Bỏ quỹ bình ổn giá xăng dầu, doanh nghiệp dầu khí liệu có ảnh hưởng?

Quỹ Bình ổn giá xăng dầu được trích lập bằng một khoản tiền cụ thể là 300 đồng/lít đối với các loại xăng, các loại dầu diesel, dầu hỏa; 300 đồng/kg đối với các loại dầu mazut ở nhiệt độ thực tế tiêu thụ tại thị trường nội địa và được xác định là một yếu tố cấu thành giá cơ sở, giá bán của thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu.

Kiến nghị bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu để điều tiết theo giá thị trường là một trong những điểm đáng chú ý của Dự thảo Luật Giá (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến xây dựng.

“Sau khi bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, nếu giá xăng dầu tăng quá cao hoặc giảm quá thấp ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội hoặc trong các trường hợp khẩn cấp, cơ quan chức năng sẽ triển khai bình ổn giá theo các bước: kiểm tra yếu tố hình thành giá; kiểm soát hàng hóa tồn kho; kiểm tra số lượng, khối lượng hàng hóa hiện có để xác định nguyên nhân làm cơ sở cho việc lựa chọn biện pháp bình ổn giá phù hợp, quyết định áp dụng một hoặc một số biện pháp bình ổn giá theo quy định và tổ chức triển khai kiểm tra thực hiện biện pháp bình ổn giá”

Tại Dự thảo Tờ trình Luật Giá (sửa đổi), Bộ Tài chính đề xuất bỏ quy định về lập, sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu. Lý giải về đề xuất này, Bộ Tài chính cho rằng, gắn với quy định đưa mặt hàng xăng dầu vào diện quản lý theo giá tham chiếu, thì có thể xem xét bỏ quỹ bình ổn giá để giá xăng dầu được vận động hoàn toàn theo cơ chế thị trường, tôn trọng các nguyên tắc thị trường.

Luật Giá được Quốc hội thông qua ngày 20/6/2012, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2013. Sau 9 năm thi hành, luật này đã phát sinh một số tồn tại, hạn chế nhất định.

Đó là phạm vi và biện pháp bình ổn giá chưa linh hoạt, hiệu quả chưa cao khi có phát sinh biến động giá của những mặt hàng thiết yếu, quan trọng đối với đời sống nhân dân và toàn xã hội, nhất là trong điều kiện thiên tai, dịch bệnh, khó khăn trong việc quyết định triển khai bình ổn giá.

Cơ quan soạn thảo Luật Giá (sửa đổi) nhấn mạnh, để phù hợp và tiến tới nguyên tắc thị trường, đến lúc phải đảm bảo giá của xăng dầu phù hợp với nguyên tắc thị trường, cùng với đó, sử dụng các nguyên tắc bình ổn giá khác (cung cầu, thuế…) để ổn định giá xăng dầu - mặt hàng chiến lược.

Bản chất của quỹ này là lấy của người tiêu dùng, sau đó lại chi ra, nhưng Quỹ cũng chỉ có tác dụng khi giá xăng dầu biến động ít trong thời gian ngắn, còn khi biến động lớn và kéo dài, thì không còn nhiều tác dụng.

Như vậy việc bỏ quỹ Bình ổn giá xăng dầu không có nhiều tác động các doanh nghiệp dầu khí.

Thực tế, trong bối cảnh giá xăng tăng liên tục thời gian qua, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu đã âm rất sâu, tính đến cuối quý I/2022 âm gần 170 tỷ đồng. Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam đã không ít lần kiến nghị để giá xăng dầu vận hành theo cơ chế thị trường, với lập luận, khi bỏ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, công tác điều hành giá sẽ minh bạch, công khai hơn, tạo cơ hội bình đẳng trong hệ thống các doanh nghiệp đầu mối.

Quỹ Bình ổn giá xăng dầu được hình thành từ khoản thu trước thuế thu nhập doanh nghiệp từ giá bán xăng dầu, để cơ quan quản lý sử dụng làm công cụ điều hành giá. Khi giá thế giới tăng, Quỹ phải chi mạnh khiến nhiều doanh nghiệp bị âm quỹ lớn; khi giá giảm, cơ quan điều hành phải trích Quỹ bù đắp cho phần âm quỹ trước, dẫn đến mức giảm nhỏ giọt, lợi ích người tiêu dùng nhận được cũng không đáng kể.

Trích Quỹ Bình ổn giá xăng dầu có nghĩa là cộng vào giá xăng bán ra, điều đó được hiểu là lấy từ túi người tiêu dùng, khi bỏ quỹ thì người tiêu dùng không phải nộp trước tiền quỹ bình ổn nữa.

Nghị định Chính phủ 95/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu, trong đó có nhiều nội dung thay đổi về cơ chế điều hành xăng dầu và công thức tính giá.

Theo đó, kể từ ngày 2/1/2022, kỳ điều hành giá xăng dầu được giảm từ 15 ngày xuống còn 10 ngày, tức là mỗi tháng điều chỉnh 3 lần. Thời gian điều hành giá xăng dầu vào các ngày 1, ngày 11 và ngày 21 hăng tháng. Việc này ̀ đã giúp giá xăng dầu trong nước bám sát hơn diễn biến của giá thế giới, tránh tăng sốc và giảm chậm so với biến động của giá thế giới.

Với kỳ điều hành 10 ngày, giá xăng dầu trong nước thời gian qua đã bám sát hơn diễn biến của giá thế giới.

Hiện chúng ta chưa tự chủ được nguồn cung xăng dầu mà vẫn còn phụ thuộc vào nhập khẩu. Hiện nay, cả nước mới có 2 nhà máy sản xuất xăng dầu, bao gồm Nhà máy lọc dầu Dung Quất, đưa vào hoạt động từ năm 2009 và Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, đưa vào hoạt động năm 2018. Cả 2 nhà máy hiện đáp ứng khoảng 70% nhu cầu xăng dầu cả nước (khoảng 20-21 triệu tấn xăng dầu/năm). Nguồn dầu thô dùng cho các Nhà máy Dung Quất và Nhà máy Nghi Sơn vẫn phải nhập khẩu. Khai thác dầu thô của chúng ta cũng chưa đáp ứng được yêu cầu. Yếu tố ảnh hưởng lớn đến các doanh nghiệp xăng dầu là giá dầu thế giới.