Bình chọn 10 sự kiện thế giới nổi bật năm 2019

Căng thẳng chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, 39 người Việt thiệt mạng trong xe container ở Anh, Tổng thống Mỹ Donald Trump bị điều tra luận tội, biều tình dẫn tới bạo động ở Hong Kong… là những sự kiện nổi bật trên thế giới trong năm vừa qua.

Leo thang căng thẳng thương mại từ năm 2018 vẫn chưa được giải quyết, Mỹ và Trung Quốc tiếp tục đưa ra những đòn thuế quan ăn miếng trả miếng trong nửa đầu năm 2019.

Đỉnh điểm là vào tháng 5 khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nâng thuế từ 10% lên 25% đối với 200 tỷ USD hàng Trung Quốc do bế tắc trong đàm phán.

Ngay sau đó Bắc Kinh cũng đáp trả bằng cách tăng thuế đối với 60 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Mỹ, có hiệu lực kể từ ngày 1/6.

Sau các lần áp thuế, giá trị hàng hóa mà Mỹ và Trung Quốc áp lên nhau lần lượt là 550 tỷ USD và 185 tỷ USD.

Tiếp đó, ông Trump còn mở ra một mặt trận mới về công nghệ sau khi tung ra các lệnh cấm nhằm vào gã khổng lồ công nghệ Huawei của Trung Quốc.

Sau 13 lần đàm phán, Mỹ - Trung ngày 13/12 tuyên bố đạt được thỏa thuận giai đoạn một. Việc hai bên tạm khép lại chu trình căng thẳng tăng thuế - trả đũa suốt hơn 2 năm qua được đánh giá là tích cực, giúp thế giới tránh khỏi một cuộc đối đầu gay gắt giữa hai đầu tàu tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích tỏ ra nghi ngờ về khả năng Mỹ -Trung sẽ nhanh chóng hóa giải mâu thuẫn đã tích tụ hàng thập niên, ít nhất là dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Cảnh sát Anh ngày 23/10 đã phát hiện thi thể của 39 người bên trong một xe container tại khu công nghiệp Waterglade ở thị trấn Grays, cách thủ đô London 32km về phía Đông.

Cảnh sát Anh xác nhận container đã từ Bỉ vượt biển đến cảng Purfleet, hạt Essex, lúc 0h30 sáng 23/10 (theo giờ địa phương). Tại đây, tài xế xe đầu kéo Maurice Robinson tiếp nhận nó lúc 1h05 và di chuyển đến khu công nghiệp Waterglade thì phát hiện 39 thi thể bên trong nên đã thông báo cho nhà chức trách.

Ngày 7/11, cảnh sát Anh xác nhận toàn bộ nạn nhân đều mang quốc tịch Việt Nam. Ngày 27 và 30/11, việc đưa thi hài, tro cốt của 39 nạn nhân về Việt Nam để trao cho gia đình hoàn tất.

Chính quyền Anh đã bắt 4 nghi phạm, một trong số đó bị truy tố tội ngộ sát, tham gia âm mưu buôn người và hỗ trợ nhập cư bất hợp pháp. Việt Nam cũng bắt 11 nghi phạm liên quan đến đường dây môi giới đưa lao động sang Anh trái phép.

Dự thảo luật "Người phạm tội bỏ trốn và Hỗ trợ pháp lý lẫn nhau về vấn đề hình sự" sửa đổi là tâm điểm gây tranh cãi ở Hong Kong trong nửa cuối năm vừa qua, châm ngòi cho nhiều cuộc biểu tình quy mô lớn gây đụng độ bạo lực giữa người biểu tình với cảnh sát.

Nếu dự luật được thông qua, cư dân Hong Kong, công dân Trung Quốc đại lục, người Đài Loan, Macau cùng những người nước ngoài sống tại trung tâm tài chính toàn cầu này đều có nguy cơ bị dẫn độ nếu bị truy nã ở Trung Quốc đại lục. Người biểu tình lo ngại dự luật sẽ khiến Hong Kong chịu ảnh hưởng từ luật pháp của Trung Quốc đại lục và cư dân Hong Kong có thể trở thành nạn nhân của một hệ thống pháp lý khác.

Nổ ra từ đầu tháng 6, phong trào biểu tình ở Hong Kong đã khiến các cửa hiệu tại nhiều khu vực trong thành phố phải đóng cửa sớm hoặc tạm ngừng hoạt động, giao thông công cộng nhiều thời điểm tê liệt, và lượng du khách quốc tế sụt giảm.

Theo số liệu chính thức công bố ngày 31/10, nền kinh tế Hong Kong giảm 3,2% trong quý III so với quý II, sau khi giảm 0,5% trong quý II so với quý I. Mức giảm này tệ hơn nhiều so với dự báo, và với hai quý giảm liên tiếp, kinh tế Hồng Kông đã ở trong tình trạng suy thoái.

Đây là đợt suy thoái kinh tế đầu tiên của Hong Kong kể từ khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009.

Cuộc khủng hoảng chính trị ở Hong Kong đến giờ vẫn chưa có lối thoát, nên cuộc suy thoái này được dự báo sẽ kéo dài sang năm 2020.

Tổng thống Mỹ Donald Trump trở thành tổng thống Mỹ thứ 3 trong lịch sử Mỹ bị luận tội trong phiên bỏ phiếu của Hạ viện tối 18/12 ở Washington DC, Mỹ.

Hai cáo buộc được đưa ra với ông Trump là lạm dụng quyền lực và cản trở quốc hội. Cuộc bỏ phiếu luận tội mở đường cho phiên xử lịch sử ở Thượng viện vào đầu năm tới. Phiên xử sẽ quyết định số phận của ông Trump chỉ 10 tháng trước khi nước Mỹ bước vào ngày bầu cử tổng thống mới.

Tuy nhiên nguy cơ ông Trump bị truất phế, mất chức Tổng thống được đánh giá là gần bằng 0, bởi vì Thượng viện, do Đảng Cộng hòa chiếm đa số, sẽ có quyết định cuối cùng. Được biết, chưa từng có tổng thống nào trong suốt 243 năm lịch sử Mỹ bị cách chức vì luận tội.

Trước đó, chính trường Mỹ “dậy sóng” khi Hạ viện Mỹ ngày 24/9 thông báo tiến hành cuộc điều tra luận tội Tổng thống Trump liên quan đến cuộc điện đàm hồi tháng 7 giữa Tổng thống Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelenski.

Cuộc điện đàm này được thực hiện sau khi ông Trump quyết định đóng băng gần 400 triệu USD tiền viện trợ cho Ukraine. Phe Dân chủ cáo buộc ông Trump sử dụng tiền đóng thuế phục vụ mục đích chính trị cá nhân, và lợi dụng sự can thiệp từ bên ngoài vào cuộc bầu cử Mỹ. Tổng thống Trump đã bác bỏ mọi cáo buộc và chỉ trích mạnh cuộc điều tra của Hạ viện Mỹ do phe Dân chủ khởi xướng.

Năm 2019 có thể nói là một năm chồng chất khó khăn đối với Tập đoàn chế tạo máy bay Boeing của Mỹ. Sau khi dòng máy bay bán chạy 737 MAX của hãng bị cấm bay tạm thời, Boeing cũng chịu nhiều tổn thất do tranh chấp thương mại Mỹ - Trung, và sự cạnh tranh khốc liệt từ đối thủ Airbus.

Sau hai vụ tai nạn liên tiếp của Lion Air và Ethiopian Airlines khiến tổng cộng 346 người thiệt mạng, mẫu máy bay thế hệ mới nhất 737 Max của Boeing chính thức bị cấm bay trên toàn cầu.

Lệnh cấm bay đã ảnh hưởng lớn tới hoạt động kinh doanh dòng máy bay 737 MAX của Boeing. Nếu trong năm 2018, hãng này đã giao được 580 máy bay 737 MAX, thì trong giai đoạn từ tháng 1 - 9/2019, con số trên đã giảm xuống còn khoảng một nửa.

Trong bối cảnh như vậy, Boeing hồi giữa tháng 12 vừa qua đã phải ra quyết định ngừng sản xuất máy bay 737 MAX từ tháng 1/2020. Ngay sau quyết định đó, giá cổ phiếu của Boeing giảm tới hơn 5%.

Mới đây, Boeing đã bổ nhiệm ông David Calhoun làm Giám đốc điều hành (CEO) thay ông Dennis Muilenburg.

Theo Boeing, việc thay thế vị trí này là cần thiết nhằm khôi phục lòng tin và điều chỉnh lại quan hệ với các nhà quản lý, các khách hàng cũng như toàn bộ các cổ đông của hãng.

Juan Guaido (35 tuổi), lãnh đạo phe đối lập tại Venezuela, đã trở thành cái tên gây chú ý trên chính trường thế giới sau khi tuyên bố trở thành tổng thống lâm thời hồi tháng 1, bất chấp sự phản đối của chính quyền đương nhiệm.

Dưới sự hậu thuẫn của Mỹ và một số nước đồng minh, Guaido đã tìm mọi cách để lật đổ Tổng thống đương nhiệm của Venezuela Nicolás Maduro, từ nhận viện trợ của nước ngoài cho đến kêu gọi binh sĩ đảo chính, nhưng không thành công.

Bên cạnh đó, Mỹ cũng thực hiện một loạt các biện pháp trừng phạt kinh tế và cô lập ngoại giao chống lại chính quyền Venezuela của Tổng thống Maduro nhằm buộc ông phải rời bỏ quyền lực.

Tuy nhiên, Tổng thống Maduro vẫn nhận được sự hậu thuẫn của quân đội và các đồng minh như Nga, Trung Quốc, Cuba. Chính phủ Venezuela sau đó nỗ lực đàm phán với phe đối lập để giải quyết khủng hoảng, nhưng hai bên chưa đạt được thỏa thuận.

Gần 79.000 vụ cháy rừng đã được ghi nhận ở Brazil trong năm nay, cao nhất kể từ năm 2013, và một nửa trong đó xảy ra tại rừng mưa Amazon, nơi được coi là "lá phổi xanh" của hành tinh. Theo Viện Nghiên cứu Không gian Quốc gia Brazil, riêng hai ngày 23 và 24/8 đã có hơn 1.600 đám cháy mới tiếp tục bùng phát tại Amazon.

Bang Rondonia (Brazil) là một trong những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong thảm họa cháy rừng, khi người dân phải chung sống với màn khói mù mịt.

Các chuyên gia cho hay việc người dân địa phương phá rừng để làm nương rẫy hoặc chăn thả gia súc trong những tháng mùa khô đã khiến tình trạng cháy rừng trở nên nghiêm trọng hơn.

Thảm họa cháy rừng Amazon thu hút sự quan tâm của cả thế giới trong khi chính phủ của Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro bị chỉ trích là phản ứng chậm chạp trước thảm họa.

Tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở miền nam Pháp cuối tháng 8, các lãnh đạo của nhóm các nước công nghiệp phát triển đã nhất trí giúp Brazil khống chế thảm họa cháy rừng và hỗ trợ càng sớm càng tốt những quốc gia chịu ảnh hưởng do cháy rừng mưa ở Amazon.

Năm 2019 có thể nói là một năm giông bão với tiến trình Brexit. Trước hết vì đây là năm mà theo kế hoạch ban đầu, Brexit buộc phải có hiệu lực, tức vào cuối tháng 3/2019 nên tất cả mọi trình tự đều phải gấp rút hoàn thành. Tuy nhiên mọi việc đã không đi theo đúng kế hoạch.

Ngày 24/7 đánh dấu sự bắt đầu của “kỷ nguyên Johnson” khi cựu Thị trưởng London Boris Johnson dễ dàng vượt qua cuộc đua trở thành lãnh đạo đảng Bảo thủ và Thủ tướng Anh với 66% số phiếu ủng hộ.

Ngày 20/12, với 358 phiếu ủng hộ và 234 phiếu chống, thỏa thuận Brexit - Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU), mà Chính phủ của Thủ tướng Boris Johnson đã ký kết với EU hồi tháng 10 vừa qua, đã được Hạ viện khóa mới thông qua lần thứ nhất, qua đó cho phép tiến hành phiên họp về đại cương dự luật. Đây là bước đi đầu tiên hướng tới hiện thực hóa cam kết hoàn tất Brexit vào ngày 31/1/2020 như ông Johnson đưa ra trong chiến dịch tranh cử.

Trước đó, Hạ viện Anh đã 3 lần bác bỏ thỏa thuận Brexit, khiến Thủ tướng Theresa May phải từ chức. Tân Thủ tướng Johnson buộc phải đề nghị EU lùi thời hạn Brexit đến ngày 31/1/2020 và tổ chức cuộc bầu cử Hạ viện trước thời hạn vào ngày 12/12 nhằm tránh một kịch bản Brexit không thỏa thuận.

Ông Johnson hứa hẹn sẽ biến năm 2020 thành một năm “thịnh vượng và tăng trưởng” với quyết tâm không gia hạn giai đoạn chuyển tiếp sang năm 2021.

Theo Tổ chức Sức khỏe Động vật Thế giới (OIE), dịch tả lợn châu Phi đã giết chết 25% tổng số lợn trên phạm vi toàn cầu.

Trong đó, khoảng 50% số lợn ở Trung Quốc (440 triệu con hồi năm 2018, chiếm một nửa tổng số lợn toàn cầu) đã chết hoặc bị tiêu hủy. OIE cảnh báo đây mới chỉ là "sự khởi đầu".

Dịch tả lợn xuất hiện ở Trung Quốc từ tháng 8/2018 và đến nay đã có mặt ở mọi tỉnh thành nước này. Dịch bệnh lây lan nhanh khiến giá thịt lợn tăng vọt trên toàn khu vực châu Á.

Cách duy nhất để chống dịch tả lợn là tiêu hủy lợn nhiễm bệnh. Tuy nhiên, dịch bệnh vẫn âm thầm tồn tại hàng tháng trời trong thịt đông lạnh. Lợn hoang cũng là nguồn lây nhiễm.

"Nhiều khả năng dịch sẽ tiếp tục hoành hành ở Đông Á và Đông Âu trong một thời gian dài, đồng thời bùng lên tại một số địa điểm khác trên thế giới", chuyên gia Dirk Pfeiffer thuộc Đại học Hong Kong nhận định.

Đến nay, giới khoa học vẫn chưa phát triển được vaccine chống dịch tả lợn châu Phi. Chuyên gia Linda Dixon thuộc Viện Pirbright ở Anh cho biết đây là loại virus rất phức tạp.

Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi đầu tháng 2 cho biết nước này quyết định ngừng tuân thủ Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) nhằm đáp trả quyết định tương tự từ phía Mỹ.

Nhà lãnh đạo Nga tuyên bố nước này sẽ bắt tay vào việc chế tạo tên lửa mới, trong đó có tên lửa siêu thanh, đồng thời chỉ đạo Bộ trưởng Quốc phòng và Ngoại trưởng Nga không đối thoại với Mỹ về vấn đề giải trừ vũ khí.

Ông Putin khẳng định Nga sẽ không tăng ngân sách quân sự cho các vũ khí mới và họ sẽ không triển khai vũ khí ở châu Âu và các khu vực khác trừ khi Mỹ làm vậy.

Trước đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 1/2 tuyên bố Mỹ ngừng các nghĩa vụ trong khuôn khổ Hiệp ước INF với Nga kể từ ngày 2/2 và bắt đầu tiến trình rút khỏi INF. Ông cho hay tiến trình này dự kiến được hoàn tất trong 6 tháng, trừ khi Nga quay trở lại tuân thủ hiệp ước với việc phá hủy toàn bộ các tên lửa, bệ phóng và thiết bị vi phạm liên quan.

Mới đây, Lầu Năm Góc hôm 12/12 phóng tên lửa đạn đạo tầm trung với cấu hình thông thường từ căn cứ không quân Vandenberg, bang California. Quả đạn bay được hơn 500 km và rơi xuống Thái Bình Dương.

Theo phát ngôn viên Lầu Năm Góc Robert Carver, dữ liệu và kinh nghiệm thu được từ cuộc thử nghiệm sẽ giúp Bộ Quốc phòng Mỹ phát triển tên lửa tầm xa trong tương lai.

Đây là lần thứ hai Mỹ thử tên lửa tầm trung phóng từ mặt đất có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, vũ khí bị cấm trong Hiệp ước INF kể từ khi Washington rút khỏi thỏa thuận này.