11/07/2022 Cập nhật ĐHCĐ 2024

Bong bóng chứng khoán South SEA - đến Issac Newton cũng phải thua lỗ

Năm 1711-1720, cùng thời điểm với bong bóng Mississippi của John Law, ở Vương Quốc Anh, xuất hiện một công ty thương mại với tên gọi là South Sea, hoạt động theo hình thức đối tác công tư với mục đích giảm bớt gánh nặng nợ chiến tranh khoảng 50 triệu bảng Anh của quốc gia, tương đương với 100% GDP lúc đó.

Tới năm 1720, tin đồn rộ lên rằng công ty này được “nâng đỡ” và sắp nhận được hợp đồng chuyển hóa nốt phần nợ quốc gia khổng lồ còn lại. Chớp lấy thời cơ, South Sea liền phát hành một số cổ phiếu ra thị trường đồng thời cho phép người mua thanh toán làm nhiều đợt. Bởi vậy người dân từ mọi tầng lớp xã hội đã hùa nhau cùng tham gia kiếm lời.

Từ tháng 1 đến tháng 6/1720, giá trị mỗi đầu cổ phiếu của South Sea đã nhảy bước ngoạn mục từ 128 bảng lên gần 1.000 bảng. Nhưng chỉ một tháng sau, quả bong bóng bị thổi phồng quá sức bỗng bục vỡ khi chính những lãnh đạo công ty cũng nhận thấy sự yếu kém và giá trị không thực của lá cổ phiếu.

Từ tháng 8-1720, những kẻ trong cuộc đã bán tháo mọi thứ làm giá cổ phiếu sụp đổ, gây khủng hoảng tài chính. Chỉ trong 2 năm, 91% cổ phiếu phát hành đã bị bán tháo và “bốc hơi” khỏi thị trường chứng khoán. Một trong những nạn nhân là nhà vật lý nổi tiếng Issac Newton, bị mất 20.000 bảng (hơn 7,3 triệu bảng hiện nay). Newton than thở: “Tôi có thể đo được chuyển động của các vật thể, vậy mà không thể đo được những hành động điên rồ của con người”.

Giá cổ phiếu rớt xuống sàn kéo theo một trận bán tháo điên loạn. Tới thời điểm cuối năm, hàng ngàn người mất trắng tài sản vì South Sea. Kết quả điều tra của chính phủ Anh sau đó đã phát hiện một số chính trị gia và lãnh đạo của công ty có hành vi tham nhũng, nhận hối lộ. Khi mọi việc vỡ lở thì các nhà đầu tư chỉ còn trong tay những tờ giấy vô giá trị.

Bong bóng South Sea đã làm sụp đổ thị trường chứng khoán London trong suốt 64 năm, kinh tế Anh suy sụp nghiêm trọng mãi đến năm 1784. Suốt 2 thập niên sau năm 1720, sản lượng công nghiệp của Anh chỉ tăng dưới 0,5%/năm và vẫn không tăng tới 1%/năm trong 4 thập niên tiếp theo.