dựa trên Internet và công nghệ trong những năm 1990, và đà tăng trưởng khi thập kỷ kết thúc. Thời kỳ này đánh dấu sự xuất hiện của việc sử dụng rộng rãi và áp dụng Internet từ việc mua sắm trực tuyến, truyền thông và nguồn truyền tải tin tức.

TÌM HIỂU KỶ NGUYÊN BONG BÓNG DOTCOM

Trong nửa cuối những năm 1990, Internet được coi là một trong những bước đột phá công nghệ lớn nhất. Không có gì ngạc nhiên khi rất nhiều công ty và nhà đầu tư kỳ vọng một cách cuồng loạn ngày càng nhiều. Bong bóng Dotcom được sử dụng để miêu tả thị trường chứng khoán khi cổ phiếu của các công ty công nghệ lên cao một cách bất thường. Tất nhiên, cũng giống như bong bóng khi được thổi – càng to, càng thích nhưng lại càng dễ vỡ.

Bong bóng Dotcom cuối cùng đã vỡ vào tháng 3 năm 2000, với nhiều công ty thậm chí không thể thực hiện được lời hứa của họ. Do đó, NASDAQ đã giảm hơn 75% trong khoảng thời gian từ tháng 3 năm 2000 đến tháng 10 năm 2002, xóa sổ hơn 5 nghìn tỷ đô la giá trị thị trường.

Trong thời gian này, một số công ty công nghệ được thổi phồng nhiều nhất đã tuyên bố phá sản như Pets.com, 360networks, eToys.com… Tuy nhiên, các công ty dựa trên Internet khác đã vật lộn để tồn tại và trở thành những gã khổng lồ công nghệ ngày nay, đáng chú ý là Microsoft, Amazon, eBay, Qualcomm và Cisco.

Bong bóng Dotcom lần 1

Bong bóng bắt đầu sinh sôi với đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) từ một công ty Internet – nhà phát triển trình duyệt web Netscape vào ngày 9 tháng 8 năm 1995. Ngoài ra, công ty còn cung cấp một trình duyệt mới, một ngôn ngữ lập trình cho hoạt ảnh web (JavaScript) và khả năng lưu trữ thông tin trình duyệt nhất định thông qua cookie.

Mặc dù hoạt động thua lỗ và không có nguồn doanh thu rõ ràng, Netscape vẫn tiếp tục công khai – và đã đạt được thành công đáng kể. Cổ phiếu được niêm yết ở mức 28 đô la vào buổi sáng đầu tiên của đợt chào bán nhưng ngay sau đó đã chạm mức 58,25 đô la khi kết thúc phiên giao dịch. Điều này khiến cho giá trị vốn hóa thị trường của nó ở mức trên 2,5 tỷ đô la. Trong suốt năm 1995, giá trị công ty này tăng gấp đôi sau mỗi quý. Đây được coi là ngày bắt đầu của bong bóng Dotcom lần thứ nhất.

Câu chuyện của Netscape sau này sẽ kết thúc trong bi kịch, không hẳn là bởi bong bóng Dotcom sẽ vỡ mà bởi sự cạnh tranh quá khốc liệt của Microsoft. Windows 95 ra đời với nhiều đột phá (so với 3.1) khiến cho nhu cầu sử dụng máy tính tăng. Nhu cầu đó đã khởi động cuộc chiến khốc liệt về phần cứng khiến cho giá cả mỗi chiếc PC giảm nhanh chóng. Hai điều này đã đưa máy tính đến với từng công ty khiến cho năng suất lao động tăng cao (1,25% mỗi năm so với 0,02% tối đa của giai đoạn 1972 – 1995).

Thành công của đợt IPO của Netscape trước mắt đã có ảnh hưởng to lớn trong việc khuyến khích các công ty khởi nghiệp Internet khác lên sàn và các nhà đầu tư đổ xô để đáp ứng nhu cầu tài trợ của họ. 2 năm sau đó, bong bóng chính thức “phình to” với hàng loạt khoản đầu tư trị giá hàng chục tỷ USD được đổ vào lĩnh vực này.

Thật vậy, sự điên cuồng kiếm lợi từ sự bùng nổ Internet được nhận thức này có nghĩa là các nhà đầu tư phần lớn bỏ qua các nguyên tắc cơ bản truyền thống của các công ty công nghệ mới này, chẳng hạn như tỷ lệ giá trên thu nhập (P / E), nợ trên – tỷ lệ vốn chủ sở hữu (D / E) hoặc số lượng dòng tiền tự do. Thay vào đó, họ tập trung vào hiệu suất và tiềm năng tăng trưởng trong tương lai cũng như nhận thức về thương hiệu và số liệu lưu lượng truy cập trang web.

Nhiều công ty khởi nghiệp thậm chí không có mô hình kinh doanh khả thi và không thể tạo ra dòng tiền, do đó chúng được định giá quá cao và có tính đầu mà phần lớn không dựa trên các mô hình định giá mạnh mẽ.

Thảm họa bong bóng Dotcom “phát nổ”

Việc bong bóng Dotcom phát nổ được cho là điều không có gì bất ngờ. Chính sự định giá quá cao này đã dẫn đến đỉnh điểm là bong bóng cổ phiếu Dotcom khổng lồ. Năm 1996, 677 công ty ở Hoa Kỳ đã niêm yết cổ phiếu; tiếp theo là 474 vào năm 1997, 281 vào năm 1998, 476 vào năm 1999 và 380 vào năm 2000. Và đến năm 1999, 39 phần trăm của tất cả các khoản đầu tư mạo hiểm là dành cho các công ty Internet.

Bong bóng phình to và vỡ là điều không thể tránh khỏi. Sự kiện gây sốc này đã dẫn đến việc bán tháo cổ phiếu lớn, khi nhu cầu suy giảm và các hạn chế về tài chính mạo hiểm đã làm tăng tốc độ suy thoái. Thảm họa Bong bóng Dotcom vỡ năm 2000 và sau đó chỉ còn 80 công ty niêm yết cổ phiếu vào năm 2001. Vụ tai nạn cũng dẫn đến sự sa thải hàng loạt trong lĩnh vực công nghệ.

Bong bóng Dotcom bắt đầu sụp đổ vào năm 1999 và mùa thu kéo dài từ tháng 3 năm 2000 cho đến năm 2002. Chỉ số NASDAQ đạt đỉnh cao vào đầu năm 2000 với hơn 5000 điểm nhưng chỉ đến cuối năm đã giảm tới 50%. Thậm chí, vào cuối năm 2002, chỉ số này còn xuống rất sát mốc 1000 điểm. Thị trường Dotcom sụp đổ cộng thêm một số sự kiện như vụ 11/9 đã khiến cho kinh tế Mỹ tụt dốc nhanh chóng.

Hơn nữa, theo Đại học Florida, tỷ lệ giá trên doanh số bán hàng (P / S) trung bình của các công ty đã niêm yết cổ phiếu vào năm 2000 là 48,9 rất khó tin. Thật vậy, hầu hết các công ty Dotcom đều đang hoạt động thua lỗ ròng, chi tiêu nhiều vào quảng cáo và nâng cao nhận thức về thương hiệu, đồng thời cung cấp các sản phẩm và dịch vụ của họ miễn phí hoặc với mức chiết khấu đáng kể, hy vọng rằng sự tăng trưởng cuối cùng của họ sẽ cho phép họ tính mức lãi cao hơn nữa.

Những hành động tiếp theo của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) trong giữa những năm 1990 cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc làm trầm trọng thêm “cơn sốt Dotcom”. Cụ thể bằng cách giảm lãi suất và do đó khuyến khích các công ty khởi nghiệp công nghệ vay nhiều hơn, cũng như giảm đáng kể vốn – tăng thuế suất. Điều này chỉ càng khuyến khích các công ty đầu tư mạo hiểm và các nhà đầu tư khác đầu cơ tự do hơn trong lĩnh vực đang phát triển.

Vào thứ Sáu, ngày 10 tháng 3 năm 2000, chỉ số tổng hợp NASDAQ đạt mức cao nhất là 5.048,62, mức cao sẽ không đạt được nữa cho đến tháng 4 năm 2015. Ngày thứ Hai tiếp theo mở đầu với tin tức rằng Nhật Bản đã bước vào một cuộc suy thoái. Đợt bán tháo rộng rãi trên toàn cầu diễn ra sau đó đã ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng đến NASDAQ và kết quả là nó đã bị mất điểm lớn thứ tư trong lịch sử vào ngày hôm đó.

Rõ ràng là tâm lý đối với cổ phiếu công nghệ đang bắt đầu thay đổi mạnh mẽ, khi các nhà đầu tư nhận ra rằng hầu hết các công ty khởi nghiệp công nghệ không thể thu về lợi nhuận trong thời gian ngắn.

Chỉ số NASDAQ sau đó đã giảm hơn 25% trong tuần kết thúc vào ngày 14 tháng 4. Đây là một kỷ lục mọi thời đại và dễ dàng vượt qua mức giảm 19% xảy ra trong Ngày Thứ Hai Đen Tối vào tháng 10 năm 1987. Và cũng giống như việc nới lỏng tiền tệ trong giữa những năm 1990 đã hỗ trợ sự hình thành của bong bóng Dotcom. Do đó, sự thắt chặt xảy ra vào đầu năm 2000 đã góp phần làm bong bóng vỡ.

Đến tháng 5 năm 2000, Fed đã tăng lãi suất sáu lần trong vòng 10 tháng, với lãi suất quỹ liên bang chuẩn là 6,5%, mức cao nhất kể từ tháng 1 năm 1991. Ở mức 6%, lãi suất chiết khấu cũng là mức cao nhất kể từ đó Tháng 8 năm 1991.

Chỉ số tổng hợp NASDAQ đã mất 40% giá trị trong năm 2000. Các cuộc tấn công vào Trung tâm Thương mại Thế giới vào năm sau chỉ làm trầm trọng thêm sự sụp đổ của thị trường, cũng như các vụ bê bối liên quan đến Enron một tháng sau đó, WorldCom vào tháng 6 sau đó và Công ty Truyền thông Ad Philadelphia. Tháng 7 năm 2002. Đến thời điểm này, hầu hết các cổ phiếu Dotcom được giao dịch công khai đã phá sản, và niềm tin của nhà đầu tư vào lĩnh vực Dotcom đã bị tổn hại nghiêm trọng khi số vốn trị giá hàng nghìn tỷ đô la bị xóa sổ.

Một ví dụ thực tế về các công ty Internet trong thảm họa bong bóng Dotcom

Trang web chuyên bán các sản phẩm cho thú cưng có tên Pets.com, thường được coi là một ví dụ cho thấy sự cuồng nhiệt đã trở nên điên cuồng như thế nào. Giới đầu tư đã chứng kiến ​​giá trị vốn hóa thị trường của nó giảm mạnh từ hơn 300 triệu USD xuống còn 0 trong vòng chưa đầy một năm.

Trong 9 tháng đầu năm 2000, công ty đã báo cáo khoản lỗ khoảng 147 triệu USD. Dù giá cổ phiếu công ty đạt đỉnh tại mức 14 USD/cổ phiếu vào đầu năm 2000, giá đã giảm xuống dưới 1 USD sau khi các khoản lỗ được công bố và cuối cùng, công ty buộc phải phá sản.

Tất nhiên, không phải tất cả các công ty Internet từ thời đó đều phá sản. Amazon đã chứng kiến ​​giá cổ phiếu của mình giảm từ đỉnh bong bóng khoảng 100 đô la xuống chỉ còn 7 đô la sau khi bong bóng vỡ, trước khi phục hồi ngoạn mục và nổi lên từ thời kỳ này như một trong những câu chuyện thành công. eBay, Salesforce và Priceline.com tương tự đã sống sót qua giai đoạn này để đạt được mức tăng trưởng đáng kinh ngạc.

NGUYÊN NHÂN CỦA THẢM HỌA BONG BÓNG DOTCOM

Đánh giá quá cao các công ty Dotcom

Hầu hết các công ty công nghệ và Internet tổ chức IPO trong thời kỳ Dotcom đều được định giá quá cao do nhu cầu ngày càng tăng và thiếu các mô hình định giá vững chắc. Hệ số nhân cao được sử dụng để định giá các công ty công nghệ, dẫn đến các giá trị phi thực tế quá lạc quan.

Các nhà phân tích đã không tập trung vào phân tích cơ bản của các doanh nghiệp này và khả năng tạo doanh thu bị bỏ qua, vì trọng tâm là số liệu lưu lượng truy cập trang web mà không có giá trị gia tăng. Nghiên cứu được thực hiện cho thấy hơn 40% công ty Dotcom đã định giá quá cao bằng cách nghiên cứu tỷ số P / E của họ.

Nguồn vốn đầu tư mạo hiểm dồi dào

Tiền đổ vào các công ty khởi nghiệp công nghệ và Internet của các nhà đầu tư mạo hiểm và các nhà đầu tư khác là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến bong bóng Dotcom. Ngoài ra, nguồn vốn rẻ có được thông qua lãi suất rất thấp khiến vốn dễ dàng tiếp cận. Nó cùng với ít rào cản hơn trong việc giành vốn cho các công ty Internet đã dẫn đến việc đầu tư ồ ạt vào lĩnh vực này, khiến bong bóng càng mở rộng hơn nữa.

Sự điên cuồng của phương tiện truyền thông

Các công ty truyền thông khuyến khích mọi người đầu tư vào các cổ phiếu công nghệ rủi ro bằng cách bán những kỳ vọng quá lạc quan vào lợi nhuận trong tương lai và câu thần chú “kiếm tiền nhanh”. Các ấn phẩm kinh doanh – chẳng hạn như The Wall Street Journal, Forbes, Bloomberg, và nhiều ấn phẩm phân tích đầu tư – đã thúc đẩy nhu cầu thông qua các phương tiện truyền thông của họ đổ thêm dầu vào lửa và làm bong bóng thêm căng thẳng.

LÀM THẾ NÀO ĐỂ TRÁNH BONG BÓNG KHÁC TRONG TƯƠNG LAI

Thẩm định thích hợp

Đầu tư vào các công ty khởi nghiệp mới và các công ty công nghệ tương tự chỉ nên được xem xét sau khi thực hiện thẩm định kỹ lưỡng, bao gồm việc xem xét kỹ hơn các động lực cơ bản về giá trị của công ty. Chẳng hạn như tạo ra dòng tiền và các mô hình kinh doanh hợp lý. Tiềm năng dài hạn của một cổ phiếu cần được phân tích đúng đắn, vì sự tập trung trong ngắn hạn sẽ dẫn đến việc hình thành một bong bóng khác.

Loại bỏ “đầu tư kỳ vọng”

Các nhà đầu tư nên loại bỏ các khoản đầu tư dựa trên tiềm năng chưa được thực hiện vào các đơn vị chưa chứng minh được khả năng tạo dòng tiền và tính bền vững dài hạn tổng thể. Những kỳ vọng dẫn đến sự xuất hiện của bong bóng thông qua đầu cơ.

Tránh các công ty có hệ số beta cao

Trong thời kỳ bong bóng Dotcom, hầu hết các cổ phiếu công nghệ đều có hệ số beta cao (lớn hơn 1), có nghĩa là mức giảm của chúng trong thời kỳ suy thoái sẽ nhiều hơn mức giảm trung bình của thị trường. Hệ số beta cao báo hiệu một cổ phiếu có rủi ro cao trong thời điểm thị trường suy thoái. Vì điều ngược lại cũng đúng khi thị trường bùng nổ, các nhà đầu tư nên cảnh giác với sự hình thành bong bóng.